Ramiz GJINI: Unaza e martesës

Burri qe një kuqalash i ngjallmë me kokën e rruar me brisk.
Kishte veshur një bluzë të hollë ngjyrë gri, si dhe pantallona të shkurtëra, ku binin në pah një palë këmbë të çapluara e plot qime. Mbante varur për qafe me rryp një aparat, që ngjante me një minakërkues, si dhe një lopatë të vogël në brez dhe lëvizte kokën duke bredhur shikimin gjithandej, si të donte të sigurohej mirë që ndodhej pikërisht në vendin e duhur.
Ndërsa gruaja qëndronte në shmangie; i kishte kthyer shpinën burrit dhe vështronte detin.
Kishte një shtat të brishtë ajo, të derdhur bukur, që ia zbukuronin edhe më shumë rrobat që mbante veshur e që i kishte zgjedhur e kombinuar me shije.
Sytë e saj qenë krejt të zinj e të trishtë, kurse fytyra e bardhë dhe me tipare të rregullta.
Për shkak të zbaticës, niveli i ujit të detit kishte rënë ndjeshëm dhe dallgët qenë zbrapsur, por rëra në breg ishte aq e lagësht sa, po të gërmoje me duar, dilte ujë.
– Bluma! – i thirri gruas kuqalashi. – Më thuaj, e dashur, a ndodheshim pikërisht në këtë vend kur u grindëm bashkë dhe ti e hodhe unazën e martesës në det?
Pa ia shqitur fare vështrimin dallgëve, që vinin e preknin lehtë bregun, gruaja që thirrej Bluma, nëpërdhëmbi ca fjalë, që nuk u morën vesh.
– Ja ku është ajo amfore e thyer copash, – nisi të shpjegonte ai, duke i treguar copat me gisht. – Shikoje dhe atë palmën e këputur në mes nga stuhia!
– Dhe çfarë pastaj?! – pyeti shpërfillshëm gruaja, teksa kthente kokën.
– Dua të them se, atë ditë që u grindëm, ne kemi qenë në një vijë të drejtë me atë amforen e thyer copash, si dhe me palmën e këputur në mes nga stuhija. Të kujtohet? Pra, unë mendoj se ndodhemi pikërisht në vendin ku duhet ta kërkojmë unazën.
– Nuk mbaj mend asgjë. – tha gruaja. – Isha shumë e nevrikosur me ty. Dhe të mendosh që gjithçka ndodhi për shkak të një fyryfyçke si Kamila, me të cilën ti u mplekse, si të doje të më tregoje se nuk je tjetër veçse një leshko; një leshko, që mund të të tërheqë për hunde çdo grua.
– Të lutem, e dashur…! Të lutem, mos e zër më me gojë Kamilën. A nuk është tani gjithçka në rregull mes nesh?! A nuk jemi përsëri bashkë?! Zëre se nuk ndodhi asgjë. Asgjë prej gjëje.
– Asgjë prej gjëje?! – përsëriti gruaja aty për aty fjalët e tij, ndërsa e shponte me atë vështrimin e syve të saj pus të zinj.
– Burri nuk duhet të shkojë pas çdo gruaje, që e fton me gishtin si çengel, – tha ajo.
Ai deshi t’ia kthente, të thoshte diçka, ndoshta një fjalë pendese, por ndërroi mendje. Ndezi aparatin dhe nisi të kërkonte ngadalë e gjithë kujdes, duke lëvizur sa majtas-djathtas antenën e fiksuar në majë të një shkopi plastik.
– Unë do ta gjej se s’bën atë unazë… – thoshte ai me zë të lartë, që ta dëgjonte gruaja. – Ke për të parë, po nuk e gjeta!
Teksa vështronte detin, ndodhte që, herë pas here, gruaja t’i hidhte më të rrallë ndonjë vështrim të shoqit; dhe këtë ajo e bënte gjithnjë me një shpërfillje e indiferencë gati poshtëruese.
– Pa më thuaj, zemër, sa diamante kishte unaza? – pyeti ai, por ajo nuk iu përgjigj.
– Bluma! – thirri sërish, tashmë me një zë thellësisht përgjërues. – A më dëgjon?!
– Kishte dymbëdhjetë gurë diamanti, – tha ajo. – Dhe dymbëdhjetë vjet zgjati edhe dashuria jonë.
Edhe pse pati zënë vend fare pranë tij, gruaja, që thirrej Bluma, vazhdonte të mos tregonte aspak interes për çfarë bënte i shoqi.
