Majmunin e moshuar e takova rreth pesë vjet më parë në një bujtinë të vogël të stilit japonez në një qytet me llixha, në prefekturën Gunma. Ishte një han fshatar thuajse i falimentuar, ku më ndodhi të kaloja një natë.
Shkoja kudo që më çonte shpirti. Kishte kaluar ora shtatë e darkës kur zbrita nga treni në qytetin e llixhave. Fundvjeshte, dielli kish perënduar prej kohësh dhe vendi qe mbështjellë nga ajo errësirë e veçantë blu ultramarinë, tipike për zonat malore. Nga malet zbriste një erë e ftohtë, therëse, që merrte si në valle, nëpër rrugë, gjethet sa një pëllëmbë.
Eca nëpër qendrën e qytetit në kërkim të një vendi ku të kaloja natën, por asnjë nga bujtinat e mira nuk pranonte më mysafirë në atë orë të darkës. Ndalova në pesë a gjashtë vende, por të gjithë më refuzuan. Më në fund, në një zonë të shkretë jashtë qytetit, rastisa në një bujtinë ku më pranuan. Qe një vend me pamje të shkretë, i rrënuar, thuajse një han sa për të futur kokën. Dukej që ishte i vjetër, por nuk kishte asgjë tërheqëse nga sa mund të prisje nga një bujtinë e vjetër. Gjithçka dukej sikur qe riparuar sa për të shkuar radhën e nuk shkonte fare me ato që kish përreth. Dyshova se do mund t’i shpëtonte tërmetit të ardhshëm dhe e vetmja shpresë ish që nuk do kish tërmet tani që do rrija aty.
Bujtina nuk shërbente darkë, por mëngjesi qe përfshirë në çmim, që për një natë ishte tepër i lirë. Në hyrje qe një recepsion i thjeshtë, pas të cilit rrinte ulur një plak tullac, që s’kish as vetulla. Më kërkoi të parapaguaja për natën. Mungesa e vetullave ia bënte sytë e mëdhenj të dukeshin sikur shkëlqenin çuditshëm e vezullues. Në një jastëk në dysheme, në krah të tij, një mace e madhe kafe, po aq plakë, flinte paq. Do kish probleme me hundët, sepse gërhiste aq fort, sa nuk kisha dëgjuar mace tjetër më parë. Herë pas here, gërhitja e frymëmarrja i pengoheshin. Gjithçka në atë bujtinë dukej e vjetër dhe thuajse e rrënuar.
Dhoma që më treguan ishte e ngushtë, si magazina ku mbahen shtrojat. Një llambë ndriçonte zbehtë dhe dyshemeja nën tapetet tatami[1] kërciste ogurzezë në çdo hap. Por ishte tepër vonë për t’u ankuar. I thashë vetes se duhet të isha i lumtur që kisha një çati mbi kokë dhe një futon[2] ku të flija.
Lashë në dysheme të vetmin bagazh që kisha, një çantë të madhe supi, dhe u nisa për në qytet. (Kjo nuk ishte saktësisht një lloj dhome ku doja të rrija gjatë.) Hyra në një dyqan makaronash aty pranë dhe hëngra një darkë të thjeshtë. Zgjidhje tjetër s’kisha; asnjë restorant tjetër s’qe hapur. Mora një birrë, ca ushqime në bar dhe pak soba[3] të nxehtë. Soba s’ishte gjë dhe supa e vakët, por nuk doja të ankohesha. Ish më mirë sesa të shkosh në shtrat me barkun bosh. Kur dola nga dyqani, mendova të blija ca ushqime çikërrima dhe një shishe të vogël uiski, por nuk gjeta asnjë dyqan tjetër hapur. Kish kaluar teta dhe të vetmet vende të hapura ishin qendrat e lojërave të qitjes, që gjen zakonisht në qytetet me llixha. Kështu që u ktheva në bujtinë, vesha një mantel jukata[4] dhe zbrita të bëja një banjë.
Krahasuar me ndërtesën dhe orenditë e shkatërruara, banja e nxehtë e llixhës në bujtinë ishte çuditërisht e mrekullueshme. Uji që avullonte kish një ngjyrë jeshile të errët; i paholluar, me aromë squfuri më të mprehtë se çdo banjë që kisha vizituar ndonjëherë. U lava e u ngroha deri në kockë. Nuk kishte të tjerë (besoj se bujtina nuk kishte asnjë klient tjetër), ndaj munda ta shijoja atë banjë të gjatë e të qetë. Dikur u ndjeva pak i turbulluar; dola të freskohesha dhe më pas u riktheva në vaskë. Ndoshta kjo bujtinë me pamje të rrënuar nuk ishte një zgjedhje aq e keqe, në fund të fundit. Sigurisht që ishte më rehat sesa të laheshe me ndonjë grup turistik të zhurmshëm, siç ndodh në bujtinat e mëdha.
Po zhytesha në banjë për të tretën herë kur majmuni rrëshqiti derën e xhamit me zhurmë dhe hyri. “Më falni”, tha me zë të ulët. M’u desh pak kohë të kuptoja se ishte majmun. Uji i nxehtë e i dendur më kishte lënë disi të trullosur dhe nuk prisja të dëgjoja një majmun që fliste, ndaj nuk po bëja dot lidhjen midis asaj që shihja dhe faktit që ishte vërtet majmun. E mbylli derën nga pas, rregulloi sapllakët që gjendeshin rreth e rrotull dhe futi një termometër në banjë, të kontrollonte temperaturën. Pa me vëmendje gjilpërën e termometrit, me sytë e picëruar, si të ishte një bakteriolog, që po zbulonte një mikrob të ri.
