E kishin blerë në panairin e Bukerit qëkur kishte qenë akoma visk dhe, sapo shihte një gomaricë, shkonte e i rrëmonte sisët; për këtë e shtronin në dru bisht e vesh dhe i bërtisnin: “Nxirr para!”.
Xha Neli, sapo e pa ashtu të gjallë e kokëfortë, që lëpihej dhe dridhte lehtë veshët teksa rrihej, tha: “Ky është për mua”. Dhe shkoi tek i zoti, duke mbajtur në xhep dorën me tridhjetë e pesë lira.
“Visku është i bukur”, tha i zoti, “dhe vlen më shumë se tridhjetë e pesë lira. Mos kini dert se e ka këtë lëkurë bardhezi si grizhël. Tani po ju tregoj të ëmën, që e lëmë aty në prozhëm, sepse visku e mban kokën gjithnjë në gjirin e saj. Shikojeni shtazën e bukur zijoshe, që më punon më mirë se një mushkë e më ka bërë bij më shumë se qimet që ka në trup. Unë për vete nuk e di nga i ka ardhur viskut ky gëzof laraske. Por trupin e ka të mirë, jua them unë! Mos i shikoni gunën. Shikojani gjoksin! Dhe çfarë shtylla këmbësh! Shikoni si i mban veshët! Një gomar që i mban veshët drejt kësisoj, mund të mbrehet në një karrocë a në një parmendë, si të doni, e t’ju mbartë katër barrë grurë më mirë se një mushkë, pasha këtë ditë të shenjtë të Zotit! Shikoni çfarë bishti, ku mund të vareni me gjithë farefisin!”.
Xha Neli e dinte më mirë se ai, por nuk ishte leshko që t’i thoshte ‘po’ dhe rrinte në të tijën me dorën në xhep, duke ngritur supet dhe rrudhur hundën, teksa i zoti i nxirrte viskun përpara.
“Pff!”, mërmëriti xha Neli. “Me këtë lëkurë që ka, duket si gomari i shna Zefit. Kafshët me këtë ngjyrë janë të gjitha të këqija dhe kur kalon hipur mbi to nëpër fshat, gjindja të shpotisin në fytyrë. Çfarë duhet t’ju fal për gomarin e shna Zefit?”.
I zoti i solli shpinën i tërbuar, duke bërtitur se, në qoftë se nuk i njihte kafshët apo nëse nuk kishte para për t’i blerë, më mirë të mos vinte në panair e t’u humbiste kohën të krishterëve në këtë ditë të Zotit.
Xha Neli e la të fyente dhe iku me të vëllain, i cili e tërhiqte pas mëngës së gozhupit dhe i thoshte se, po deshi t’i çonte dëm paratë për këtë kafshë të shëmtuar, do ta zinte me shkelma. Ndërsa vjedhurazi nuk ia ndanin sytë gomarit të shna Zefit dhe të zotit, që shtirej sikur po shkoklonte bathë të gjelbra, me litarin e kapistrës mes këmbëve, teksa xha Neli sillej mes shpinave të mushkave e të kuajve dhe ndalej të shikonte e bënte pazar herë me një e herë me një tjetër për kafshët më të mira, pa e hapur grushtin që mbante në xhep me tridhjetë e pesë lirat, sikur donte të blinte gjysmën e panairit. Por i vëllai i thoshte në vesh, duke i bërë me shenjë gomarin e shna Zefit:
“Ai është për ne”.
E zonja e gomarit ngiste herë pas here të shihte se ç’bëhej dhe, tek e gjente të shoqin me kapistër në dorë, i thoshte:
“A thua po çon Zoti ndonjërin që ta blejë viskun?”.
Dhe i shoqi i përgjigjej çdo herë:
“Akoma asgjë! Ishte njëri për të bërë pazar dhe i pëlqeu, por u tërhoq dhe iku. Shihe, ai atje, me kësulën e bardhë, pas tufës së deleve. Por deri tani nuk ka blerë asgjë dhe me siguri do të kthehet.”.