Me vështrimin të hedhur nga deti, ajo kishte rënë në një soditje të thellë, por që nuk zgjaste shumë, sepse, befas, i ndodhte të ndërmendej e të shihte që burri, teksa kërkonte për të gjetur unazën, largohej prej saj gjithnjë e më tepër. Atëherë, duke ecur ngadalë e gjithë përtesë, ajo merrte udhë drejt tij. Zinte vend në këmbë dhe kthehej sërish të vështronte detin.
Dallgët qenë të shtruara, të paqta e me një shushurimë të ëmbël qetësuese. Por asaj i bëhej sikur shushurima e tyre i sillte në vesh mijëra fjalë, herë të thëna e stërthëna nga gjindja dhe herë të pathëna; si dhe i sillte qindra pyetje, që ajo nuk dinte t’u jepte përgjigje.
Gruaja ktheu një çast kokën dhe e pa të shoqin, që ndaloi në vend dhe hoqi nga rrypi lopatën e vogël që mbante varur në brez. Pastaj ra në gjunjë dhe nisi të gërmonte rërën.
Për çdo herë që nxirrte rërë me lopatë, ai e shkërmoqte me gishtërinj me shpresën e ndezur se nga çasti në çast do të prekte unazën që kërkonte. Krahas lëmizhdeve, llumrave dhe mbetjeve të guackave të thyera, gishtat e tij nxirrnin në pah edhe ca gjallesa të vogla, që ngjanin me shushunja, të jargëzuara e të pështira, që tendoseshin e lëvrinin me spërdredhje sa majtas-djathtas; dhe nuk merrej vesh nëse ishin krimba apo larva të sapodala nga vezët e ndonjë lloj insekti të panjohur.
Ngadalë e duke u përpjekur të frenonte disi kuriozitetin, gruaja që thirrej Bluma, u afrua pranë tij dhe e pa burrin teksa veçoi nga rëra me gishta një send të fortë. Pastaj ai, që ta pastronte, e llokoçiti në ujin që kishte mbushur gropën dhe, teksa ia tregonte asaj, nëpërdhëmbi diçka që s’u mor vesh.
– Çfarë?! – pyeti gruaja duke picërruar sytë e rrudhur ballin.
– Desha të them që është vetëm një gozhdë… Një gozhdë e ndryshkur.
– E shikoj, – tha ajo. – Krejt si gozhda që më ngule në zemër.
– Bluma, të lutem! – ia ktheu ai gjithë përgjërim. – A nuk u morëm vesh me njëri-tjetrin?!
– Patjetër që u morëm vesh, – ia pat ajo, teksa tundte si gjithmonë kokën shpërfillshëm. – Ose më mirë të themi që u kuptuam mirë për gjithçka ndodhi rrëmujshëm mes nesh dhe Kamilës.
Pas çdo fjale që ajo nxirrte nga goja, ai ndjehej keq e më keq, ndaj i lutej të mos fliste. Por lutjet e burrit qenë për gruan si ato lutjet që i drejtohen një vejushe fatkeqe; një vejushe që ka vendosur ta qajë të vdekurin e saj deri në pikën e fundit të lotit.
Me t’u ngritur, burri e mbushi gropën e hapur duke e shtyrë rërën me këmbë, fiksoi lopatën në brez dhe bëri përpara, duke vazhduar sërish të kërkonte me shumë kujdes çdo pëllëmbë vend.
Kurse ajo e ndiqte nga pas duke ecur ngadalë, gjithë përtesë, indiferente, e heshtur dhe e sigurt që ajo unazë martese, që e pat flakur vetë me dorën e saj në det, kishte humbur përgjithmonë dhe se çdo përpjekje për ta gjetur i bënte që të dy qesharakë; ndaj preferonte më shumë që ato çaste të sodiste detin e paanë, si dhe të dëgjonte, sidomos, ato fjalët e pathëna, fjalët që i sillte në vesh shushurima e ëmbël e valëve.
Një zog sqepgjatë kishte ndaluar dhe çukiste ato gjallesat e vogla në vendin ku qe hapur e mbyllur gropa e parë, kur një tjetër sinjal nga aparati e bëri kuqalashin të ndalonte menjëherë në vend e të niste të gërmonte me lopatë rërën e ngjeshur dyst nga përbaltja.
Lopatë pas lopate, ai e shkërmoqte rërën me gishtërinj, ndërsa ndjente t’i shtohej edhe më tepër neveria, që i ngjallnin ato gjallesat e vogla, me trupin gjithë jargë rrëshqitëse, e që nuk dihej çfarë ishin.