“Si është banja?”, më pyeti.
“Është mrekulli fare. Faleminderit!”, i thashë dhe zëri im kumboi në avullin e dendur e të butë. Dukej si diçka mitologjike, jo si zëri im, por si një jehonë nga e shkuara, që dilte nga thellësia e pyllit. Dhe ajo jehonë ishte… prit një sekondë! Ç’bënte ky majmun këtu? Dhe pse e si po fliste në gjuhën time?
“A t’ju pastroj shpinën?”, pyeti majmuni me zë të ulët. Kishte zërin e qartë dhe tërheqës të një baritoni në një grup doo-wop[5]. Aspak ajo që mund të prisje. Por ama nuk kishte asgjë të çuditshme në atë zë; nëse mbyllje sytë dhe dëgjoje, do mendoje se ishte e një personi të zakonshëm.
“Po, faleminderit!”, u përgjigja. Nuk kisha shkuar aty me shpresën se dikush do vinte të më fërkonte kurrizin, por ama kisha frikë se, po ta refuzoja, do mendonte se s’isha dakord që shërbimi të më bëhej nga një majmun. Oferta e tij ishte shumë mirëdashëse dhe sigurisht që nuk doja ta lëndoja me refuzim. Kështu që u ngrita ngadalë nga vaska dhe u ula në një platformë të vogël druri, me shpinën nga majmuni.
Edhe ai ish lakuriq, gjë që, natyrisht, është e zakonshme për një majmun, kështu që nuk m’u duk e çuditshme. Dukej mjaft i moshuar e me plot thinja. Solli një peshqir të vogël, e sapunoi dhe me dorën e praktikuar ma pastroi paq shpinën.
“Është ftohur shumë këto ditë, apo jo?”, vërejti majmuni.
“Po, vërtet”.
“Pas pak ky vend do të mbulohet nga bora që duhet hequr nga çatitë e, besomëni, nuk është aq e lehtë”.
Pasoi një heshtje e shkurtër e unë pyeta:
“Ju vërtet flisni gjuhën njerëzore, ë?”.
“Siç e shihni…”, u përgjigj majmuni shpejt. Kush e di se sa herë i qe bërë ajo pyetje!? “Më rritën njerëzit që në moshë të vogël dhe para se ta kuptoja se si, isha në gjendje të flisja. Kam jetuar një kohë të gjatë në Tokio, në Shinagaua”.
“Në ç’pjesë të Shinagauas?”.
“Përreth Gotenyamas”.
“Vërtet zonë e bukur!”.
“Po, siç e dini, është një vend shumë i këndshëm për të jetuar. Aty pranë është Kopshti Gotenyama, ndaj dhe më shijonte shumë natyra atje”.
Biseda u ndal dhe majmuni vazhdoi të më fërkonte fort shpinën, që e ndieja shumë më mirë. Gjatë gjithë kohës u përpoqa të zgjidhja e kuptoja logjikën e asaj që po ndodhte. Një majmun i rritur në Shinagaua? Kopshti Gotenyama? Një e folur kaq e rrjedhshme? Si ishte e mundur kjo? Ky ishte majmun, ta hajë dreqi; një majmun e asgjë më shumë.
“Unë jetoj në Minato-ku”, deklarova kot e pa kuptim.
“Paskemi qenë thuajse fqinjë”, tha majmuni në një zë miqësor.
“Çfarë lloj personi ju rriti në Shinagaua?”, pyeta.
“Zotëria im ishte profesor kolegji, i specializuar në fizikë dhe me një pozicion në Universitetin e Tokios Gakugei”.
“Vërtet intelektual, ë”.
“Ashtu ishte vërtet. E donte muzikën më shumë se çdo gjë tjetër dhe veçanërisht veprat e Bruckner[6] dhe Richard Strauss. Falë kësaj, edhe unë zhvillova një dashuri të madhe për këtë muzikë. E dëgjoja gjithë kohës dhe pa e kuptuar mësova gjithçka për të”.
“Ju pëlqen Bruckner?”.
“Po. Sidomos simfonia e shtatë. Gjithmonë e ndjej që të ngre shpirtërisht në pjesën e tretë”.
“Unë dëgjoj shpesh Simfoninë e Nëntë”, thirra; një tjetër deklaratë e pakuptimtë.
“Po, po, kjo është vërtet muzikë e mrekullueshme”, tha majmuni.
“Pra, profesori ju mësoi të flisni?”.
“Po. Nuk kishte fëmijë dhe, mbase për ta kompensuar këtë, më stërviste rreptësisht sa herë që kish kohë. Ishte shumë i durueshëm, një person që vlerësonte mbi të gjitha rendin dhe rregullin. Ishte njeri serioz dhe gjithnjë thoshte se përsëritja e fakteve të sakta ishte rruga e vërtetë drejt mençurisë. E shoqja qe një grua e qetë, e ëmbël, gjithmonë e sjellshme me mua. Shkonin aq mirë si çift, saqë hezitoj t’ia them këtë një të huaji, por, më besoni, netët e tyre ishin tepër intensive”.
“Vërtet?”, pyeta.
Më në fund mbaroi së më pastruari shpinën.
“Faleminderit për durimin!”, tha dhe uli kokën.
