Li-Young ka lindur në Xhakarta, Indonezi, në vitin 1957, në një familje kineze. I ati ka qenë doktori personal i Mao Ce Dunit kur kanë qenë në Kinë dhe më pas u vendosën në Indonezi, ku ndihmoi në ngritjen e universitetit “Gamaliel”. Në vitin 1959, familja Lee u arratis për t’i shpëtuar urrejtjes antikineze dhe pas një rropame katërvjeçare përmes Hong Kongut, Makaut dhe Japonisë, mbërritën në Shtetet e Bashkuara në vitin 1964.
Lee ndoqi Universitetin e Pitsburgut, atë të Arizonës, si dhe Universitetin Shtetëror të Nju Jorkut në Brokport. Ka dhënë mësim në shumë universitete, përfshi dhe Universitetin e Ajouas.
Është autori i librit “Zhveshja”, (2018); “Pas syve të mi”, (2008); “Libri i netëve të mia”, (2001), me të cilin ka fituar çmimin “William Carlos Williams” në vitin 2002; “Qyteti ku të dashuroj”, (1990) dhe “Trëndafil”, (1986), me të cilin ka fituar Çmimin e Poezisë Delmore Schwartz Memorial.
Për krijimtarinë e tij poetike, poeti Gerald Stern ka shkruar: “Ajo që e karakterizon poezinë e tij është një farë përulësie… një dëshirë për të lënë sublimen të hyjë në fushën e tij të përqendrimit dhe ta pushtojë, një përkushtim ndaj gjuhës, një besim i patundur në shenjtërinë e saj.”.
Jeton në Çikago, me të shoqen dhe dy djemtë.
Vetë-ndihmë për shokët refugjatë
Nëse emri yt ndërmend një vend ku kambanat
mund të jenë përdorur për argëtim
për të shpallur ardhjet dhe daljet e stinëve
apo përvjetorët e zotave dhe djajve,
më mirë do të ishte të visheshe si civil
kur të mbërrish në Shtetet e Bashkuara,
dhe mundësisht të mos flasësh me zë shumë të lartë.
Në të ka rastisur të shohësh njerëz të armatosur
që rrahin e tërheqin zvarrë tët atë
mu jashtë derës së shtëpisë
pas një kamioni të braktisur
para se nëna të të tërheqë nga pragu
e të të mbulojë fytyrën me palat e fundit,
mundohu të mos e gjykosh shumë ashpër.
Mos e pyet çfarë i shkoi nëpër mend
kur ia shmangu vogëlushit
vështrimin nga historia
dhe ia drejtoi aty ku fillon gjithë dhimbja e njerëzimit.
Po të takosh dikë
në vendin që të birësoi,
dhe mendon se te fytyra e tij sheh
një qiell të hapur, njëfarë premtimi për fillim të ri,
kjo do të thotë se me gjasë jeni shumë larg.
∗∗∗
Ose, në mendon se po lexon tek tjetri, sikur një libër
ku faqja e parë dhe e fundit mungojnë,
historinë e vendlindjes tënde,
një vend i zhbirë dy herë,
një herë prej zjarri, një herë prej harrese,
kjo do të thotë se me gjasë jeni shumë afër.
Për çdo rast, mos lejo tjetërkënd të mbartë
barrën e nostalgjisë a të shpresës tënde.
Po qe se je një nga ata,
që anën e majtë të fytyrës s’e kanë njësh
me të djathtën, mund të zbulosh
se pse vështrimi nga ana tjetër qe zakoni,
që paraardhësit e tu përdorën për mbijetesë.
Mos u anko pse s’je i bukur.
Mësohu me shikimin ndërkohë që s’sheh.
Merru me kujtesën ndërkohë që harron.
Vdis për të jetuar ndërkohë që s’do të bësh përpara.
Ka shumë të ngjarë që të parët e tu të kenë zbukuruar
kambanat e tyre të çdo forme e mase
me kalendarë të stërholluar
dhe diagrame të sistemit vite-dritë,
por pa një hartë për pasardhësit e shkapërdarë.
∗∗∗
Vë bast se nuk e di ç’gjuhë
foli yt atë kur i briti nënës
nga pas kamionit: “Lëre djalin të shohë!”.
Ndoshta nuk e flisnit këtë gjuhë në shtëpi.
Ndoshta ishte një gjuhë e ndaluar.
A ndoshta kishte shumë britma
ngashërime e zhurmë armësh në rrugë.