Gruaja kishte dëshirë të ulej mbi dy gurë, aty pranë gomarit, për ta parë kur të shitej. Por i shoqi i tha:
“Mbathja! Po të panë duke pritur, nuk bëjnë pazar”.
Ndërkaq visku, që priste të rrëmonte me turinj mes këmbëve të gomaricave që kalonin, kishte shumë uri, por i zoti, sapo hapte gojën të pëlliste, e bënte të heshtte duke e goditur me shkop, sepse druhej se nuk e donin ashtu.
“Është akoma atje!”, i thoshte xha Neli në vesh të vëllait, duke bërë sikur po kthehej për të blerë qiqra të pjekura. “Po të presim deri në kohën e lutjes, mund ta marrim me pesë lira më poshtë se çmimi që i kemi ofruar”.
Dielli i majit ishte i nxehtë, kështu që herë pas here, në mes të zërave dhe gumëzhimës së panairit, binte në shesh një heshtje e thellë, sikur të mos ishte askush. Atëherë e zonja e gomarit i drejtohej të shoqit:
“Mos ngul këmbë për pesë lira më pak a më shumë, se sonte s’kemi me çfarë të blejmë; e pastaj e di ti se pesë lira, visku i ha për një muaj, po na mbeti shpinës”.
“Po nuk ia mbathe”, iu përgjigj i shoqi, “do të hash një shkelm që ta mbash mend!”.
Kështu kalonin orët në panair, por asnjëri nga ata që kalonin para gomarit të shna Zefit nuk ndalej ta shikonte; në fakt, edhe i zoti kishte zgjedhur vendin më të ulët, pranë kafshëve të pavlera, që të mos e shpërfytyronte me gëzofin e tij prej laraske pranë mushkave të bukura të shalës dhe kuajve të shkëlqyer! Duhej një si xha Neli, që të shkonte të bënte pazar për gomarin e shna Zefit, me të cilin qeshte gjithë panairi. Visku, nga të priturit gjatë në diell, varte kokën dhe veshët. Edhe i zoti ishte ulur trishtueshëm mbi gurë, me duar të varura mes gjunjëve dhe kapistrën në duar, duke parë andej-këndej hijet e gjata që po fillonin të bënin në shesh, në diellin që po perëndonte, këmbët e gjithë atyre kafshëve që nuk kishin gjetur një blerës. Atëherë, xha Neli, i vëllai dhe një mik tjetër, që e kishin marrë me vete, kaluan andej duke parë nga larg. Edhe i zoti i gomarit shtrembëroi kokën, që të mos e kuptonin se po i priste. Miku i xha Nelit tha i hutuar, sikur ideja i kishte ardhur atij:
“Ua shiko gomarin e shna Zefit! Pse nuk e blini këtë këtu, xha Neli?”.
“Bëra pazar sot në mëngjes, por është shumë i shtrenjtë. I bën me qeshë njerëzit me këtë gomar bardhezi. Dhe askush s’e paska marrë deri tani, s’e do njeri”.
“E vërtetë, por ngjyra nuk çon peshë për atë që ju duhet juve”.
Dhe e pyeti të zotin:
“Sa duhet t’ju dhurojmë për gomarin e shna Zefit?”.
E zonja e gomarit të shna Zefit, duke parë se po fillonte prapë bisedimi, shkoi e u afrua pa u ndier, me duart e lidhura nën pelerinë.
“Mos më flisni më për të!”, nisi të bërtiste xha Neli, duke ikur nëpër shesh. “Mos më flisni, se nuk dua të dëgjoj më për të!”.
“Po nuk e deshe, lëre”, u përgjigj i zoti. “Nëse nuk e merr ti, e merr dikush tjetër. Mjerë kush s’ka çfarë shet pas panairit!”.
“Ta marrë djalli, më dëgjoni edhe mua!”, klithte miku. “A nuk mund ta them edhe unë budallallëkun tim?”.
