Vallë, kjo fushë e Spartës është kaq epshore dhe e ëmbël, landrat dhe limonët e saj kundërmojnë me kaq dehje, apo ndoshta e gjithë kjo magji buron nga trupi i shumëputhur dhe i shumendur i Helenës? Me siguri, Evroti nuk do të kishte hijeshinë e sotme ngashënjyese nëse një degë nga lumi i Helenës nuk do të ishte bashkuar me mitin e pavdekshëm; dhera, dete, lumenj bashkohen me emra të mëdhenj e të dashur dhe derdhen pa u ndarë, mes zemrës sonë. Ku ka kaluar krijesa e admirimit të një poeti të madh – Helena, Prometeu, Desdemona – atje bregu lulëzon përjetësisht, guri bërtet përjetësisht, shelgu përkulet dhe mbytet mes lumit përjetësisht.
Ecën në këto brigje të thjeshtë të Evrotit dhe ndjen duart e tua, flokët e tu, përsiatjet e tua të ndërthuren brenda aromës së një gruaje imagjinare, shumë më të vërtetë, shumë më të prekshme se gruaja që ti dashuron dhe prek. Dhe zë rob veten tënde, sado e ashpër dhe e dëshpëruar qoftë, t’i pëshpëritë fjalë përkëdhelëse të lashta…
Ishte mbrëmje; po shëtitja në brigjet e Evrotit, i lodhur dhe i gëzuar dhe nuk doja të ngrija sytë dhe të dalloja Tajgetin, sepse e dija se e trembur e gjithë kjo ëmbëlsi do të ikte dhe zemra ime do të pikëllohej. Këtë mbrëmje të parë dua ta kaloj me aromën e largët e të pavdekshme të Helenës. Nuk erdha për të, por është gjithnjë detyrim i njeriut, për një çast, qëllimin e tij më të rëndë ta harrojë me Helenën. Me gjasa ky çast pabesie është, kush e di, trofeu i vetëm i sigurt mbi tokë.
Kurrë mishi nuk ka qenë më i ngjeshur, më i ëmbël, se nga kjo hije që krijoi Homeri. Kurrë mishi nuk ka qenë kaq pjellor. Kur dy grekë shkuan, ashtu siç e thotë gojëdhëna, të përshëndesnin të urtin që lindi në Gang dhe t’i kërkonin terapinë për atdheun që ishte në anarki, asketët e rreptë të Budës i pritën me fishkëllima:
“Këta janë grekët, fëmijët shekullorë të imagjinatës, peshqit e pakujdesshëm që hidhen përpjetë dhe luajnë brenda rrjetave të peshkatarit, dhe mendojnë se hidhen përpjetë dhe luajnë të lirë në detin e pafundmë.
Historia e tyre është një ëndërr, e bërë nga deti i kaltër, nga fusha elegante, nga anije dhe kuaj. Me këta elementë të pajetësuar luajnë, punojnë, krijojnë në gjumë luftëra, perëndi, ligje, ide.
Fatkeq! Për vite të tëra luftuat në Trojë për Helenën dhe kurrë nuk ndjetë se po luftonit vetëm për hijen e saj.
Ngarkuat anije me armë, u nisët të gjithë bashkë, me komandantë, me profetë, me kuaj. Udhëtuat nëpër gjumë. Soditët një kala, u ndezën gjakrat tuaj, bërtitët: “Kjo është Troja!” I vendosët duart si strehë mbi sy, dalluat shenja të zeza të lëkundeshin rreth kalasë dhe lëshuat piskamën: “Këta janë armiqtë tanë!”. Dhe u bashkuan hijet tuaja mbi dhera dhe sërish u ndanë, dhe sërish u bashkuan për dhjetë vjet!
Dhe të gjitha këto, fatkeq, ishin një lojë drite dhe errësire. Helena, për hir të së cilës derdhët gjakun tuaj, jetonte e paprekur, e padukshme, shumë larg, në një tempull të Nilit. Vetëm idhullin e saj rrethuat në Trojë.
Marasi rrinte mbi ajër dhe krijonte kalanë, dhe anijet, dhe detin, dhe zemërimin e Akilit, dhe zemrat tuaja kur kërkonin hakmarrje dhe rrëmbim ose kur mburreshit: hakmarrje dhe liri!”
Dhe atëherë, kësisoj imagjinoj se iu përgjigj greku i parë:
“Dhe po të ishte hije Helena, e bekuar qoftë hija e saj! Sepse, me këtë hije duke luftuar, zgjeruam mendjen tonë, forcuam trupat tanë, u kthyem në atdhe dhe mendja jonë ishte e mbushur me ëndje dhe burrëri, dhe anijet tona ishin të mbushura me kaldaja, shajakë të zbukuruar dhe gra lindore.