S’ka rëndësi. Rëndësi ka kjo:
Mbretëria e parajsës është e mirë.
Por parajsa në tokë është më e mirë.
Të mendosh është mirë.
Por të jetosh është më mirë.
I vetëm në karrigen e preferuar
me një libër që të shijon
është mirë. Por dashuriçkat
janë akoma më mirë.
Përshtatu
Prite mbrëmjen.
Pastaj do të jesh vetëm.
Prit sa të zbrazet këndi i lojërave.
Pastaj bëju zë shokëve të fëmijërisë.
Atij që mbylli sytë
dhe u shtir si i padukshëm.
Atij që i tregoje çdo sekret.
Atij që shpikte krejt vendet e fshehta.
Dhe mos harro atë që dëgjonte në heshtje,
kur ti pyesje në mënyrë të vrazhdë:
Mos është universi pasqyrë e zbrazët? Një pemë në lulëzim?
Mos është universi gjumi i një gruaje?
Prit për blunë e mbrame të qiellit
(ngjyra e mallit tënd për atdheun).
Pastaj përgjigjen do ta marrësh vetë.
Prit për arin e parë të ajrit (ajo ngjyrë e Amen-it).
Pastaj do të përgjosh hapat e zbathur të erës.
Pastaj do të t’vijë ndërmend fillesa e rrëfenjës,
me fëmijën që humbet në pyll.
Kërkimet për të vazhdojnë bashkë me rritjen
e hijes së orës.
Fytyra pas fytyrës së orës
nuk është fytyra e të atit.
Duart pas duarve të orës
nuk janë duart e nënës së tij.
Krejt Koha zu fill kur së pari gjegje
emrat që të vunë nëna dhe babai.
Së shpejti, ata emra do të rendin me gjethet.
Pastaj, mund të bësh tregti vendesh me erën.
Do të të ndërmendet më vonë jeta jote
si një libër qirinjsh,
ku çdo faqe lexohet nga drita që djeg vetë.
Hamaku
Kur vë kokën në prehër të nënës
mendoj se si dita i fsheh yjet,
njësoj sikur u fsheha vetë një herë, duke pritur
brenda këngës me vete të nënës sime. Dhe më kujtohet
se si më mori hopa në kurriz
nga shtëpia deri në kopsht,
një herë çdo mëngjes e njëherë çdo pasdite.
Nuk e di ç’po mendon nëna ime.
Kur im bir vë kokën në prehrin tim, pyes veten:
A janë pengesë puthjet e të atit që shqetësimet e tij
t’i përcillen të birit? Mendoj, I Dashur Zot, dhe kujtohem
që ka yje nga të cilët s’kemi marrë lajm e prapë
duhet të mbërrijnë gjithqysh. Amen,
mendoj, dhe ndjehem thuajse i shtendosur.
Nuk e di ç’po mendon fëmija im.
Mes dy të panjohurve, jetoj jetën time.
Mes shpresave të nënës, më e vjetër se unë
sepse është para meje, dhe mes dëshirave të tim biri, më i vjetër se unë,
duke jetuar pas meje. Si është?
Mos është një derë dhe nga ana tjetër një lamtumirë?
Një dritare dhe një përjetësi nga ana tjetër?
Po, si dhe një këngëz mes dy pushimeve të mrekullueshme.
Baba i vogël
E varrosa tim atë
në qiell.
Qysh atëherë, zogjtë
e lajnë dhe e krehin çdo mëngjes
dhe ia ngrenë batanijen gjer në mjekër
çdo natë.
E varrosa tim atë nën tokë.
Qysh atëherë, shkallët e mia
ngjisin vetëm poshtë,
dhe krejt toka është shndërruar në shtëpi,
dhomat e të cilës janë orët, dyert që
rrinë hapur çdo mbrëmje, e presin
mik pas miku.
Nganjëherë, shoh pas tyre
tek tryezat që shtrohen për një festë dasme.
E varrosa tim atë në zemër.
Tash ai rritet në mua, biri im i çuditshëm,
rrënja ime e vogël, që s’do të pijë qumësht,
këmbë e vogël e zbehtë zhytur në padëgjimin e natës,
orë e vogël që kërcen sërish e tharë
në zjarr, hardhi e vogël, i afërm i verës
së ardhshme, bir i frutit të vetë birit të tij,
baba i vogël që e shpërblej me jetën time.
Përktheu nga origjinali anglisht: Elvana Zaimi
(Shkëputur nga Revista Letrare-Pranverë, në print)