Dhe vraponte të kapte xha Nelin pas gozhupit, pastaj kthehej t’i fliste në vesh të zotit të gomarit, i cili donte të kthehej në shtëpi me zor me gomarin dhe ia vinte krahun në qafë duke pëshpëritur:
“Dëgjoni, pesë lira më pak a më shumë, po nuk e shitët sot, nuk gjeni një leshko si miku im që t’jua blejë kafshën, që nuk vlen as sa një cigare”.
Dhe e përqafonte edhe të zonjën e gomarit, i fliste në vesh për t’ia mbushur mendjen. Por ajo shtrëngonte supet dhe i përgjigjej me fytyrë të ngrysur:
“Është punë për tim shoq. Unë nuk përzihem. Por, nëse jua jep më pak se dyzet, është torollak, ç’është e drejta. Për ne kushton më shumë!”.
“Paradite isha i marrë që ofrova tridhjetë e pesë lira!”, nisi prapë xha Neli. “Keni gjetur ndonjë blerës tjetër për këtë çmim? Në të gjithë panairin nuk ka tjetër veç katër desh të zgjebosur dhe gomari i shna Zefit. Tani tridhjetë lira, po deshët!”.
“Ta marrin!”, i propozoi lehtë të shoqit e zonja e gomarit me lot në sy. “Sonte nuk kemi me çfarë të blejmë dhe Turidut i është kthyer gripi, na duhet ilaçi”.
“Djall o punë!”, gërthiste i shoqi. “Po nuk ia mbathe, do të të vë kapistrën!”.
“Tridhjetë e dy e gjysmë, hajt!”, thirri më në fund miku, duke e tundur për jake. “As ne, as ju! Kësaj radhe duhet dëgjuar fjala ime, për shenjtërit e parajsës! Dhe nuk dua as një gotë verë! E shihni që po perëndon dielli? Ç’prisni tjetër që të dy?”.
Dhe ia shqiti të zotit kapistrën nga dora, ndërsa xha Neli, duke mallkuar, po nxirrte nga xhepi grushtin me tridhjetë e pesë lira dhe po ia jepte pa i parë, sikur të hiqte zemrën. Miku u tërhoq mënjanë me të zonjën e gomarit për të numëruar paratë mbi një gur, ndërsa i zoti i gomarit ikte nëpër panair si një visk, duke mallkuar e i dhënë vetes grushte.
Por pastaj priti të shoqen, e cila dalëngadalë shkonte duke numëruar sërish paratë në shami dhe e pyeti.
“A janë në rregull?”.
“Po, po, janë të gjitha, lëvduar qoftë shën Gajtani! Tani po shkoj te farmacisti.”.
“Ua hodha! E kisha dhënë edhe për njëzet lira; gomarët me këtë ngjyrë janë të këqij.”.
Ndërsa xha Neli, duke tërhequr gomarin pas vetes, thoshte:
“Për atë Zot, ia rrëmbeva viskun! Ngjyra s’çon peshë. Shikoni çfarë shtylla këmbësh, mik! Ky vlen dyzet lira me sy mbyllur!”.
“Po të mos isha unë”, u përgjigj miku, “s’do të bëje asgjë. Këtu janë akoma dy lira e gjysmë të tuat. Po deshët, shkojmë e i pimë për shëndet të gomarit”.
Tani viskut i takonte të kishte shëndetin për të fituar tridhjetë e dy lira e gjysmë që kishte kushtuar dhe kashtën që hante. Ndërkaq, ecte me hapa të vegjël pas xha Nelit, duke u munduar t’i kapte me dhëmbë për lojë gozhupin, thua se e dinte që ishte gozhupi i pronarit të ri dhe nuk i bëhej vonë se kishte lënë përgjithmonë vathën ku kishte qenë ngrohtë pranë së ëmës, teksa rrëmonte me turi parmakun e grazhdit, goditej me kokë me dashin, bënte laradasha apo ngacmonte derrin në tharkun e tij. Dhe të zonjës, që numëronte sërish paratë në shami përballë banakut të barnatorit, as që po e vriste nuk mendjen se e kishte parë të lindte viskun krejt bardhezi, me lëkurën e ndritshme si mëndafshi, që nuk mbahej dot në këmbë dhe rrinte kruspull në diellin e kopshtit dhe që gjithë barin me të cilin qe rritur e bërë i madh ia kishte dhënë me duart e veta. E vetmja që kujtohej për viskun ishte gomarica, që zgjaste qafën dhe pëlliste drejt derës së vathës, por kur nuk i pati më gjinjtë e fryrë, e harroi edhe ajo.