Dhjetë vjet përpëliteshim në rërë, jepnim gjakun tonë për hijen e Helenës, që ajo të pinte, të merrte zemër, të kthehej nga Egjipti, të lidhej sërish i shenjtë, i nxehtë, rreth hijes, mishi njerëzor.
Dhe pas dhjetë vjetësh gjithë përdëllim dhe luftë erdhi. Erdhi! Kur Menelau e ngriti lart me të dyja duart dhe duke kapërcyer pallatin e djegur, kufomën e Priamit, pragjet e Trojës dhe guralecët e detit, hyri, i zhytur deri në mes, në det dhe e shpuri në anijen e tij, të gjithë grekët u verbuan duke predikuar bukurinë e gruas që s’kishte të krahasuar. Dhjetë vjetët shndritën në mendjen e tyre si një çast i vetëm, dhe të gjitha majat e maleve të Greqisë vetëtinë, si t’i kishte goditur dielli, duke përhapur lajmin e madh.
Kaluan brezat, por Helena e pavdekshme lëviz mes këngës, ulet në tryezat e arkondëve dhe në kuvendet e popullit. Në mbrëmje ngjitet në krevatet e nuseve të reja, si nuse, dhe të gjitha bijat e Greqisë i ngjajnë. Është gruaja e grekëve!”.
Dhe atëherë, kështu imagjinoj se ka bërë përpara greku i dytë dhe ka thënë:
“Të bekuara qofshin Perënditë! Para se ta lindte gjaku dhe kënga jonë, Helena ishte një hije dhe lëvizte, si të gjitha gratë, pa shpresë amshimi mbi tokë. Ecte në kallamishten e Evrotit, ulej në punishte, urdhëronte skllavet, ngjitej e zbriste në pallat, si hije. Do të vdiste si të mos kish jetuar kurrë.
Por befas, kaloi poeti dhe e pa, si det u ngrit kënga dhe e mori.
Ja se si u dhurojmë jetë ne hijeve, ja si e punojmë kotësinë dhe e mundim.
E gjithë toka, o asket, më ngjan me një Helenë, e zhytur në lot dhe në lojëra, duke nxjerrë afsh rinie. Ngre velat e saj të qëndisur dhe me pëllëmbën në gojë, e përkulur, ndjek një burrë, më të fortin, dhe, si ngre këmbën e saj, shndrin shputa e vogël e përgjakur si e Fitores.
E gjithë jeta, o asket, është një hije dhe vetëm burri i fortë me luftën dhe me gjakun e tij mund ta bëjë gruan e tij të japë frute.”.
Dhe murgu i shkalluar budist u përgjigj, duke buzëqeshur me ironi:
“Me luftën tuaj dhe me gjakun tuaj po zhyteni më thellë në grackat e Dinakërisë. Dhe Helena e vërtetë, mësojeni mirë, merreni vesh, është një hije, një lojë mashtruese në ballin e madh të të Paekzistueshmes!
O ëndrra të kota të kokës së dehur, të mashtruar! Deri kur do të jeni të rrethuara nga shqetësimet e vogla, nga gëzimet e shkuara, deri kur do të shqyheni si akrepat mes krehrave vdekjeprurës erotikë të Tokës, të Akrepit të Madh?
Përpara, ngrihuni, nanurisni ankthet e jetës, zgjohuni, çrrënjosni dëshirën, çrrënjosni rropullitë, bërtisni: “Nuk dua më! Hajdeni! Do të bëheni një me tokën, me shiun e mirë, me erën e shenjtë. Do të shtriheni në rrënjët e pemëve, do të futeni prapë në mitrën prej balte të Tokës, të Nënës. Do të ktheheni në atdhe.”.
Dhe greku i parë, përfaqësues i gjithë Greqisë, u përgjigj:
“Unë dëgjoj gjithë tokën si buçet. Dëgjoj malet rreth meje, lumenjtë, pemët, kafshët të më thërrasin: “Më jep fytyrë të mos humb, më vështro të jetoj!”.
Kur ngjitem në mal dhe kundroj mermerët, një oshtimë ngrihet nga brendësia e mermerëve, si të jenë brenda rropullive të tyre të mermerta perëndi dhe njerëz të humbur, e shtrijnë duart e tyre dhe bërtasin që t’i shpëtoj unë.
Ju asketët kryqëzoni të papunë duart dhe përsiatni: “Nuk ka Helenë! Nuk ka Helenë!”. Por ne grekët thellë e ndjejmë: Helenë do të thotë të luftosh për Helenën!”.
Përktheu: Maklena Nika
Comments are closed.