“Faleminderit!”, ia ktheva. “Ndihem vërtet mirë tani. Pra, ju punoni këtu, në këtë bujtinë?”.
“Po. Të zotët janë treguar shumë të mirë që më kanë lënë të punoj këtu. Bujtinat e mëdha e të pasura nuk do të punësonin kurrë një majmun. Këtu ka gjithnjë mungesa punonjësish, ndaj, nëse e tregon veten të dobishëm, nuk i intereson kujt nëse je majmun apo çfarëdo tjetër. Për mua si majmun, paga është minimale dhe më japin veç ato punë ku jam zakonisht larg syve. Rregullimi i zonës së banjës, pastrimi e gjëra të tilla. Shumica e të ftuarve do tronditeshin nëse do shihnin një majmun t’u shërbente çaj apo diçka tjetër. Edhe puna në kuzhinë nuk është për mua, sepse do hasja në probleme me rregullat e higjienës ushqimore”.
“Punoni prej shumë kohësh këtu?”, pyeta.
“Prej rreth tre vjetësh”.
“Besoj se keni kaluar plot para se të vendoseni këtu”.
Majmuni bëri shenjë me kokë: “Vërtet shumë”.
Hezitova pak, por më pas ia dola dhe pyeta:
“Nëse nuk e keni problem, mund të më thoni diçka më shumë për prejardhjen tuaj?”.
Majmuni u mendua pak dhe tha: “Pse jo? Mund të mos jetë aq interesante saç e prisni. Megjithatë, punën e lë në dhjetë dhe mund të ndalem në dhomën tuaj pas kësaj ore. A do të ishte e përshtatshme për ju?”.
“Sigurisht”, u përgjigja. “Do t’ju isha mirënjohës nëse mund të sillnit edhe birrë atëherë”.
“Shumë mirë. Edhe ca birra të ftohta. Ju pëlqen Sapporo[7]?”.
“Patjetër. Pra, ju pini birrë?”.
“Pak, po”.
“Atëherë sillni dy shishe të mëdha, ju lutem!”.
“Sigurisht! Nëse nuk gabohem, ju jeni në suitën Araiso, në katin e dytë?”.
“Po!”, konfirmova.
“Megjithatë, nuk mendoni se është pak e çuditshme?”, pyeti majmuni. “Një han në mal, me një dhomë të quajtur Araiso, ‘breg me shkëmbinj’?”, qeshi.
Nuk kisha parë e dëgjuar kurrë një majmun të qeshte. Megjithatë, mendoj se edhe majmunët qeshin e qajnë ndonjëherë. Nuk duhej të më çudiste, bile, as që po fliste.
“Meqë ra fjala, a keni emër?”, pyeta.
“Jo, s’kam tamam emër, por të gjithë më thërrasin majmuni Shinagaua”.
Më pas rrëshqiti e hapi derën e xhamit, u kthye, bëri një përkulje të sjellshme dhe e mbylli ngadalë.
Sapo kish kaluar dhjeta kur majmuni erdhi në suitën Araiso me dy shishe të mëdha birre në një tabaka. Përveç birrës kish sjellë një hapëse, dy gota dhe disa ushqime: kallamar të tharë me erëza, një qese kakipi – biskota orizi me kikirikë. Ushqime tipike bari. Vërtet majmun i vëmendshëm!
Tani qe veshur me pantallona sportive gri dhe një këmishë të trashë me mëngë të gjata me printimin “I♥NY”, me gjasë dhuratë nga ndonjë fëmijë.
Dhoma nuk kish tavolinë, kështu që u ulëm krah për krah, në ca jastëkë të hollë zabuton[8] dhe u mbështetëm pas murit. Majmuni përdori hapësen, hapi një nga birrat dhe mbushi dy gotat. Në heshtje kërcitëm gotat në një dolli të vogël.
“Faleminderit për pijen!”, tha dhe gëlltiti i lumtur birrën e ftohtë.
Piva edhe unë pak. Sinqerisht, ishte e çuditshme që isha ulur pranë një majmuni e po ndanim një birrë, por mendoj se njeriu mësohet me gjithçka.
“Një birrë pas punës nuk ka çmim”, tha majmuni e fshiu gojën me kurrizin leshtor të dorës. “Por, për një majmun, mundësitë si kjo, të pijë një birrë, janë të pakta dhe të rralla”.
“Jetoni këtu në bujtinë?”.
“Po, kam një dhomë, një lloj papafingoje, ku më lënë të fle. Ka minj herë pas here, kështu që shpesh është e vështirë të pushosh, por unë majmun jam, ndaj duhet të jem mirënjohës që kam një shtrat ku të fle dhe tre vakte bukë në ditë. Nuk është parajsë apo kushedi, por…”.
Majmuni e mbaroi gotën e parë, ndaj ia mbusha prapë.
“Faleminderit shumë!”, tha ai me mirësjellje.
“Keni jetuar vetëm me njerëz, por edhe me llojin tuaj? Dua të them me majmunë të tjerë”, e pyeta, por kisha edhe sa e sa pyetje në kokë.
