E mbaj mend. Ishte e vetmja ndjesi që nuk shndërrohej në tinguj në çastin kur prânin rrapëllimat e luftës dhe kur, fjalë mbas fjale, merrej vesh se armiku qe tërheqë diku ndër xhepat e pafundmë të luginës, gja që linte me kuptue se mbasditja kishte për të qenë e qetë e se të gjithëve u ishte dhanë mundësia me u prehë, ani pse ndoshta dhe për herë të fundme. Dihej vetëm se armiku qe tërheqë, por se ku, askush s’e dinte me saktësi. Thuhej se mund të ishin ngado, por thuhej gjithashtu se deri të nesërmen nuk kishin me sulmue ngaqë këso kohe, zakonisht, merreshin me varrimin e të vramëve dhe mjekimin e të plagosunve. Herë mbas here vëreja se këto mbasdite, dhe pse në pamje të parë gjithçka në to shkonte simbas parashikimit tim, vetëm të qeta s’mundeshin me qenë. Përkundrazi, shënonin nji tjetër luftë. Ajo ndjesia e çuditshme që përgjatë tanë paradites tkurrej prej krismave të armëve, imazhit të vdekjes që endej nëpër llogoret tona, rizgjohej dhimbshëm tue trokitë mbi plagën që kisha marrë në gjoks nga nji plumb i kujdesshëm. Kjo ndjesi mundej me qenë gjithçka: panik, dashuni, urrejtje, mërzi apo dëshirë e pashfaqun vetvrasjeje, porse unë, i nxitun prej drojës së në nji prej betejave të ardhshme do mund të mbetesha përfundimisht i shtrimë në atë tokë të zezë e pluhnore që kutërbon kalbësinë, duhej doemos të shqyrtoja me vëmendje çdonjenën prej minutave të mbetuna t’jetës sime. Rrija i mbështetun te nji stom dhèu, me shikimin e përhumbun te ajo pjesë e vargmalit, mbrapa të cilit sapo kishte humbë dielli.
Bashkëluftëtari im ma i afërt, mbasi vajiste pushkën gjithë tue kangëzue nëpër dhambë nji melodi të panjoftun, që kishte të bante me siguri me ndonji pikë të caktueme kohore, ku jeta e tij duhej të kishte mbetë e lidhun nyje, fillonte me dredhë nji cigare me ato gishtat e tij të pistë e thonjgjatë. Në nji nga këto raste e ndez, e thith nja dy herë me afshin e njeriut që çdo gjest njerzor e mvesh me nji lloj kënaqsie fillimore, që mundet me qenë njikohsisht edhe e fundmja, e thotë:
– Asht vdekja!
Mbasi përpiqem dhe ia dal mbanë me besue se nuk po më drejtohet mue, e gjej të udhës me heshtë deri të nesërmen, kur gjithçka përsëritet pikë për pikë. E pyes se ç’gja mund të ishte vdekje dhe ai përmend brengën e vagullt që më endet në fytyrë. Mundohem t’i baj të ditun se nuk asht fjala për ndonji brengë, kurse ai më sqaron se ky emërtim vlen edhe për kënaqsinë, tue përfshi kësisoj edhe afshin me të cilin ai vijonte me thithë cigaren e tij. Mbasi mbron mirë e mirë idenë se frika nga vdekja na e ushqen vetdijen mjaft ma mirë se siguria budallaqe, shton:
– Ja, qëkurse më kanë hedhë në këtë llogore dhe kuptova se vdekja ekziston, interesi im ndaj jetës filloi me ndryshue jo ma në sasi, por në cilësi. Aty pranë asht nji fole milingonash. E ke vu re? Me siguri që jo. I shoh se si lëvizin njena mbas tjetrës ato krijesa të vockla, me nji qetësi dhe rregullsi që vlen të admirohet. Itinerari i tyne asht nji rreth i përkryem. Lindin, jetojnë e vdesin pa shkaktue kurrfarë zhurme që mundet me mbërrijtë në veshët tanë, pa bezdisë e pa fajsue askënd. Kurse unë, edhe në rastet kur nuk shtij kundër dikujt, shtij kundër fatit tim. Ka vite që luftojmë përkrah njeni-tjetrit, e megjithatë thuejse nuk njihemi. Ashtu sikundër unë, edhe ai asht mësue me shtí i përqëndruem në nji pikë të përcaktueme qartë. Vetëm nji herë e pata pyetë nëse kishte vra ndonji prej atyne uniformave blu, dhe më qe përgjigjë se kuptimi i vërtetë i luftës qëndron thjesht në mbetjen gjallë. Mandej pat shtue se, në fund të fundit, nuk kishte pikë sigurie nëse anmiku gjindej matanë apo këndej llogoreve.
Dhe mandej heshtje, deri në çastin kur thashë:
– Sonte do të sulmojnë!
– Nuk ka ndodhë kurrë natën.
– Mund të ndodhë. Kjo frikë më ka kushtue ma tepër se lufta.
Me këtë rast ndjej të më pushtojë nji valë krenarie për faktin se, përkundër tana këtyne friknave të panjohuna, ia kisha dalë me mbetë gjallë deri në natën që mund të ishte vërtet e fundmja.
