Pjesë e shkëputur nga romani “Bar “Parajsa”
E di (shumëkush do të më japë të drejtë, besoj) se sot bota është mbërthyer nga epidemia e gazetave, por këtë vdekje mos e kërkoni nëpër to: kjo vdekje nuk përbënte lajm për gazetat. Ose ato, sigurisht, do ta kishin trajtuar ndryshe, shumë larg thelbit të së vërtetës.
Dhe vetëm një njeri mund ta përshkruajë këtë vdekje, por, për fat të keq, është ai që më pak se kushdo do të donte të thoshte qoftë dhe një fjalë të vetme për të. Vetëm unë e di se sa zgjati kundërshtimi kokëfortë i atij njeriu.
“A ka një mënyrë që të mund t’ia marrim kësaj bote vetëm pafajësinë? – ngulmoi ai, në të parën herë që pranoi të fliste. – A mund të japësh Edipin për pafajësinë?”
Kuptohet, megjithëse e vrava mendjen gjatë, mbeta gojëmbyllur. Nuk flas për të drjetën penale, të cilën, meqë ra fjala, nuk e njoh, por për disa shtylla besimi që është munduar t’i krijojë njeriu nëpër mijëvjeçarë: shoqëria totalitare i ndërtoi ato ndryshe nga besimet fetare, të cilat, për hir të së vërtetës, i rrënoi, për t’ua liruar vendin sërish, pas vendosjes së sistemi tjetër shoqëror, dëshmitarë të të cilit jemi.
Po sa vetë besojnë sot te krijimi e shpëtimi që mësuan për shekuj e shekuj religjionet e mëdha? Jam nga ata që mendojnë se këta njerëz duhet t’i kërkosh me qiri.
Që të kuptohemi, me gjithë mundin tim, nuk dua të arrij tek aforizmat (do të ishte kaq vetjake), por te një histori (e shpëtojnë kaq shumë gjëra për të mos e quajtur vetjake), çka mëton ta mbajë këtë libër vetëm me anën e letërsisë; psikologji, religjion, filozofi etj., mund t’i kërkoni diku tjetër, pavarësisht se mund të kenë të njëjtin titull.
Çfarë më ngushëllon mua këtu, është se kjo ngushëllon atë të cilit i takon plaga, dhe pikërisht kjo ndihmon që historia të jetë. Mbase ai ka iluzionin se kjo është një mënyrë që plaga të shërohet. Ose, ndoshta, është një vetëndëshkim, si në historinë e njohur: Edipi nuk e dinte se flinte me nënën e tij, megjithatë, kur e mori vesh, nuk u ndie i pafajshëm, nuk mundi të duronte pamjen që kishte shkaktuar, ndaj shkuli sytë dhe, i verbër, u largua nga Teba.
S’e kemi të lehtë ta pranojmë, por në këtë botë gjithçka falet në sajë të një cinizmi të pranueshëm, edhe pse Pafajësia hyn në fjalorin e fjalëve të pakuptueshme, sepse çdo interpretim qëndron më vete ose bëhet pikënisje për një interpretim tjetër, po aq arbitrar. Nën dritën e këtij interpretimi m’u kujtua ajo teori, që thotë se askush nuk flet: ka vetëm diçka që flet te secili prej nesh. Kjo gjë flet. Gjuha flet. Ajo, që dëgjohet, ka nevojë për kordat vokale, për alfabetet, përndryshe nuk do të kishte nevojë për ne. Kështu, shfaqet një botë që jep “mesazhe” dhe “programe”, të cilat nuk vijnë prej askujt dhe nuk i drejtohen askujt, por që janë vepruese. Dimë që shkencat shoqërore e kanë zili saktësinë e metodave, rezultatet dhe progresin e shkencave të natyrës, prandaj u kuptua se njeriu i përkiste natyrës fizike e biologjike, e cila ishte e kapshme nëpërmjet metodave të sakta dhe sasiore, por ajo që u shpëtonte atyre qe thelbi i njeriut: ndërgjegjja, përgjegjësia, liria, kuptimi.
Por le të kthehemi te historia jonë: duhet të kujtoj se, megjithatë, nuk u ndava nga njeriu që e mbart historinë, pa i marrë një fletopre shënimesh dhe ca letra, të cilat m’i dha jo pa u penduar. Të paktën kështu m’u duk mua, sepse ai, si gjithmonë, nuk shprehej. Megjithëse duket shumë e vështirë, unë do të përpiqem që, me këto radhonj të çuditshëm, të ngre në këmbë një histori.
* * *
Në entuziasmin e fillimit thashë se do ta ngrija historinë në këmbë, por tashti para meje shtrohet çështja: si duhet bërë?
Borgesi ngul këmbë se Alefi, pika ku mblidhen të gjitha pikat e universit, ndodhet në një lagje të kryeqytetit argjentinas, Buenos-Ajres, rruga “Garay” nr. 14. Shkrimtari tjetër argjentinas, T.E. Martines, te romani i tij “Këngëtari i tangos” thotë se ajo u prish diku nga viti 2000. Përderisa Borgesi thotë se Alefi ka ekzistuar para se ta përshkruante ai në rrugën “Garay”, përderisa kishte mijëra vjet që flitej për të, pse të mos e pranojmë se mund të ndodhet edhe në një qytet mijëra kilometra larg nga Buenos-Ajresi? Sigurisht, nuk ka pse të jetë i njëjti, por padyshim duhet të jetë i njëjti në thelb. Për më tepër, Borgesi ngulmon se Alefi nuk ka as fillim, as fund, çka nuk e kundërshton mundësinë e ekzistencës së shumë alefeve brenda tij, krejt ashtu siç përpiqemi t’i ndajmë gjërat nga epiderma e Zotit, megjithëse nuk ia dimë kufijtë. A nuk flasim shpesh “për diçka nga Zoti”, për të mos iu afruar shumë, për të ruajtur largësinë ose ngaqë, duke mëtuar për një liri të plotë, humbasim në të pakufizuarën?