“Po, ca kohë”, u përgjigj majmuni dhe fytyra iu turbullua pak. Rrudhat anash syve i formuan pala të thella. “Për arsye të ndryshme, më dëbuan me forcë nga Shinagaua dhe më liruan në Takasakiyama, zona në jug, e famshme për parkun e majmunëve. Në fillim mendova se mund të jetoja në paqe atje, por gjërat nuk shkuan mirë. Majmunët e tjerë ishin shokët e mi të dashur, mos më keqkuptoni, por, i rritur në një familje njerëzore, nga profesori dhe e shoqja, nuk mundja t’ua shprehja mirë atyre ndjenjat që kisha. Kishim pak gjëra të përbashkëta dhe komunikimi nuk qe i lehtë. ‘Ti flet çuditshëm’, më thoshin dhe talleshin e më ngacmonin. Majmunet femra qeshnin kur më shikonin. Majmunët janë jashtëzakonisht të ndjeshëm qoftë edhe ndaj dallimeve më të vogla. U dukej komike mënyra se si sillesha dhe kjo i mërziste e i acaronte shpesh. Pak nga pak, ndenjja aty m’u bë e vështirë, kështu që përfundimisht u largova vetë. Kështu, me pak fjalë, u bëra majmun i vetmuar”.
“Duhet të ketë qenë vërtet vetmi për ty”.
“Ashtu ishte. Askush nuk më mbronte më dhe më duhej të rrëmoja për ushqim vetë e të mbijetoja. Por gjëja më e keqe ishte të mos kishe askënd me kë të flisje. Nuk flisja dot as me majmunët, as me njerëzit. Një izolim i tillë është i dhimbshëm. Takasakiyama është plot me vizitorë njerëzorë, por ama nuk mund të hapja një bisedë me këdo që hasja. Bëje po deshe dhe do ta paguash paq haraçin! Rezultati ishte se përfundova as këtu, as atje, as pjesë e shoqërisë njerëzore, as e botës së majmunëve; një ekzistencë e tmerrshme”.
“Nuk mund ta dëgjonit as Bruknerin?!”.
“E vërtetë. Kjo nuk është pjesë e jetës sime tani”, tha dhe piu pak birrë.
Ia këqyra mirë fytyrën, por duke qenë se ishte vetë e kuqe, nuk vura re nëse po bëhej edhe më e kuqe. Mendova se ky majmun dinte ta mbante alkoolin. Apo ndoshta majmunët nuk mund t’i dallosh nga fytyra nëse janë dehur.
“Gjëja tjetër që më mundonte vërtet ishin marrëdhëniet me femrat”.
“E shoh”, thashë. “Dhe me ‘marrëdhënie’ me femra doni të thoni…?”.
“Me pak fjalë, nuk ndjeva asnjë grimcë dëshirë seksuale për majmunet femra. Pata plot mundësi të isha me to, por kurrë nuk e ndjeva dëshirën”.
“Pra, majmunet nuk ju ndezën, edhe pse ju vetë jeni majmun?”.
“Po. Saktësisht e drejtë. Është pak e turpshme, por, sinqerisht, arrij të dëshiroj vetëm femrat njerëzore”.
Heshta dhe ktheva me fund gotën e birrës. Hapa qesen me patatina krokante dhe mbusha një grusht. “Kjo mund të sjellë ca probleme të mëdha”, i thashë.
“Po, probleme të vërteta. Në fund të fundit jam majmun e nuk mund të pres që femrat njerëzore t’i përgjigjen dëshirave të mia. Plus, kjo bie ndesh edhe me gjenetikën”.
Prita që të vazhdonte rrëfimin. Majmuni u kruajt fort pas veshit dhe më në fund vazhdoi.
“Kështu që më duhej të gjeja një metodë tjetër për të hequr qafe dëshirat e mia të paplotësuara”.
“Çfarë nënkuptoni me ‘një metodë tjetër’?”.
Majmuni u vreros dhe fytyra e kuqe iu errësua më shumë: “Mund të mos më besoni”, tha. “Dhe me siguri nuk do më besoni, por, në një moment të caktuar, fillova të vjedh emrat e grave me të cilat rashë brenda”.
“U vidhje emrat?”.
“Tamam! Nuk e di se pse, por duket se kam lindur me një talent të veçantë për këtë. Nëse më pëlqen, mund ta vjedh emrin e dikujt dhe ta bëj timin”.
Më mbuloi një valë hutimi.
“Nuk jam i sigurt nëse ju kuptoj. Kur thoni se ia vidhni emrat njerëzve, do të thotë se ata e humbasin plotësisht emrin e vet?”, pyeta.
“Jo. Ata nuk e humbasin plotësisht emrin. Unë i vjedh veç një pjesë, një fragment. Por kur ia marr atë pjesë, emri bëhet më pak i rëndësishëm se më parë. Njësoj siç hija jote në tokë zbehet shumë kur dielli mbulohet me re. Në varësi të personit, dikush mund të mos e vërë re fare humbjen. Thjesht kanë një ndjenjë se diçka nuk shkon”.
“Por disa e kuptojnë që i është vjedhur një pjesë e emrit, apo jo?”.
“Sigurisht. Ndonjëherë zbulojnë se nuk e mbajnë mend emrin e vet. Mjaft ndikuese, një shqetësim i vërtetë, siç mund ta imagjinoni. Nganjëherë nuk arrijnë as ta njohin emrin e vet. Ka raste kur vuajnë nga diçka që mund të quhet krizë identiteti. Dhe gjithë faji është i imi; unë i vodha emrin. Shpesh ndihem keq për këtë dhe më rëndon ndërgjegjja ngaqë më bie mbi supe. E di që është gabim, por s’e ndaloj dot veten. Nuk po përpiqem të justifikohem, por nivelet e dopaminës më detyrojnë të bëj atë që bëj. Sikur kam një zë të brendshëm, që më thotë: ‘Hej, vazhdo, vidh emra. Nuk është e paligjshme apo kushedi çfarë’”
Kryqëzova krahët dhe e këqyra me vëmendje. Dopaminë? Më në fund fola: “Emrat që vidhni janë vetëm ato të grave që doni apo dëshironi seksualisht, apo gabohem?”.