“Tani ky”, thoshte xha Neli, “më mbart katër barrë, më mirë se një mushkë. Dhe për një muaj e vë të fshijë.”.
Në fshirje, visku, i lidhur për qafe në rresht me kafshë të tjera, mushka të vjetra e kuaj të çalë, rendte me trok mbi duajt e grurit nga mëngjesi në mbrëmje, aq sa lodhej e rraskapitej dhe nuk dëshironte as të përtypte kashtë kur e linin të pushonte në hije, kur ngrihej flladi, ndërsa fshatarët hiqnin kashtën dhe thërrisnin: “Rroftë Maria!”.
Atëherë lëshonte turirin dhe veshët e përkulur si një gomar i rritur, me syrin e fikur, sikur të ishte lodhur duke e parë atë fushë të bardhë e të pafundme, që lëshonte shtëllunga pluhuri andej-këndej nga lëmiet dhe dukej se ishte krijuar vetëm që ta vdiste nga etja dhe për të mos e lënë të vraponte me trok mbi duaj. Në darkë kthehej në fshat me hejbet plot dhe djali i të zotit e grahte duke e shpuar në kurriz, përgjatë gjerdheve të shtigjeve, që gjallonin nga cicërimat e trishtilave e nga era e mendrës dhe e rozmarinës. Gomari donte të hante një gojë bar, sikur të mos e bënin të ecte përherë me trok, aq sa iu bënë këmbët gjak e u desh ta çonin te nallbani. Por të zotit nuk i interesonte asgjë, sepse të korrat kishin qenë të mira dhe visku i kishte nxjerrë tridhjetë e dy lirat e tij. I zoti thoshte: “Tani punën e bëri. Edhe po e shita për njëzet lira, jam gjithnjë i fituar”.
I vetmi që e donte fort viskun ishte djali, që e bënte të ecte me trok nëpër shteg kur ktheheshin nga lëmi dhe qante teksa nallbani i digjte këmbët me hekur të nxehtë; visku përdridhej me bishtin në ajër e me veshët e ngritur, sikur të rendte nëpër sheshin e panairit. Përpiqej të çlirohej nga mëgojëza që i shtrëngonte buzën dhe çapëlente sytë nga dhimbja therëse, kur djali i nallbanit i ndërronte hekurat që lëshonin tym e lëkura i skuqej si peshku në tigan. Por xha Neli i bërtiste djalit:
“Shtazë, pse qan? Tani punën e vet e ka bërë e meqë korrjet shkuan mirë, do ta shesim, të blejmë një mushkë, që është më e mirë”.
Fëmijët nuk i kuptojnë ca gjëra dhe pasi ia shitën viskun bujkut Çirino Likodianit, djali i xha Nelit shkonte ta shihte në stallë dhe t’ia përkëdhelte turirin e qafën, aq sa gomari kthehej dhe e nuhaste sikur të kishte mbetur i lidhur në zemër me të. Por gomarët janë bërë për të qenë të lidhur ku të dojë i zoti dhe ndërrojnë fat sa herë që ndërrojnë vathë. Bujku Cirino Likodiani e kishte blerë gomarin e shna Zefit për pako gjë, prej vragës së kyçit pengues. E shoqja e xha Nelit, kur po e shihte t’i kalonte gomari të zotit të ri, tha:
“Ky ishte fati ynë; kjo lëkurë bardhezi na solli gëzim në lëmë. Por tani të korrurat po shkojnë keq e më keq, aq sa kemi shitur edhe mushkën”.
