Ëndrra që shëtit qytetit

Një kandil te kryet

Megjithëse pati kaluar në këto anë së paku dy tri-herë për njëqind vjet, askush nuk mund të thoshte se si kishte qenë e çfarë kishte qenë. Si ëndërr e keqe a si flamë, në kajde të dertit a si biçim murtaje, herë si tufë e zezë resh që lë leshin e zgjebes ferrave e murrizave, e herë të tjera si sëmundje që rrafshon çdo gjë të gjallë dhe bën golle çdo shtëpi.
Dikush, tashmë i luajtur fiqiri, mbi një kalë po kaq të dalë mendsh, pati mbërritur pas mesnate në katund, menjëherë pasi kishin hasë e ra në atë gjënë e keqe, teksa po vinte ngadalë atyre anëve. Burri, i shituar nga frika dhe i verdhë si vetë vdekja, ishte munduar të tregonte se çfarë pati parë atje në të dalë të fshatit, por me aq pak sa u tha, askush nuk kishte kuptuar gjë. Pastaj i sëmuri pati rënë në petkat e të shtrumes për të mos u ngritur më, deri ditën që me një vig të vjetër e çuan ndër vorre. Dyerve iu vunë do llajka të sigurta e dritaret i mbyllen krejt. Kudo po piqej kafe që u duhej për mort, ndërsa katundin e rrethuan edhe me do teneqe që krokllinin vajtueshëm, dhe me zjarre ku digjej squfur, me kandila karbiti, me bajga, thonj e flokë të djegur që hapnin një typ të tmerrshëm.
Por bash atëherë, kur nga një skutë e qiellit u pidafën mbi kryet e fshatit do re të zeza e ditë të zymta, shenjat u tha se tashmë kishin mbërritur, dhe s’kishte për të vonuar që t’ia behte edhe vetë ajo gjëja e keqe, që kishte për t’i qitë fare krejt.

* * *
Plaka qe nisur t’i dilte përpara gjësë së keqe, bash në pritë. (Bile me të qe nisur dhe një burrë që të gjithë e njihnin për shtrig, por kur shtrigu u pa të sillej vërdallë katundit u kuptua se virgjna qe nisur fillikat.) Njerëzit thanë se qe veshur e shtërnguar me petkat që i kishte ruajtur për ditën e vdekjes. Këmbësh kishte veshur një palë rrethe gjedhi, që ta ndiqte atë morte hije më hije e shteg më shteg, ngado që të vallonte ajo. Pati vu dhe mustaqet e të atit, mustaqet e mëdhaja kacadre, që ia kishte prerë ditën e vdekjes e i pati ruajtur në një rizë të vogël.
Era lëshonte rropama honesh, e kandili i karbitit gati sa nuk i fikej. Hija e saj lëkundej mbi shpate e humnera, e çanta e shpinës me dy dorza djathi, një rreth bukë e disa shega, dukej më e madhe se mali i zdramtë. Nën xhurdine pati fshehë një rrjetë të madhe, me të cilën fshatarët zinin peshk në vaun e lumit, e do leqe metalike që i kishte për dhelprat. Me to do ta kapte të keqen.
Virgjna s’pati patur kurrë frikë, as burrë e as fëmijë, veç një nipi të vogël me të cilin jetonte e që ia pati vu emrin Mort. Tashti s’i kujtohej më përse e kishte quajtur ashtu. Qe mrrolë e kruspullu atje në qosh të katundit, nën një strehë të vogël, dhe i pati shty ditët e jetës si gurët që rrëzohen prej dhive kur kullosin shpatesh. Ishte zvoglu e tha’ prej pleqnie, si një thalb i rreshkun hudhre. Zërin e vragët e kishte me lëngatë (nuk i nisej më nga mushkëritë e shterruna si mëshere djathi, por i fillonte prej fyejve të kërcijve) e një grusht kërcinj qe trupi i saj, që prej vitesh e brente ngadalë sëmundja e shkallnueme e lijës. Duhani i thatë që pinte e bënte edhe më të dobët (si lëkurë të hollë dhije, ku futet drithi a rakia) e në aq pak trup s’kishte më vend për një dorëz shpirt.

* * *
Kur u kthye pas disa netësh, me teshat e fytyrën të laskarume, e gjeti katundin bosh, pa njeri, krejt të braktisur. Të gjithë kishin ikur e fshatin e patën lënë vetëm. Qe terr e s’bzante asgjë. Vetëm disa dyer ziti e llajka të vjetra, që i tundte era, vajtonin si shpirtra të këqinj.
E kuptoi se të tërë kishin luajtur fiqiri, dhe iu kujtuan sytë e fëmijëve (të hapur jashtë mase si sy të çmendurish), kur dëgjonin për atë gjënë e keqe. Madje iu bë se disa prej këtyre syve i pa të hedhur aty-këtu rrëzë gardhiqeve, si fruta të rëna nga pemët. Deshi t’i mblidhte një e nga një, por ato iknin ferrave si xixëllonjat.
Me zor e mbërriti strehën e vet. Trasta, rrjeta, leqet e feneri se ku i kishin mbetur.
Pas mesnate pa një ëndërr të keqe. U ngrit dhe valloi nëpër katund derë më derë e shteg për shteg. Qe një ëndërr aq e rëndë, sa s’mund ta mbante për vete, donte medeomos t’ia thoshte dikujt. Iu bë se dëgjoi zëra dhe vrapoi për andej. S’qe kush. As dhe ndonjë mace e vetmuar s’pati mbetur kund. Vetëm dyer ziti e llajka përplaseshin prej ere. U kthye e sa ra në të shtrueme, ëndrra ia behu prap. Po e njëjta, vende-vende më zezane dhe më lugate, sesa kishte qënë së pari. Qe e rëndë dhe po e shtypte dalëngadalë pa mëshirë, si një kokëldushke të mjerë. I shkoi në mend se një ëndër e tillë qe më shumë se për t’u parë prej një njeriu të vetëm, madje edhe një katund ishte pak për të. Valloi si hije shtrigash shteg më shteg e gardhiqe më gardhiqe që ta linte diku atë mallkeme ëndërr, po s’pati ku. I ra pash e më pash asaj nate të zezë për një shpirt, por s’pati askund, nuk gjeti e s’ndiu kërkund, veç vajit të një dere ziti që, kur e tundte era, kuiste si shpirt i rënë në leqe.
Kryet e kishte gjithë dallgë prej dhimbjes. Kah e vona ndjeu se një gungë e madhe po i rritej ngadalë e me ngulm diku në maje të kresë. Iu kujtua kungulli keqan (që e pati lënë në fund të kopshtit), me dy calikë të ngjitur njëri me tjetrin. Bash ashtu e ndjeu kokën e saj, ku silleshin dallgë e shtërngata imazhesh, dhimbjesh e ëndërre. U kthye në të shtrume, u mbështet dhe s’u ngrit më. S’pati kënd ta ndihmonte as të ngrihej e as të vdiste.
Kur kaloi moti dhe në katund ia behën bujtësit e parë, i gjetën eshtrat e virgjnës në shtrat, mbuluar me do shtroje gjedhesh. Një kandil karbiti i digjej te kryet.

Pages: 1 2