“Pikërisht. Nuk vij vërdallë të vjedh emrin e kujtdo që më del para”.
“Sa emra keni vjedhur?”.
Me një shprehje serioze, majmuni llogariti me gishta dhe, ndërsa numëronte, mërmëriti diçka. Ngriti sytë dhe tha: “Shtatë në total. Kam vjedhur shtatë emra femrash”.
Shtatë ishin shumë apo pak; kush mund ta thoshte?
“Mirë, por si e bëni?”, pyeta. “Nëse nuk e keni problem të ma thoni”.
“Kryesisht me vullnet. Me fuqinë e përqendrimit dhe energjinë psikike. Por kjo nuk mjafton. Më duhet edhe diçka me emrin e personit të shkruar në të. Një dokument identiteti është ideal. Patentë, dokument studenti, kartë sigurimi apo pasaportë; gjëra të këtij lloji. Një etiketë me emër funksionon, gjithashtu. Gjithsesi, duhet të kem një objekt aktual, si një prej këtyre. Zakonisht, vjedhja është mënyra e vetme. Jam shumë i zoti të futem fshehurazi në dhomat e njerëzve kur janë jashtë. Kërkoj diçka me emrin e tyre dhe e marr”.
“Pra, ju e përdorni atë objekt me emrin e gruas dhe me vullnetin tuaj, që t’i vidhni emrin?”.
“Pikërisht. Ia ngul sytë emrit që është shkruar aty, për një kohë të gjatë; fokusoj emocionet e mia dhe thërras emrin e personit që dua. Kjo kërkon shumë kohë dhe është rraskapitëse, mendërisht e fizikisht. Zhytem plotësisht në këtë dhe pak nga pak një pjesë e gruas bëhet pjesë e imja. Dashuria dhe dëshira ime, që deri atëherë nuk kishte rrugëdalje, papritur plotësohen”.
“Pra, nuk ka asgjë fizike në të?”.
Majmuni tundi kokën ashpër. “E di që jam thjesht një majmun i përulur, por ama nuk bëj kurrë asgjë të pahijshme. E bëj emrin e gruas që dua pjesë të vetes dhe kjo është mjaft për mua. Jam dakord që duket paksa e djallëzuar, por është një akt platonik dhe krejtësisht i pastër. Thjesht ruaj brenda meje një dashuri të madhe për atë emër, fshehurazi, si një puhizë e lehtë mbi livadh”.
“Hmm”, thashë, i prekur. “Mendoj se kjo mund të quhet forma më e lartë e dashurisë romantike”.
“Dakord. Por ama është edhe forma më e pastër e vetmisë. Si dy anët e një monedhe, dy ekstremet janë bashkë e nuk mund të ndahen kurrë”.
Biseda u ndal këtu; të dy pimë në heshtje birrën e hëngrëm kakipin[9] dhe kallamarin e tharë.
“Keni vjedhur emrin e kujt kohët e fundit?”, pyeta.
Majmuni tundi kokën dhe kapi një tufë qimesh në krahun e tij, sikur donte të sigurohej që ishte vërtet majmun. “Jo, nuk i kam vjedhur emrin askujt kohët e fundit. Kur erdha në këtë qytet vendosa ta lë pas vetes këtë lloj sjelljeje të keqe. Falë kësaj, shpirti im ka gjetur pak paqe. Emrat e shtatë grave i ruaj në zemër dhe jetoj një jetë të heshtur e të qetë”.
“Gëzohem për ty!”, thashë.
“E di që kjo mund t’ju duket e tepërt, por po mendoja nëse do më lejonit t’ju them mendimin tim rreth temës së dashurisë”.
“Sigurisht”, thashë.
Majmuni puliti sytë disa herë. Qerpikët e trashë u valëvitën lart e poshtë si gjethe palme në erë. Mori frymë thellë, ngadalë, si frymëmarrja e një atleti në kërcim së gjati para se të nisë vrapimin drejt hedhjes.
“Besoj se dashuria është karburanti i domosdoshëm që të vazhdojmë të jetojmë. Një ditë, dashuria mund të marrë fund ose mund të mos plotësohet kurrë. Por edhe nëse shuhet, edhe nëse nuk përmbushet, mund të mbani kujtimin e ndjenjës që keni pasur kur keni rënë në dashuri me dikë. Ky është një burim i vyer ngrohtësie. Pa këtë burim, zemra e një personi, si dhe zemra e një majmuni, do të ktheheshin në një shkretëtirë të ftohtë; një vend ku nuk bie rreze dielli, ku lulet e egra të paqes dhe pemët e shpresës nuk kanë ku të rriten. Këtu, në zemër i ruaj emrat e atyre shtatë grave të bukura që kam dashur”, tha dhe vuri dorën në gjoksin me qime. “Do i përdor këto kujtime si burimin tim të vogël të karburantit, ta djeg në netët e ftohta, që të më ngrohë sa të jem gjallë”.
Qeshi përsëri dhe tundi lehtë kokën disa herë.
