"Tjera blerime" nga Zef Zobra

Zef Zorba ka qenë regjisor, përkthyes dhe poet. Lindi më 7 prill 1920, në Kotorr të Malit të Zi, në një familje shkodrane. Në vitin 1924, i ati, Jak Zorba dhe e ëma, Elena Skanjeti (mbesa e Kolë Idromenos), vendosën ta kthenin familjen në Shkodër. Kështu, pas mbarimit të gjimnazit në Shkodër, Zef Zorba, më 1941-shin, regjistrohet në Fakultetin e Shkencave Shoqërore, dega e Studimeve Politike në Universitetin e Padovës. Më 1943-shin i ndërpret studimet për arsye të Luftës së Dytë Botërore dhe kthehet në Shkodër, ku fillon punën si nëpunës banke.
Në vitet 1945-1946 punësohet si regjisor në Shtëpinë e Kulturës së Shkodrës, ku vë në skenë mjaft pjesë dramatike me tingëllimë të qartë desidente, si “Juda Makabe” e Fishtës, “Armiku i popullit“ i Ibsenit, etj. Ndoshta edhe për këtë arsye arrestohet më 1946-n, burgoset dhe vuan dënimin nëpër kampet e punës dhe të “riedukimit“ deri në vitin 1951. Më vonë punon nëpër ndërmarrje të rrethit si llogaritar deri në vitin 1980, kohë kur del edhe në pension.
Në heshtjen e thellë të gjysmës së dytë të shekullit, Zef Zorba, i pajisur me një kulturë të mrekullueshme, vizatoi figurën e intelektualit të vërtetë, larg kompromiseve. Ai krijoi një afri të madhe me letërsinë dhe filozofinë moderne, duke përkthyer në shqip poetë të tillë, si: Robert Frost, Xh. Ungareti, S. Kuazimodo, E. Montale, T. S. Eliot, dramaturgë si Bernard Shou, Pirandelo, Uajlld, etj., si dhe filozofë si B. Kroçe., H. Xh. Gadamer, etj.
Zef Zorba vdiq në 6 janar të vitit 1993, pa mundur të shohë botimin e veprave të tij. Libri i tij i parë me poezi “Buzë të ngrira në gaz”, u botua një vit më vonë nga familjarët, duke e shkruar emrin e Zorbës me shkronja të arta në poezinë shqipe. Dy vjet më pas, me këtë libër u nderua me çmimin “Martin Camaj”.
Në fushën e krijimtarisë origjinale, Zorba është edhe autor i disa pjesëve dramatike dhe libreteve për opera. Pjesë e rëndësishme e prodhimit të tij letrar është edhe një fond i rëndësishëm publicistik e studimor.
Në përvjetorin e tij të vdekjes, po sjellim disa vargje nga poeti, ku poezia prej së cilës ka marrë titullin ky botim i kushtohet gruas së tij, Terezinës.

Tjera blerime
-Terezës-

Si lule dylli gjethet
veshur me vapë e t‘zberë
e nuk lëvizin…
e… oh…
S’andejmi
ku paskeshin ngelur kujtesë brymore
zgjohen flauri
tjera blerime,
rinore.
(A të kujtohet? Atë verë
burimet heshtja na i trazonte.
Këndoja vijat e fatit
në dorën tënde flakë.
Endeshim rrugësh të çuditshme,
Pa folë.

Pastaj n’teatër; një Gjildo
i larë në djersë
përpëlitej i falisur.
Ti shkuleshe n’gaz me të madhe,
por në sy të vetëtinte
stuhia e Shtatorit…
A të kujtohet?)

Një çast, poezi: një jetë

Dritë përmes avulli.
Dalloj fytyrën tënde, pluhur bore;
marrshëm për pak më buzëqeshë
si protoplazëm “in vitro“,

por në vorbuj shtojzovallesh kapërdihet
e s’le veçse një zhigë përshtypjeje…

Shkalla e Kakarriqit

E kapërthyer me lugetër hëna
njollat e territ përgjakë
e nata,
tinëzare fërshëllen mbas pritash,
si në kohën e cubave
kur thika vetëtinte e ftohët;
e buzagaz me pezëm.

Harbon përbindshëm rrëpira
e ngeshme në perspektivë
për t’u qepur në një kënd
me qiellin e detin.

(Më rrashtë e më tepër ferr
shkrepat ceporë,
kërcënuese për m’u shprazë në rrenojë
përmbi eshtra
që vetëm lëkura i lidhë
e vullneti).
O natë, o natë,
Mos ky na qenka pikësynimi?

