I
Njeriu vdes kur shpirti vdes,
ndryshe, jeton.
Mund të mos bësh asgjë të dobishme,
por vazhdon përpara –
tjetër zgjedhje s’ke.
Kur ua them këtë fëmijëve të mi,
më shpërfillin.
Të moshuarit – mendojnë ata –
këtë bëjnë gjithmonë:
flasin për gjëra që askush s’i sheh,
për të mbuluar vdekjen e qelizave të trurit.
I shkelin syrin njëri-tjetrit,
tek dëgjojnë një plak që flet për shpirtin,
kur nuk kujton dot as fjalën ‘karrige’.
Është e tmerrshme vetmia.
S’e kam fjalën për të jetuarit vetëm,
por të jesh aq vetëm sa të mos kesh asnjë
të të dëgjojë.
Më kujtohet fjala ‘karrige’,
thjesht nuk kam interes ta kujtoj.
Zgjohem duke menduar:
duhet të përgatitesh,
së shpejti shpirti do të dorëzohet –
të gjitha karriget e botës nuk do të ndihmojnë.
E di se ç’thonë kur jam jashtë dhomës.
Mos duhet të bëj ndonjë vizitë? A duhet të marr
ndonjë mjekim për depresionin?
Mund t’i dëgjoj pëshpërimat e tyre,
tek planifikojnë si t’i ndajnë shpenzimet.
Dhe dua veç të bërtas:
të gjithë jetoni në ëndërr!
Ajo është keq – mendojnë ata,
tek më shohin të rrëzohem e copëtohem.
Edhe më keq prej kumteve që marrin këto ditë.
Sikur të kisha të drejtë ta dija këtë kumt të ri!
Epo, veç ata e gëzojnë këtë të drejtë.
Ata po jetojnë në ëndërr, ndërsa unë po përgatitem
për të qenit e padukshme. Dua të ulërij.
Mjegulla është pastruar –
Është si një jetë e re,
veçse s’kam interes për ç’më pret;
përfundimi dihet.
Pa mendoje njëherë:
gjashtëdhjetë vjet ulur në karrige. Dhe tani
shpirti i të vdekshmit
kërkon kaq hapur, kaq pa frikë
të ngrejë siparin,
për të parë se kujt duhet t’i lërë lamtumirën.
II
Nuk u ktheva për një kohë të gjatë.
Kur fushën e pashë sërish ishte fund vjeshte.
Këtu, vjeshta përfundon thuajse para se të fillojë –
të moshuarit nuk vishen me vjeshtë.
Fusha ishte e mbuluar me borë të papërlyer.
Nuk kishte asnjë shenjë të asaj që kish ndodhur.
Nuk mund të di as nëse fermeri
e kishte rimbjellë apo jo.
Ndoshta ai hoqi dorë dhe u largua.
Policia nuk e gjeti vajzën.
Më pas thanë se ajo u zhvendos në tjetër vend,
një vend pa fusha.
Katastrofa si kjo
nuk lënë gjurmë në tokë.
Dhe njerëzve u pëlqen kjo –
mendojnë se u fal
një rifillim jetësor.
Qëndrova gjatë fiksuar në bosh,
as e vura re sa errësirë ishte, sa ftohtë.
Një kohë e gjatë – nuk e di se sa.
Kur toka vendos të mos ketë më kujtesë,
koha duket thuajse e pakuptimtë.
Por jo për fëmijët e mi. Ata më janë vënë pas
për të bërë testamentin; të shqetësuar se qeveria
do të marrë gjithçka.
Sikur të vinin me mua ndonjëherë,
të shihnin fushën nën petkun e dëborës.
Gjithçka është shkruar atje.
Asgjë: nuk kam asgjë për t’u dhënë.
Kjo, pikësëpari.
Së dyti: nuk dua të digjem.
III
Nga njëra anë, shpirti endet.
Nga ana tjetër, humanët jetojnë mes frikës.
Midis dy brigjeve, hon i zhdukjes.
Disa vajza më pyetën
në do ishin të sigurta pranë Avernos –
kanë ftohtë, duan të shkojnë për pak kohë drejt Jugut.
Njëra thotë, si me shaka, por jo shumë larg në Jug.
U them: aq i sigurt sa çdo vend tjetër.
Dhe kjo i lumturon.
Por asgjë nuk është e sigurt.
Merre një tren, zhduku!
Shkruaje emrin në një dritare dhe avullo!