“Gjë e çuditshme, apo jo?”, tha. “Jeta ime personale, edhe pse jam majmun e jo person. He, he!”.
Rreth njëmbëdhjetë e gjysmës, më në fund i mbaruam dy shishet e mëdha të birrës.
“Më duhet të shkoj”, tha majmuni. “U ndjeva kaq mirë me ju, sa që i dhashë gojës kot. Të më falni!”.
“Jo, aspak! Ishte një rrëfim tepër interesant”, thashë. Megjithatë, “interesante” nuk m’u duk se ishte fjala e duhur. Dua të them, ndarja e një birre dhe biseda me një majmun që flet ishte vërtet një përvojë mjaft e pazakontë. Shtoji kësaj faktin se ky majmun i veçantë pëlqente muzikën e Bruknerit dhe vidhte emrat e grave, ishte i shtyrë nga dëshira seksuale apo ndoshta dashuria. “Interesante” nuk ishte e mjaftueshme si përshkrim. Ishte gjëja më e pabesueshme që kisha dëgjuar ndonjëherë. Por nuk doja t’i ngjallja majmunit emocionet më shumë se ç’duhej, ndaj zgjodha këtë fjalë më qetësuese, neutrale.
Ndërsa thamë ‘lamtumirë’, unë i dhashë një kartëmonedhë njëmijëjenëshe si bakshish. “Nuk është shumë”, thashë, “por, ju lutem blini dhe hani diçka të mirë”.
Në fillim nuk pranoi, por, pasi insistova, më në fund e mori. E palosi dhe e futi me kujdes në xhepin e tutave.
“Jeni shumë i sjellshëm”, më tha. “E dëgjuat me vëmendje historinë time absurde, më qerasët me birrë dhe tani këtë gjest bujar. Nuk mund t’jua shpreh dot se sa shumë e vlerësoj”.
Vendosi shishet dhe gotat bosh në tabaka, i mori dhe doli.
Të nesërmen në mëngjes e lashë bujtinën për t’u kthyer në Tokio. Kur dola, në tavolinën e recepsionit nuk ishte më plaku i çuditshëm pa qime e vetulla. As macja plakë me probleme me hundët. Në vend të tyre qe një grua e shëndoshë, me moshë mesatare, që, kur i thashë se do të doja të paguaja faturat shtesë për shishet e birrës së mbrëmshme, më tha prerazi se nuk kisha asnjë faturë tjetër: “Këtu kemi vetëm birrë në kanaçe nga makina shitëse”, insistoi. “Nuk shesim birrë me shishe”.
U hutova përsëri. Ndjeva sikur pjesë të realitetit dhe imagjinatës po ndërronin vend rrëmujshëm. Por ama kisha ndarë dy shishe të mëdha birrë Sapporo me majmunin, që më kish rrëfyer historinë e jetës së vet.
Në fillim mendova t’i thosha gruas për majmunin, por vendosa më mirë jo. Ndoshta majmuni nuk ekzistonte vërtet dhe ish i gjithi një iluzion, produkt i një truri të shastisur nga banja e gjatë në ujin e nxehtë të llixhave. Ose ndoshta kisha parë një ëndërr të çuditshme, realiste. Nëse do ta pyesja në kishin si punonjës një majmun të moshuar që flet, gjërat mund të shkonin keq dhe me siguri do mendonte se isha i çmendur. Me shans qe që majmuni ishte punonjës në të zezë dhe bujtina nuk mund ta tregonte hapur nga frika se mos dikush lajmëronte zyrën e taksave apo departamentin e shëndetësisë.
Në udhëtimin me tren për në shtëpi, iu riktheva gjithçkaje që më pat thënë majmuni. I shënova gjithë sa mbaja mend në një bllok, që e përdorja për punë, dhe mendova se kur të kthehesha në Tokio do ta shkruaja historinë nga fillimi në fund.
Nëse majmuni ekzistonte vërtet dhe isha i bindur për këtë, nuk isha aspak i sigurt se sa duhet t’i kisha besë atyre që më kishte thënë gjatë birrës. Ishte e vështirë ta gjykoje me drejtësi historinë e tij. Ishte vërtet e mundur të vidhje emrat e grave e t’i bëje të tuat? A ishte kjo një aftësi unike, që e kishte vetëm majmuni Shinagaua? Ndoshta ishte veç një majmun gënjeshtar patologjik. Ndoshta! Natyrisht, nuk kisha dëgjuar kurrë më parë për ndonjë majmun mitoman, por, nëse një majmun mund të fliste një gjuhë njerëzore me aq mjeshtëri sa ai, nuk do të ishte edhe aq e pamundur që të ishte edhe një gënjeshtar i rëndomtë.
Kisha intervistuar sa e sa njerëz në punën time dhe kisha një nuhatje të mirë për sa i përket se kujt mund t’i besohet dhe kujt jo. Kur dëgjon dikë të flasë për ca, mund të kapësh gjëra të vogla e tipike që të bëjnë të kuptosh nëse personi është i besueshëm apo jo. Kur fliste, majmuni Shinagaua nuk dukej se po tregonte një histori të sajuar. Shikimi në sytë e tij dhe shprehja e fytyrës, mënyra se si mendohej herë pas here, heshtjet, gjestet, mënyra se si i ngecnin fjalët; asgjë rreth tij nuk dukej artificiale apo e detyruar. Dhe mbi të gjitha ishte ndershmëria e plotë, e dhimbshme e rrëfimit të tij.