U zgjata me këtë argument, sepse, ndërsa rrëfej këtë histori, më duket sikur shoh brenda një Alefi të tillë. Këndo, Alef, mërinë njerëzore për…! Në të vërtetë, nuk e di për kë e për çfarë, sepse më tepër se një roman, tashti për tashti, kjo që po bëj më duket shëtitje rreth një romani.
Ai dhe Ajo (pa emra, për sa kohë nuk u duhen) të nisur në një takim. Përderisa janë qenie të gjalla, edhe po të mos takoheshin, do ta kishin nga një histori, veçse prej saj do të përjashtohej gjithçka që do të përmbante takimi, çka tingëllon si arsye që thotë: le të bëhet ky takim thjesht një numër në histroitë e pafundme të botës. Për ne është e ndershme t’i lëmë gjërat në dorën e tyre, duke u besuar përgjithësisht elementeve: dialog, shënim dhe meditim, sepse e dimë tashmë, përveç të tjerash, që e kemi të vështirë me sëmbimet e ndërgjegjes.
Ç’është ky bar “Parajsa”, lokali ku takohen Ai dhe Ajo, është më i bukur, më i shëmtuar, më i madh, më i vogël se të tjerët? Për të dhënë një përgjigje, duhet përcaktuar mirë se cilët janë të tjerët, por meqë ky s’është qëllimi i kësaj historie, le ta anashkalojmë si pyetje. Edhe pyetja se çfarë bëhet në bar “Parajsa” nuk më duket e lehtë, megjithëse këto gjëra nuk kanë përbërë asnjë problem për prozatorët e shekullit XIX. Në njëfarë mënyre edhe më vjen mirë që shekujt arrijnë të dallohen nga njëri-tjetri: nuk besoj se ka kundërshtime, kur thuhet se janë edhe kaq shumë gjëra të tjera që na ndajnë prej tyre.
E di, gjithë këto pyetje ngrihen për të hedhur pak dritë mbi atë që përfaqësojnë Ai dhe Ajo, një arsye e fortë për të mos humbur kohën kot pas tyre, por e di ndërkohë se bota që jetojmë, është e prekur rëndë nga dyshimi: askush nuk mëton dot se e vërteta e tij qëndron përmbi të tjerat, se, përndryshe, do të kishim një diktator ose, më së paku, një njeri të vetmuar.
Nuk e di mirë as nëse ky bar “Parajsa” është i vërtetë apo vetëm nostalgjia e atyre, që e kanë jetuar atë: duhet pritur një tjetër, që ta thotë më mirë. Për mua, ky është vendi ku takohen Ai dhe Ajo, vendi që e bën të mundshme ngritjen në këmbë të kësaj historie.
Dikush mund të thotë se, kur themi histori, kemi parasysh “kuptimin e historisë”, kuptim që e lexojmë ose përpiqemi t’i japim, përndryshe është një zinxhir çastesh. Por për mua kështu, me absolutizimin e relatives, është ndërprerë absoluti transhendent, prandaj më mirë ta lëmë historinë të rrjedhë vetiu.
* * *
“Ç’është kjo? Mendoni se po shkruani historinë tonë?”, më tha Ai me ton ironik, kur i fola për rreshtat e mësipërm.
Në fakt, gjëra që duhej t’i kisha marrë me mend.
Pas përgjigjes sime se doja të shkruaja një histori, ngacmuese, ndoshta, pse jo, një nga historitë që njerëzit nuk i lëshojnë kurrë nga dora, ai u zgërdhi dhe vetëm atëherë e kuptova se qeshë gabuar, pasi kisha të bëja me një njeri, me të cilin nuk ishte e lehtë të flisje.
Të gjithë njerëzit, që e njihnin, më thanë se kisha marrë prej tij më shumë nga ç’mund të mendohej, pasi klasifikohej si njeri që nuk komunikonte me askënd, kurse për historinë në fjalë nuk e hapte gojën kurrë. Sidoqoftë, fletoren dhe letrat ia mbajta për shumë kohë, pasi, për fatin tim, nuk shihej rrugëve, duke vërtetuar kështu ato që fliteshin për të.
Ndërkohë, takova dhe vajzën e e-maileve, e cila kishte pjesën e vet në këtë histori dhe këmbëngulte që të mos dilte prej saj, por nuk vendosa asnjëherë t’i hyja shkrimit, sepse nuk arrija ta bindja veten që po bëja punën e duhur. Mirëpo, pothuajse kisha harruar gjithçka, kur erdhi e-maili i parë.
E hapa me mënjanësi, por për çudinë time pashë se aty nuk kishte kërkesa për t’ia kthyer letrat dhe fletoren. Shkruheshin gjëra krejt të tjera. Jo shumë kohë pas të parit, erdhi e-maili i dytë. Pas pak, i treti.
Pas këtyre e-maileve, u ndjeva ndryshe, diçka më guximtar: ndoshta qe thënë që kjo histori të tregohej.
Be First to Comment