Të ngrysura ëndërrimet sërish vërshojnë
lëvyrëse e me të lutura,
por ndalem në vend:
shuplakë
kulla picingule e katallanit të lashtë.

Kashta e kumbarës dikur

Mu në male
pikëllimi i kujtimeve tuaja,
o rrugë të errëta.

Mbi avullí të blera përgjatë,
kashta e Kumbarës dikur
si tandë pezullohej e lehtë,
dekor për kremtime entuziaste;

kur njohja kish nisë posa me lindë
e mitet ishin pranë,
të qartë
e qielli desh kapej me dorë.

Kur mbetesha vetëm me ty

Kur mbetesha vetëm me ty,
o zemra ime,
netësh të mbarsura me stuhi,
mërgime kujtesash në atë dhomën e gjatë,
pa dritë.

Anë-mbanë ndërtesa golle se ç’kumbonte
sajimesh
që një mbas një
ndeheshin palë e palë
mbi mua, kapitur gjumi mbi shpinë

Me më ba dëshirash një trupore pjalmi,
mortore.

Dimër, 1946

Qokthi

“…il mio cuore
sospeso nel buio, una voce“
S. Quasimodo

Në dendësinë e murme të çinarit
heshtjet qyqare shqetësohen
e në shtëpitë e mënjanuara ngashërimi
bën dritën m’u dridhë
e erë
e shi papra.

Për ato netët e Prillit
rishtas po ngjallet kujtesa;
vazhdimësi,
zemër që heq të shkoqet
prej flakësh të pabesa,
por fjala ngrinë në gojë.
Prap mbeta vetëm, e dashur,
me murmuritjen e përvuajtur
të rrëkeve nëpër vija.

Strukur në errësirë, përmbi pullaze
daca thatiqë e të kërleshur,
melankolikë kotullohen
e nëpër rrugë përhapet
erë kubule të fërguar;
teha që natën shporojnë,
e shfrime.

Por diç njëherë gufon në gji
e m’jepet një buzëqeshje me ia prirë
çdo drite motër
që shuhet.

Qyqja

Ku thellohet dishrake në shpatin
gëlqeror ajo zgavra e kumisë,
kulihum ku biejnë dita dhe nata,
ku krekosen si kulla përrallash
shpresat, ëndrrat; atje ku gufojnë
qind lakmi shtazarake, ku epshi
gurgullon, shkumbëzon e faliset,
ku çdo gjë, ku çdo gjë terratiset,
kapu tinzare e ngul
rrezikja ti, qyqe,
Shkëmbi djeg e zharitë dreq e ferr.
Vreri n’terr avullon shavullon.
Duket mortja një fill pe. (Çka dron?)
Kumbonore këtu nuk dëgjohen;
e ëmbla fjalë – hipokrite – nuk shtiret
lajkatare. (Dikur, oh, dikur!)
Dashuria është bërë gur. Nuk ka më,
nuk ka më, nuk ka më lumturi!
Hyn pra tinzare e ngul,
rrezikja ti, qyqe.
Struku tash aty n’qoshe e sharto:
zemra është tul. Edhe nervat janë dredha
që veç koha i ngacmon: tingëllojnë
si ndjesi – mos beso: shtojzovalle! –
Ku s’ka dritë ç’i do sytë? Monotone
rigojnë cirkat në shkrep: curroji veshët!
Mendjen ndrydh e dëshirat prango,
Perëndinë, Perëndinë mos veshto,
rri po tinzare e ngul
rrezikja ti, qyqe.
Shuhen motet pikllueshëm. Ti mësove
me sajue nëpër shkëmb vrima shprese
t’ndërlikuara: kandrra! Kuku
duke ofshâ gjithsaherë ëndërrimet
dalin rrena. Kuku e kuku,
ditë e natë, zhel-e-mel, zemrën thatë
e shpirtin myk… Por sido (mrekulli‘)
n’atë zymtirë, n’atë zymtirë, melodinë
gjete tinzare në ngulm,
rrezikja ti, qyqe.

Mbas varrimit

Shiu s’po pushon sot nadje.
Dy djem të fillores,
sytë duke picërruar lexojnë
në shtyllë të telefonit në udha-kryq
letrën me anë të zeza.
“Uuu…! Ai plaku…“
Çon trinën e dorës nën hundë
më i madhi.)
Buzë mbrëmjes hëna e plotë
shkëlqen e pa marre.
Ca gra në jaz
kalojnë nën ballkon
e gazin që i plasë
përpiqen me e fashitë
mbas rubash të zeza.