Pas udhëtimit të qetë e të heshtur, u ktheva në rutinën e vorbullës së qytetit. Edhe kur nuk kam ndonjë detyrë të madhe në punën, me kalimin e moshës e gjej veten më të zënë se kurrë me punë. Edhe koha duket sikur po përshpejtohet. Në fund, nuk i tregova kujt për majmunin Shinagaua e as nuk shkrova për të. S’kisha pse kur e dija që askush nuk do më besonte. Nëse nuk siguroja dot prova që majmuni ekzistonte në të vërtetë, njerëzit thjesht do thoshin se po “shpikja prapë broçkulla”. Dhe po ta shkruaja ngjarjen si trillim, historisë do i mungonte fokusi apo një këndvështrim i qartë. E imagjinoj mirë redaktorin tim, që do të më shihte i hutuar e do thoshte: “Hezitoj të pyes, se ti je autori, por cila është tema e këtij tregimi?”.
Tema? Nuk mund të them se ka temë. Tregon veç për një majmun plak që flet si njerëzit, që u pastron shpinat mysafirëve në llixha, në një qytet të vogël në prefekturën Gunma; që shijon birrën e ftohtë e bie në dashuri me femra njerëzore dhe më pas u vjedh emrat. E ku është tema në këtë histori? Po morali?
Me kalimin e kohës edhe kujtimi i atij qyteti me llixha nisi të zbehej. Pavarësisht se sa të gjalla janë, kujtimet zbehen e nuk i rezistojnë kohës.
Tani, pesë vjet më vonë, vendosa ta shkruaj këtë histori bazuar në shënimet që mbajta atë kohë. E gjitha kjo sepse diçka që ndodhi kohët e fundit më bëri të mendoj. Pa këtë incident nuk do ta kisha shkruar kurrë.
Pata një takim pune në kafenenë e një hoteli në Akasaka. Do takoja redaktoren e një reviste udhëtimi. Një grua shumë tërheqëse, tridhjetë e ca vjeç, e imët, me flokë të gjatë, çehre të bukur dhe sy të mëdhenj tërheqës. Një redaktore e zonja dhe ende beqare. Kishim punuar bashkë plot herë dhe shkonim mirë. Pasi thamë ç’kishim për punën, u rehatuam dhe biseduam gjatë me një kafe para.
Dikur i ra celulari dhe më pa si për të kërkuar falje. I bëra shenjë që ta hapte. E kontrolloi si fillim numrin e u përgjigj. Dukej se ishte për një rezervim që kish bërë, ndoshta në ndonjë restorant, hotel a fluturim. Diçka në këtë linjë. Foli pak, duke kontrolluar axhendën e xhepit e dikur më hodhi një vështrim të shqetësuar.
“Më vjen shumë keq”, tha me një zë të mekët, pasi mbuloi telefonin me dorë. “E di që kjo pyetje do ju duket e çuditshme, por a e di se si quhem unë?”.
U meka, por, me sa natyrshmëri munda, ia thashë emrin e plotë. Ajo tundi kokën dhe ia transmetoi informacionin personit në anën tjetër të linjës. Pastaj e mbylli dhe më kërkoi falje.
“Më vjen shumë keq për këtë. Papritur nuk po kujtoja dot emrin tim. Sa turp!”.
“Ju ndodh shpesh?”, pyeta.
Dukej që hezitonte, por më në fund e pohoi me kokë. “Po. Këto ditë po më ndodh shpesh. Thjesht e harroj se si e kam emrin. Është sikur të më jetë fshirë nga mendja”.
“A harroni edhe gjëra të tjera? Si për shembull ditëlindjen, numrin e telefonit, apo pinin?”.
E tundi kokën në mohim me vendosmëri. “Jo, aspak. Gjithmonë kam pasur kujtesë të mirë. Edhe ditëlindjet e miqve i mbaj përmendësh. Nuk i kam harruar emrin askujt, qoftë dhe një herë të vetme. Megjithatë, ja që papritur harroj emrin tim. Nuk e kuptoj dot për qamet. Pas pak minutash kujtesa më kthehet, por ato dy minuta janë krejt kur nuk duhet e më kap paniku. Sikur nuk jam më vetvetja. Mendoni se është shenjë e fillimit të allcajmerit?”.
Psherëtiva. “Në aspektin mjekësor nuk e di. Por që kur nisët të harronit emrin?”.
Uli sytë e u mendua pak. “Rreth gjysmë viti më parë, ndoshta. Mbaj mend që ndodhi pasi shkova të shijoja lulet e qershive. Kjo qe hera e parë”.
“Kjo pyetje mund t’ju duket e çuditshme, por a humbët ndonjë gjë atje? Ndonjë kartë identiteti, patentën, pasaportën, apo ndonjë kartë sigurimi?”.
Gruaja mblodhi buzët, humbi në mendime për një çast e u përgjigj: “Tani që ma përmendët, më kujtohet se humba patentën në atë kohë. Ishte ora e drekës. Isha ulur të pushoja në një stol parku. Çantën e kisha lënë mbi stol pranë vetes. Po rregulloja buzëkuqin dhe kur hodha sytë prapë, çanta qe zhdukur. Nuk arrija ta kuptoja si ndodhi. Ia hoqa sytë veç për një sekondë, nuk ndjeva kënd afër e nuk dëgjova as hapa. Pashë përreth dhe isha vetëm. Ishte një park i qetë dhe jam e sigurt se nëse dikush do ish afruar të më vidhte çantën, do ta kisha parë”.