Dhe ja ku tek e mbramja ndodhi që gishtat i prekën një tjetër send të fortë, që i zgjoi shpresë, por shpejt u zhgënjye, sepse apet nuk qe e thënë të kishte gjetur unazën që kërkonte. Për fat të keq ishte thjesht një monedhë e vjetër alumini, pesë centëshe, e nxirë nga llumi dhe e brejtur nga kripa dhe koha.
Ai e zhyti dhe e pastroi në ujin që kish mbushur gropën, pastaj e afroi ta shikonte mirë, sepse deshi të dinte cilit vit i përkiste.
– Qenka e vitit një mijë e nëntëqind e shtatëdhjetë e tetë, – mërmëriti ai, si të synonte më tepër të shtendoste situatën për të krijuar një tjetër atmosferë mes vetes dhe gruas. Por fill pas atyre fjalëve, gruaja nisi të qeshte në një mënyrë shumë hakmarrëse.
– E tmerrshme! – tha ajo teksa vazhdonte të qeshte hidhur. – Një mijë e nëntëqind e shtatëdhjetë e tetë! Pikërisht viti kur ka lindur Kamila. Edhe ajo kaq e ka vlerën: as më shumë e as më pak se pesë cent.
Me të thënë këto fjalë, asaj iu var koka nga pesha e hidhësisë, që i ngriu në buzë.
– Bluma, të lutem…!
Por gruaja i ktheu shpinën gjithë huj dhe, si gjithherë, hodhi vështrimin atje tej, ku deti sillte në breg dallgë njëra pas tjetrës dhe, bashkë me dallgët, edhe atë shushurimën e ëmbël nanuritëse, që i pëshpëriste mijëra fjalë, tashmë të pathëna.
– Bluma, shpirt! – i thirri ai gruas. – Përse më rri larg?! Afrohu këtu pranë meje, ta gjejmë bashkë unazën.
Për herë të parë, ajo iu bind. Por, me t’u afruar, i tha:
– Ikim, Maks! Fundja ç’na duhet ta gjejmë atë unazë?! Ne ia dimë vlerën asaj. Në mos gaboj, para dymbëdhjetë vjetësh e pate blerë katër mijë e pesëqind dollarë. Çfarë janë për ty, që bën biznes, katër mijë e pesëqind dollarë?! Asgjë nuk janë. Atëherë, përse po e kërkon?!
Burri, që ajo e thirri Maks, e dinte që nuk bëhej fjalë për vlerën monetare dhe e kuptoi mirë shpotinë e saj.
Pa pikë problemi, ai mund t’i blinte asaj një unazë tjetër, dhjetëfish më të shtrenjtë, por, a ia vlente vallë, ta mbyllnin kësisoj historinë e tyre?!
– Të lutem, Bluma…! Të kam shpirt, lërmë ta kërkoj gjer në fund edhe këtë copë vend që ka mbetur… Kam një parandjenjë që do ta gjej.
Dhe ajo e la, mu sikur ta dinte që kësaj loje do t’i vinte shpejt fundi.
Dhe ja ku, pas pak, u dëgjua një tjetër pipëtimë, që sinjalizonte vendndodhjen e një tjetër sendi metalik të fshehur poshtë në rërën e përzier me llum.
Kuqalashi ndaloi, futi lopatën pikërisht në vendin ku u dha sinjali dhe, teksa shkërmoqte me gishta rërën e lagur, hasi në një send të vogël, të cilin, kur e zhyti dhe e lau në ujin e gropës, u shfaq me gjithë shkëlqimin e saj një unazë e bukur floriri me gurë rubini.
Gruaja u afrua dhe, me t’i ngulur vështrimin, fytyra e saj u shpërfytyrua nga habia. Vuri duart në kokë e teksa dridhej si në ethe, thirri:
– O zoti im! Çfarë të kam bërë që më torturon kështu?! Krejt si unaza që i pata parë në gisht Kamilës!
Ktheu shpinën dhe u nis të largohej në një vijë të drejtë me atë amforen e thyer copash dhe palmës së këputur në mes nga stuhia; në fillim me hap të shpejtë, por pastaj, si u largua disi, ia theku vrapit, me flokët dhe gjinjtë që i tundeshin sa herë hidhte hapin.
– Bluma! Blumaaa..! – i thërriste kuqalashi nga pas gjithë dëshpërim. – Të lutem, zemër, kthehu! A nuk u morëm vesh?!