Vende të tilla ka kudo,
vende ku shkon vajzë,
nga ku nuk ka kthim pas.
Ashtu si fusha, ajo digjet.
Pas kësaj, vajza zhduket,
sikur të mos kish ekzistuar kurrë,
por ne s‘kemi prova për asgjë.
E tëra që dimë është:
fusha digjet.
Dhe ne e kemi parë tek digjet.
Kështu që duhet ta besojmë vajzën,
në atë që bëri. Përndryshe
janë veç forca që s’i kuptojmë,
forca që sundojnë botën.
Të lumtura vajzat, mendojnë për pushimet.
Mos e merrni trenin – u them.
Ato shkruajnë emrat në xhamat e avullt të udhëtimit.
Sa dua t’u them: ju jeni vajza të mbara,
që përpiqeni të lini emrat tuaj pas!
IV
Tërë ditën e kaluam
duke lundruar në arkipelag,
nëpër ishujt e vegjël
pjesë të gadishullit,
derisa u shkëputën
në fragmentet që shihni,
duke pluskuar në ujërat e detit verior.
Ata më dukeshin të sigurt,
sepse askush nuk mund të jetojë atje.
Më vonë u ulëm në kuzhinë,
duke parë muzgun dhe pastaj
borën që binte.
Heshtnim, të hipnotizuar nga rënia e dëborës,
si të ishte një lloj turbullimi
më parë i fshehur,
që po kthjellohej,
diçka nga brendësia e natës
u bë më e qartë tani –
Në heshtjen tonë, ne bënim pyetje
për ato, që miqtë e besuar njëri-tjetrit
i drejtojnë, pas një tronditjeje të madhe,
secili duke shpresuar se tjetri di më shumë
dhe kur s‘ndodh kështu, shpresojnë se
përshtypjet e shkëmbyera do t’i vlejnë intuitës.
Çfarë përfiton nëse e sforcon veten
të ndërgjegjësohet se duhet të vdesë?
A është e mundur të humbasësh vërtet dikë?
Pra, pyetje të tilla.
Bora ishte e rëndë. Nata e zezë
shndërrohej në një ajër të bardhë mbytës.
Po diç na mbeti pa zbuluar:
Ishte kuptimi i gjithë kësaj.
V.
Pas të parit dimër, fusha nisi të gjallohej sërish,
por nuk kishte më brazda të rregullta.
Era e grurit ndihej ende, një lloj aromë e rastësishme,
përzier me barëra të këqija,
që njerëzit ende s’dinë përse t’i përdorin.
E çuditshme, askush nuk e dinte
ku kishte shkuar fermeri.
Disa mendonin se kish vdekur.
Dikush tha se ka një vajzë në Zelandën e Re,
e shkoi atje për të rritur
nipërit e mbesat në vend të grurit.
Natyra, ndryshe nga ne, e zbulon vetveten,
nuk ka një depo të kujtesës.
Fusha nuk frikësohet nga përbashkimi,
nga vajzat e reja. Edhe brazdat
nuk kanë kujtesë. Toka vritet, digjet,
dhe një vit më vonë gjelbërohet sërish,
sikur asgjë e pazakontë të mos ketë ndodhur.
Fermeri sheh nga dritarja.
Ndoshta në Zelandën e Re a diku tjetër
dhe mendon: “Jeta ime ka mbaruarʺ.
Gjithë jeta e tij ishte ajo fushë,
ai nuk beson më në bërjen e diçkaje tjetër,
përtej asaj copë toke. Toka, mendon ai,
më mposhti.
E kujton ditën kur fusha u dogj,
Jo, rastësisht! – mendon.
Diçka thellë brenda vetes i flet: Mund të jetoj me këtë
ose mund të përballem pak më vonë.
Më i tmerrshmi çast – ardhja e pranverës,
pasi puna e një jete u bë shkrumb
kur e kuptoi se toka
nuk dinte të ndiente keqardhje,
kjo do kish ndryshuar gjithçka.
Ajo vazhdoi të jetojë pa të.
Shqipëroi: Marsela Neni
*Averno/us/-i është emri i lashtë i kraterit të një vullkani pranë Komos (Itali), ku gjendet dhe një liqen i vogël. Në shoqërinë e lashtë romake besohej se Avernus ishte portë hyrëse për në përtejbotë (bota e nëndheut-Hadi) dhe është portretizuar si e tillë në veprën “Eneida” të Virgjilit.
Nga vëllimi poetik “Averno”, 2006