E prita të vazhdonte rrëfimin.
“Nuk ishte veç kjo e çuditshme. Po atë pasdite mora një telefonatë nga policia dhe më thanë se e kishin gjetur çantën. E kishin lënë jashtë një stacioni të vogël policie, pranë parkut. Paratë, kartat e kreditit dhe celulari ishin të gjitha aty. Gjithçka e paprekur. E vetmja që mungonte ishte patenta. Polici që ma dha dukej tepër i habitur. Kush nuk i merr paratë, por vetëm patentën dhe e lë çantën jashtë komisariatit?”.
Psherëtiva në heshtje, por nuk e dhashë veten.
“Kjo, në fund të marsit. Shkova menjëherë në zyrën e automjeteve në Samezu dhe bëra një patentë të re. I gjithë incidenti ishte mjaft i çuditshëm, por për fat të mirë nuk pata ndonjë dëm të madh”.
“Samezu është në Shinagaua, apo jo?”, pyeta.
“Po, në Higashioi. Kompania ime është në Takanaua, kështu që është veç një udhëtim i shpejtë me taksi nga aty”, tha dhe më hodhi një vështrim të dyshimtë. “Mendoni se ka një lidhje mes harrimit të emrit tim dhe humbjes së patentës?”.
Tunda kokën në mohim, sepse nuk mund ta sillja ashtu si rastësisht historinë e majmunit Shinagaua.
“Jo, s’mendoj se ka”, thashë. “Thjesht më erdhi në kokë, sepse dokumenti ka emrin tuaj”.
Fjalët e mia nuk e bindën. E dija që qe e rrezikshme, por më duhej t’i bëja edhe një pyetje tjetër, më të rëndësishme: “Meqë ra fjala, a keni parë ndonjë majmun kohët e fundit?”.
“Majmun?”, pyeti. “E keni fjalën për kafshët?”.
“Po, majmun të vërtetë, të gjallë”, saktësova.
Tundi kokën. “Nuk mendoj se kam parë ndonjë majmun prej shumë vitesh. As në ndonjë kopsht zoologjik apo gjetkë”.
Kish nisur prapë majmuni Shinagaua avazin e vjetër? Apo ndonjë majmun tjetër po përdorte të njëjtën metodë krimi? (Një majmun kopjac?) Apo gjithçka ishte ndryshe dhe jo punë majmunësh?
Vërtet nuk doja të mendoja se majmuni Shinagaua i qe kthyer vjedhjes së emrave. Më pat thënë, në fakt, se kishte shtatë emra grash të ngulitura brenda mendjes dhe ishte i lumtur që do t’i kalonte vitet e mbetura të jetës në heshtje, në atë qytet të vogël me llixha. Atëherë më ish dukur i bindur për këtë. Por ndoshta majmuni kishte ndonjë problem psikologjik kronik, që veç arsyeja nuk e mbante dot nën kontroll. Ndoshta kjo sëmundje dhe dopamina në tru e kishin nxitur ta bënte prapë! Me siguri e gjithë kjo e kishte kthyer në avazin e tij të vjetër në Shinagaua, në zakonet e mëparshme.
Ndoshta do ta provoj edhe vetë ndonjëherë. Në netët pa gjumë, më vjen po ai mendim i rastësishëm e fantastik. Po sikur të vjedh kartën e identitetit apo etiketën e emrit të gruas që dua; të fokusohem mbi të si rreze lazer; t’ia marr emrin brenda meje dhe do të zotëroj një pjesë të saj; ta bëj timen. Si do ndihesha vallë?
Jo! Kjo nuk do ndodhë kurrë. Nuk kam qenë kurrë aq i shkathët me duart sa të mund të vjedh diçka që i përket dikujt tjetër. Edhe nëse kjo diçka nuk ka formë fizike dhe vjedhja e saj nuk është e jashtëligjshme.
Dashuri e skajshme, vetmi e skajshme. Që atëherë, sa herë dëgjoj një simfoni të Bruknerit, mendoj për jetën e majmunit Shinagaua. E përfytyroj të moshuar në atë qytet të vogël me llixha, në papafingon e një bujtine të rrënuar, tek fle mbi një futon të hollë. Mendoj për ushqimet; kakipi dhe kallamarët e tharë, që i shijuam aq shumë kur pimë birrën, mbështetur në mur.
Që atëherë nuk e kam parë më redaktoren e bukur të revistës së udhëtimit, kështu që nuk e kam idenë se ç’fat pati emri i saj. Shpresoj veç mos të ketë pasur vështirësi të mëdha. Ajo, në fund të fundit, ishte e pafajshme. Nuk kish bërë asnjë gabim. Ndihem keq, por ende nuk marr dot guximin t’i tregoj për majmunin Shinagaua.
Përktheu: Dritan Kiçi
[1] Tapet tipik japonez që mbulon dyshemetë.
[2] Shtrojë gjumi japoneze.
[3] Makarona tipike japoneze
[4] Rrobëdëshambër
[5] Muzikë tipike vokale japoneze
[6] Kompozitor klasik austriak.
[7] Birra më e vjetër japoneze, e themeluar në vitin 1876.
[8] Shilte katrore.
[9] Kikirikë dhe krokantina orizi.
(Shkëputur nga Revista Letrare – Dimër 2022)