Bujku Çirino e futi viskun në parmendë me pelën e vjetër, që i shkonte si shala gomarit dhe tërhiqte brazdën qëkur laureshat fillonin këngën në qiellin e bardhë të mëngjesit e derisa gushëkuqët nxitonin të strukeshin pas shkurreve të zhveshura e dridheshin nga të ftohtit, me fluturim të shkurtër e fishkëllim të trishtë, në mjegullën që ngrihej si det. Meqenëse gomari ishte më i vogël se pela, i vendosën një jastëk kashte mbi shalë; nën zgjedhë, vuante më shumë t’i çante plisat e forcuar prej akullit, duke tërhequr fort. “Ky më kursen pelën, që është e vjetër”, thoshte bujku Çirino. “Ka një zemër të madhe sa Fusha e Katanjës, ky gomari i shna Zefit! E mos qoftë thënë!”.
E megjithatë, i thoshte së shoqes, e cila i vinte pas e përkulur në pelerinë, duke hedhur farën me kursim:
“Po e gjeti gjë, larg qoftë, na rrënohet gjithë seneja që po afrohet!”.
Gruaja e shikonte senen që po afrohej në arën e vogël gurishtore e të lënë djerr, ku dheu ishte i bardhë e i plasaritur qysh kur nuk binte shi dhe uji bëhej mjegull, nga ajo që e ha farën. Kur erdhi koha e prashitjes, e mbjella dukej si mjekra e djallit, kaq e rrallë dhe e verdhë ishte, a thua se e kishin djegur me shkrepëse. “Edhe çfarë ugari që kisha punuar!”, qurravitej bujku Çirino, duke hequr xhaketën. “Eh, ai gomar me lëkurë mushke! Ai është gomari i senes së ligë!”.
Së shoqes i mblidhej një lëmsh në grykë para të mbjellës së djegur dhe përgjigjej me lot në sy:
“Nuk ka faj gomari. Xha Nelit i ka sjellë mbarësi. Por ne jemi të pafat”.
Kështu, gomari i shna Zefit ndërroi zot edhe një herë, sapo bujku Çirino u kthye me drapër në sup nga ara, të cilën nuk kishte pasur nevojë ta korrte atë vit, edhe pse i kishin vënë figurat e shenjtorëve nëpër kallama dhe kishin paguar dy masa drithë që ta bekonte prifti. “Djalli ka punë me ne!”, mëkatonte bujku Çirino para atyre kallinjve të drejtë si xhufka, që nuk i donte as gomari, dhe pështynte në ajër drejt qiellit të kaltër pa një pikë uji. Atëherë Luçiano, karrocieri, takoi bujkun Çirino, që tërhiqte pas gomarin me hejbet bosh, dhe e pyeti:
“Çfarë doni t’ju fal për gomarin e shna Zefit?”.
“Më jepni çfarë të doni. I mallkuar qoftë ai e shenjti që e bëri!”, u përgjigj bujku Çirino. “Tani s’do të kemi më bukë të hamë, as elb për t’u dhënë bagëtive”.
“Unë po ju jap pesëmbëdhjetë lira, sepse jeni rrënuar, por gomari nuk vlen aq, se nuk e shtyn më shumë se gjashtë muaj. E shihni si është katandisur?”.
“Mund t’i kërkoje më shumë”, zuri të nëpërdhëmbej gruaja e bujkut Çirino, pasi kishte përfunduar pazari.
“Kumbar Luçianos i ka ngordhur mushka dhe s’ka para të blejë tjetër. Tani, po të mos blinte këtë gomar të shna Zefit, nuk do të dinte çfarë të bënte me karrocën dhe mjetet e tij. Do ta shohësh që ai gomar do bëhet pasuria e tij!”.
