Dua t’ju tregoj për një burrë plak, për një burrë, që nuk flet dot më asnjë fjalë, që ka një fytyrë të lodhur; të lodhur për të qeshur, të lodhur për t’u mërzitur. Banon në një qytet të vogël, në fund të rrugës, në afërsi të kryqëzimit. As nuk ia vlen ta përshkruaj ç’pamje ka, pasi nuk ndryshon fare nga të tjerët. Mban kapele gri, pantallona gri, xhaketë gri dhe në dimër një pallto të gjatë gri. Ka qafë të hollë, lëkura e thatë dhe e rrudhosur e së cilës është tepër larg jakës së këmishës. Dhoma e tij ndodhet në katin e sipërm të banesës. Ndoshta ka qenë i martuar dhe ka pasur fëmijë, ndoshta ka banuar më parë në ndonjë qytet tjetër. Patjetër që ka qenë njëherë e një kohë fëmijë, por ishte ajo kohë kur fëmijët visheshin si të mëdhenjtë. Kështu duken nga albumi i fotografive të gjyshes. Në dhomën e tij ka dy karrige, një tavolinë, një qilim, një shtrat dhe një raft. Mbi tavolinën e vogël është një sahat me zile, pranë tij ka gazeta të vjetra dhe albumi i fotografive, në mur varet një pasqyrë dhe një pikturë. Burri plak shëtiste çdo mëngjes, shëtiste dhe çdo pasdite, shkëmbente ca fjalë me fqinjin dhe mbrëmjeve ulej në tavolinën e tij. Asnjëherë nuk ishte ndryshe. Madje kështu ishte dhe të dielave. Kur ulej në tavolinë dëgjonte tik-takun e sahatit, gjithnjë të njëjtin tik-tak. Njëherë rastisi një ditë e veçantë, një ditë me diell, as e nxehtë e as e ftohtë, me cicërima zogjsh, me njerëz të qeshur, me fëmijë që luanin dhe e bukura ishte se, papritur, burrit i pëlqeu gjithçka. Ai qeshi. “Tani do të ndryshojë çdo gjë”, mendoi. Zbërtheu kopsёn e sipërme të këmishës, mori kapelën në dorë, shpejtoi hapin, madje kërceu pupthi duke ecur dhe u gëzua shumë. Erdhi në rrugën e tij, përshëndeti fëmijët, mbërriti para shtëpisë, ngjiti shkallët, nxori çelësin nga xhepi dhe hapi dhomën e tij. Por në dhomë çdo gjë ishte njësoj: një tavolinë, dy karrige, një shtrat. Kur u ul, përsëri dëgjoi tik-takun e sahatit dhe gjithë gazi iu mpak, se asgjë s’kish ndryshuar. Burri u nxi nga zemërimi. Pa në pasqyrë fytyrën e tij të bërë flakë, pa se si iu kapsallitën sytë, pastaj shtrëngoi duart e bëra grusht, i ngriti lart dhe goditi me forcë syprinën e tavolinës, fillimisht vetëm njëherë, pastaj edhe njëherë tjetër dhe pastaj filloi të godiste e bërtiste fort njëherazi: “Duhet ndryshuar kjo gjendje, duhet ndryshuar!”.
Sahatin nuk e dëgjonte më, duart filluan t’i dhimbnin, zëri t’i mekej. Pastaj filloi përsëri të dëgjojë sahatin dhe asgjë nuk ndryshoi.
“Gjithnjë e njëjta tavolinë”, tha burri, “të njëjtat karrige, i njëjti shtrat, e njëjta pikturë. Dhe tavolinës unë i them tavolinë, pikturës i them pikturë, shtrati quhet shtrat dhe karriges i thuhet karrige. Po pse kështu, xhanëm? Francezët i thonë shtratit “li”, tavolinës “tabl”, pikturës i thonë “tablo”, karriges “shaes“ dhe e kuptojnë njëri-tjetrin. Madje dhe kinezët kuptohen me njëri-tjetrin.
“Ndaj nuk quhet shtrati pikturë”, mendoi burri dhe vuri buzën në gaz. Pastaj qeshi, qeshi fort, derisa fqinjët u detyruan të goditnin murin dhe të thërrisnin: “Qetësi!”.
“Tani erdhi ndryshimi”, thirri dhe i tha shtratit “pikturë”.
“Unë jam i lodhur, dua të shtrihem në pikturë”, tha ai. Në mëngjes qëndroi më gjatë në shtrat, duke menduar se si do ta quante stolin. Vendosi ta quante “sahat”. Pastaj u ngrit, u vesh, u ul mbi sahat, mbështeti krahët mbi tavolinë. Por tavolina nuk ishte më tavolinë, ai e quajti tashmë “qilim”.
Pra, në mëngjes burri la pikturën, u vesh, u ul mbi sahatin pranë qilimit dhe po mendonte si t’i quante gjërat:
Shtratit i thoshte pikturë.
Tavolinës i tha qilim.
Karriges i tha sahat.