– Edhe sikur të ndodhë, unë as që due me ia dijtë: le ta shijojmë pjesën e mbetun të ditës. Nata asht ende larg…
Kjo fjali e fundit më nxiti ta shoh ngultazi në fytyrë bashkëluftëtarin e vjetër. Ai ose rrëmonte në mendimet e mia, ose ishte unë. Nuk ndihesha i sigurt, por dyshoja shumë se kjo fjali kishte lidhje me atë brengën time të msheftë, të cilën gishtat e lodhun të ndërgjegjes sime s’ishin në gjendje me e mbërthye. Gjindesha, pra, jo përballë ngushëllimit për vdekjen e mundshme, por përballë nji zbulimi të madh.
E pyeta:
– A mendon se dielli ka perëndue?
– Natyrisht që jo, thjesht asht strukë mbas atyne shkambijve atje.
– Po për ne ka perëndue, apo jo?!
– Për ne, vetëm për ne…
Heshtje. Vështrimi më kishte mbetë i mbërthyem atje nalt, te shkambijtë e dritës.
– Qysh kur ka fillue lufta?
– Lufta ka qenë gjithmonë, – tha bashkëluftëtari, – porse ti e ke marrë vesh këtë vetëm pesë vjet ma parë. Sa për mue, unë kam luftue edhe në fronte të tjera.
– O Zoti im! – bërtas, si të më kenë ngulë nji thikë në gjoks. – Paska pesë vjet që nuk shihkam nji perëndim dielli!
Bashkëluftëtarit të vjetër, atij burri të fortë që kishte përballue nëpër vite kaq e kaq beteja, iu drodhën duert dhe pushka që po vajiste i shpëtoi nga dora. Me nji za të dobët, por që i vinte prej nji thellsie të frikshme, tha se nuk ndihej mirë dhe se kishte nevojë me u shtri pak. I përfshimë nga zbulimi im i madh, mue as që më intereson puna e tij, por disa çaste ma vonë, kur më zgjat kutinë e duhanit që ia kam kërkue, vërej se sytë e tij kanë nji shkëlqim të çuditshëm. Dyshimin tim se ai shkëlqim asht shkaktue prej lotëve, ai as që përpiqet me e hedhë poshtë, porse e thellon me fjalët se këta lot shkaktoheshin prej pluhunit.
Ditën kur u nisa, më tha se do të vinte me mue. I thashë se po shkoja me mbushë nji pagure me ujë te rrëkeja aty pranë, por u çudita kur me nji za përgjërues tha:
– Nesër mund edhe të vritem…Nuk due me vdekë si nji qen!
Po ngjitem. Po ngjitemi. Tej rrahjes së tërbueme të zemrës mund të mshehen shumë ndjesi të panjoftuna, porse unë shoh vetëm nji: andjen e peizazhit të ri që do të veshë me kuptim vdekjen time të nesërme.
Nji druvar, që zbret me dy mushka të ngarkueme, na sheh me dyshim, por dhe pse nuk thotë gja, ne e kuptojmë se për të nuk ishim tjetër veçse dy dezertorë.
Takojmë edhe dy të tjerë. Edhe këta na hetojnë me dyshim. E dimë mirë se ç’pasoja do të na sjellë dyshimi i tyne. Ata do spiunojnë në komandë e arrestimi ynë do të jetë gja e sigurt, por ne tashma kemi një qëllim. Mjaft që dielli të perëndojë nji herë nën vështrimin tonë e mandej, bashkë me të, le t’perëndojë dhe gjithçka tjetër.
– Nxitojmë! – pëshpërit mes dihatjes bashkëluftëtari i vjetër. – Po perëndon!
Nxitim i kotë. Shpejt e kuptojmë se koha tashma nuk na mjafton, se ndonëse naltësia ka marrë fund, vijon nji rrafshinë e pyllëzueme thuejse e pafundme, se jemi të lodhun e të drobitun e duhet të kthehemi mundësisht pa ra çanga, e mbi të gjitha se andrra jonë e perëndimit asht thye në mes nji herë e përgjithmonë. Mandej zhurmë hapash, kërkëllitje armësh që mbushen, hije njerëzish që ajgëtojnë mes pemëve. Nuk dimë nëse janë tanët apo armiqtë, mbasiqë kurrë nuk kemi mujtë me e përcaktue qartë dallimin që ekziston mes të dyja palëve. Ajo që dimë, asht se tashma na kanë mbyllë në nji qeli ku presim të na gjykojnë. Mund edhe të tregojmë të vërtetën, mund edhe të përpiqemi me i sqarue në lidhje me të fshehtën e ngjitjes sonë të dëshpërueme, mund edhe t’i bindim… por do krijohet me siguri nji gjendje vërtet qesharake, pa llogaritë tradhtinë që do kryenim ndaj vetes. Sepse, ndaj vetes apo ndaj kauzës, tradhtia duhet bá.
Rrijmë të mbyllun. Presim të na gjykojnë. Ka një jetë që presim.
Shpëtim KELMENDI: Andrra e perëndimit

Autori
Be First to Comment