Gomari mësoi të tërhiqte edhe karrocën, që i kishte shtagat tepër të larta për të dhe i kalonin mbi shpinë, kështu që nuk do të zgjaste as gjashtë muaj duke u zvarritur me vështirësi në të përpjetat, ku duheshin kopaçet e kumbar Luçianos për ta bërë të lëvizte. Kur shkonte tatëpjetë ishte edhe më keq, sepse gjithë ngarkesa i binte sipër dhe e shtynte aq sa i duhej të sforcohej me shpinën hark e me ato këmbë të ngrëna nga zjarri, që gjindja, tek e shihnin ashtu, zinin të qeshnin. Por kur binte, s’kishte zot që ta ngrinte. Kumbar Luçianoja e dinte se i sillte tre kuintalë bereqet më mirë se një mushkë dhe ngarkesën ia paguanin pesë masa kuintalin. “Çdo ditë që merr frymë gomari i shna Zefit, kam pesëmbëdhjetë masa drithi fitim”, thoshte, “dhe për të ngrënë më kushton më pak se një mushkë.”.
Nganjëherë, njerëzit që ngjiteshin në këmbë tojë-tojë pas karrocës, tek e shihnin atë kafshë të gjorë që i mbështeste gjymtyrët pa pikë force dhe harkonte shpinën, me frymëmarrje të shpeshta e sy të lëshuar, thoshin: “Vini një gur poshtë rrotave dhe lëreni të marrë pak forcë atë kafshë të gjorë!”. Po kumbar Luçianoja përgjigjej: “Po e lashë, nuk i fitoj pesëmbëdhjetë masat e drithit në ditë. Me lëkurën e tij më duhet të bëj timen. Kur të mos mundet të bëjë më asgjë, do t’ia shes atij të gipsit, se është i mirë e bën për të; dhe s’është hiç e vërtetë se gomarët e shna Zefit janë të këqij. Ia mora për një copë bukë bujkut Çirino, tani që u bë trokë.”.
E kështu, gomari i shna Zefit ra në duart e atij të gipsit, që kishte nja njëzet gomarë, të gjithë thatanikë e duke ngordhur, që mbartnin gipsin e tij dhe gjallonin falë atyre barishteve që mund të këputnin gjatë ecjes. Ai i gipsit nuk e donte, sepse ishte i mbuluar i tëri me vraga, më keq se kafshët e tij të tjera, me këmbët e çara nga zjarri, shpatullat e rëna, jelen e ngrënë nga zgjedha e parmendës, si dhe gjunjët e thërrmuar nga rëniet. E pastaj ajo lëkurë bardhezi, që nuk shkonte me kafshët e tjera thatanike.
“Kjo nuk prish punë”, i tha kumbar Luçianoja, “madje ju ndihmon t’i njihni gomarët tuaj nga larg”. Dhe ia uli edhe dy masa drithë nga shtatë që kishte kërkuar, për ta mbyllur pazarin. Por gomarin e shna Zefit nuk do ta njihte më as i zoti që e kishte parë të lindte, kaq kishte ndryshuar, kur shkonte me turi në tokë e veshët lëshuar nën ngarkesat e gipsit, duke përkulur shpinën nën goditjet e djalit që grahte tufën. Por edhe e zonja vetë kishte ndryshuar në atë kohë seneje të keqe, se uria kish pllakosur dhe ethet kishin kapur gjithë fshatin, atë, të shoqin e Turidun e saj, pa para për të blerë ilaçin, se nuk kishte më gomarë shna Zefi për të shitur përditë, as për tridhjetë e pesë lira.
Dimrit, kur puna ishte më e pakët dhe drutë për të pjekur gipsin më të rralla, ndërsa shtigjet e ngrira nuk kishin një fletë gjethi nëpër gjerdhe apo një gojë kashtë përgjatë hendekut të ngrirë, jeta ishte më e ashpër për kafshët e gjora. I zoti e dinte se ato duhej të ushqeheshin edhe dimrit, prandaj duhej blerë një rezervë e mirë në pranverë. Natën, tufa rrinte jashtë, pranë furrave, ndaj kafshët mbroheshin duke u shtrënguar mes tyre. Yjet shkëlqenin si shpata dhe i ftohti i përshkonte tej e mbanë, megjithëse lëkura e tyre ish e fortë; kurrizet u rrëqetheshin e dridheshin në të ftohtë, si të kishin gojë të flisnin.