Gazetës i tha shtrat.
Pasqyrës i tha karrige.
Sahatit i tha album.
Raftit i tha gazetë.
Qilimit i tha raft.
Pikturës i tha tavolinë.
Dhe albumit i tha pasqyrë.
Pra: në mëngjes, burri ndenji gjatë i shtrirë në pikturë, rreth nëntës tingëlloi albumi, burri u ngrit, ndenji paksa mbi raft, që të mos i ngrinin këmbët, nxori rrobat nga gazeta, u vesh duke vështruar karrigen e varur në mur, u ul mbi sahatin pranë qilimit dhe po shfletonte pasqyrën, derisa pa tavolinën e nënës së tij. E gjithë kjo e kënaqi burrin, ndaj gjithë ditën ushtronte fjalët dhe i fiksonte ato. Tashmë gjithçka ishte riformuluar. Ai nuk ishte më një burrë, por një këmbë, këmba ishte mëngjes dhe mëngjesi ishte burrë. Ju mund ta plotësoni vetë historinë tani. E mandej mund të bëni edhe tjetërsime fjalësh, ashtu siç bënte burri:
tingëllon quhet vendos,
mërdhij quhet vështroj,
shtrihem quhet tingëllon,
qëndroj në këmbë quhet mërdhij,
vendos quhet shfletoj.
Dhe kështu mund të themi:
Në burrë këmba e vjetër tingëlloi gjatë në pikturë. Më nëntë vendosi fotoalbumin, mërdhiti këmbën, shfletoi mbi raft, me qëllim që të mos i vështronte mëngjeset.
Plaku blinte fletore shkolle me kopertinë blu dhe i mbushte ato me fjalë të reja. Kishte shumë punë për të bërë, ndaj nuk shihej më nëpër rrugë. Pastaj mësonte për çdo fjalë lidhje të reja, duke harruar përditë e më shumë kuptimet e tyre të vërteta. Tashmë kishte një gjuhë të re, e cila i përkiste tërësisht vetëm atij. Aty-këtu edhe ëndërronte ndonjëherë në gjuhën e re, madje dhe përkthente këngët e kohës së shkollës në gjuhën e tij dhe ia këndonte vetes me zë të ulët. Përkthimi filloi shumë shpejt t’i bëhej i pamundur, sepse pothuaj e kishte harruar fare gjuhën e tij të vjetër. Fjalët e saj duhet t’i gjente në fletoret e tij me kapak blu. Madje kishte frikë të fliste me njerëzit. I duhej të mendohej gjatë, derisa të gjente se si u thoshin njerëzit gjërave:
Pikturës së tij njerëzit i thoshin shtrat,
qilimit të tij njerëzit i thoshin tavolinë,
sahatit të tij njerëzit i thoshin karrige,
shtratit të tij njerëzit i thoshin gazetë,
karriges së tij njerëzit i thoshin pasqyrë,
albumit të tij njerëzit i thoshin sahat,
gazetës së tij njerëzit i thoshin raft,
raftit të tij njerëzit i thoshin qilim,
tavolinës së tij njerëzit i thoshin pikturë,
pasqyrës së tij njerëzit i thoshin fotoalbum.
Dhe erdhi një ditë që burrit i vinte për të qeshur kur dëgjonte njerëzit tek flisnin. Ai qeshte kur ndokush thoshte:
“Do shkoni nesër në ndeshjen e futbollit?” ose kur ndonjë tjetër thoshte: “Bie shi qysh prej dy muajsh.”, ose kur dëgjonte të thuhej: “Unë kam një xhaxha në Amerikë.”. Qeshte se nga të gjitha këto nuk kuptonte asgjë. Por kjo nuk është një histori për të qeshur. Me dhimbje filloi dhe po me dhimbje mbaron. Që plaku me pallton gri nuk mund t‘i kuptonte më njerëzit, nuk ishte kjo e keqja. E keqja më e madhe ishte se ata nuk mund ta kuptonin më. Dhe prandaj nga ajo kohë vendosi të mos fliste më. Heshti, foli vetëm me veten dhe asnjëherë nuk përshëndeti më njeri.
Përktheu: Anna Kove
Peter Bichsel u lind më 1935-n në Lucernë të Zvicrës. Pas kontributit disa vjeçar si mësues, nga viti vitin 1968 jeton si shkrimtar i lirë në profesion. Në vitet 1973-1980 thirret këshilltar i kryeministrit socialdemokrat W. Riçard. Është i njohur për veprat e tij “Zvicra e zvicerianit”, “Historitë e një kohe të rreme”, por sidomos famë dhe shumë çmime letrare i dha përmbledhja e teksteve “Zonja Blum desh të njihte shitësin e qumështit”. Krijimtaria e tij, së bashku me atë të të shquarve Maks Frisch dhe Fridrich Dürrenmatt, ka bërë të njohur në gjithë botën shkëlqimin dhe vlerat e letërsisë bashkëkohore gjermane të Zvicrës.
Be First to Comment