Megjithatë, shumë të krishterë nuk ishin më mirë dhe nuk kishin as edhe një mallotë të leckosur, në të cilën, djali që ruante tufën, flinte i mbledhur kruspull para furrës. Aty afër jetonte një vejushë e varfër, në një kasolle më të shalakatur se furra e gipsit, ku yjet depërtonin nga çatia si shtiza dhe era valëviste ato katër lecka mbulese. Më parë punonte rrobalarëse, por ky ishte një zanat pa bereqet, pasi njerëzit i lanin vetë zhelet e veta dhe tani që i ishte rritur i biri jetonte duke shitur dru në fshat. Askush nuk e kishte njohur burrin e saj dhe askush nuk e dinte se ku i merrte drutë që shiste; e dinte i biri, që ia mblidhte andej-këndej, duke rrezikuar të hante ndonjë plumb nga rojet e fushës.
“Po të kishit një gomar”, i thoshte ai i gipsit, që donte të shiste gomarin e pamundur tashmë të shna Zefit, “do të sillnit në fshat dengje më të mëdha, tani që djali juaj është rritur.”.
Gruaja e varfër kishte ca lira në një nyje shamie dhe i la t’ia zhvaste ai i gipsit, sepse thonë që gjëja e vjetër vdes në shtëpinë e të marrit.
Të paktën kështu, gomari i gjorë i shna Zefit i jetoi më mirë ditët e fundit, meqenëse vejusha e mbante si një thesar, për hir të atyre parave që i kishte kushtuar. I ndukte kashtë e sanë natën dhe e vinte në kasolle pranë shtratit, se ngrohte si furrë edhe ai; kështu, në këtë mënyrë, njëra dorë lante tjetrën. Gruaja, duke çarë para gomarit të ngarkuar me dru sa një mal, që nuk i shiheshin veshët, nisi të bënte kështjella rëre, ndërsa djali prishte gardhiqet dhe kuturiste deri në kufijtë e pyllit për ta zmadhuar ngarkesën, sepse nënë e bir besonin të bëheshin të pasur me këtë zanat. Por, më në fund, rojtari i baronit e zuri djalin duke vjedhur degë dhe ia ndreqi samarin, duke i dhënë një dru të mirë. Mjeku, për ta shëruar djalin, hëngri paratë e shamisë, pasurinë e druve dhe gjithë çfarë ishte për t’u shitur, dhe s’qe shumë. Një ditë, nëna, teksa i biri ishte në kllapi nga ethet, me fytyrën e ndezur kthyer nga muri, duke mos pasur një kafshatë bukë në shtëpi, doli përjashta duke u përpëlitur e duke folur me vete, si të kishte ethe edhe ajo, shkoi e këputi një bajame aty afër dhe e ngarkoi mbi gomar që të shkonte e ta shiste. Por gomari, nga pesha, u gjunjëzua krejt si gomari i shna Zefit para fëmijës Jezus dhe s’deshi të ngrihej më.
“Shpirtra të shenjtë!”, mërmëriste gruaja, “më ndihmoni ta mbart këtë barrë dru!”.
Kalimtarët filluan ta tërhiqnin gomarin për bishti dhe i kafshonin veshët që ta bënin të ngrihej.
“Nuk e shihni se po ngordh?”, tha më në fund një karrocier dhe kështu të tjerët e lanë në paqe, pasi gomari e kishte syrin si peshk i ngordhur, turirin të ftohtë dhe lëkurën ia përshkonte një rrëqethje.
Ndërkohë gruaja mendonte për djalin e saj, që fliste përçart, me fytyrën e kuqe kthyer nga muri, e belbëzonte:
“Si t’ia bëjmë tani? Si t’ia bëjmë?”.
“Po deshe ta shesësh bashkë me drutë, po të jap pesë masa drithë”, tha karrocieri, që e kishte karrocën e shkarkuar. Por kur gruaja e vështroi me sy të hutuar, shtoi: “Po blej vetëm drutë, sepse gomari, ja sa vlen!” dhe e goditi me këmbë trupin pa jetë të kafshës së gjorë, që jehoi si një lodër e çarë.
Përktheu: Zija Vukaj
(Shkëputur nga Revista Letrare – Verë 2023)
