"Vjehërr amerikane (Novelë. Pjesa 1.)" nga Albana Lifschin

Më kujtohet se atë ditë që do të takohesha për herë të parë me vjehrrën, kisha emocione. E para, sepse, sigurisht, si çdo grua, edhe unë doja që t’i pëlqeja vjehrrës. Dhe, e dyta, vetë fakti që ajo ishte amerikane, e ndërlikonte disi punën. A duhej të vishesha thjesht apo ta vlerësoja këtë si një rast të veçantë? E nga ta dija unë shijen e saj?! Të them të drejtën, u vura në siklet. I nxora njërin pas tjetrit fundet, bluzat e fustanet, që t’u hidhja një sy. Përpiqesha t’i kombinoja, pastaj i hidhja e pakënaqur mbi shtrat. Sa më shumë të përpiqesh të rregullohesh, më keq të del! Përfundimisht, i vara edhe një herë të gjitha rrobat në raft dhe vendosa të shkoja me ato që kisha në trup: fundin e zi dhe bluzën e kuqe. Një orë më vonë do ta kuptoja se i gjithë ai siklet kishte qenë i kotë.
Vjehrra ime, një grua trupshkurtër, e veshur me një palë pantallona bojë qielli dhe një bluzë të trikotuar me një kombinim ngjyrash blu me të bardhë, më priti në krye të shkallëve me një buzëqeshje të lehtë, e cila u bë më e ngrohtë e më e sinqertë gjatë kohës që bisedonte me mua. Më pyeti për familjen dhe për Shqipërinë. Ajo qe e vetmja që nuk më tha se kishte dëgjuar që “Shqipëria ishte vendi më i varfër në Evropë”. Në të kundërt, u interesua të dinte si qëndronte problemi i Kosovës, si shpjegohej që ata ishin shqiptarë dhe nuk jetonin në Shqipëri. Për mua kjo qe një temë për të cilën mund të flisja tërë pasditen. Ajo më dëgjonte me vëmendje. Dhe pastaj më pyeti për shtypin në Shqipëri: kishte dëgjuar se nuk kishte liri shtypi. Më vonë i tha të birit të merrte aparatin e të na bënte disa fotografi. Ndërsa aparati automatik po bëhej gati të shkrepej, ajo ma kaloi krahun rreth belit. Pastaj u kthye përsëri në divan, vuri syzet dhe mori në duar një libër. Majku dhe unë dolëm në verandë. Pas dy orësh, kur po bëhesha gati të ikja, ai më tha se “mamasë i kisha pëlqyer”.
– Sa vjeç është mamaja? – e pyeta unë.
– Tetëdhjetë e katër.
– Sa?! – s’u përmbajta unë. Më qe dukur rreth të shtatëdhjetave.
– Është e mbajtur, – tha ai, duke vënë buzën në gaz.
Më vonë, sa më shumë që e njihja dhe afrohesha me vjehrrën, aq më tepër pyesja me vete se cili ishte sekreti i rinisë së saj. Kjo grua dy herë në javë shkonte në një shtëpi pleqsh, për të ndihmuar vullnetarisht, dhe dy ditë të tjera luante letra me shoqërinë e saj në shtëpi të vet. Një pasdite në javë shkonte në kinema dhe një herë në muaj, në shfaqjet e Broduejit. Të dielave u bënte nga një vizitë të shkurtër djemve të saj ose priste ta vizitonin ata. Çdo gjashtë muaj shkonte në Florida te motra e saj më e madhe, Toti.

Teze Toti

Kohët e fundit, Toti, që i kishe mbushur të 90-at, ishte e sëmurë me kancer. Mjekët i kishin thënë se mund të jetonte edhe vetëm dy muaj, por mund të jetonte edhe gjashtë muaj. Më çuditte fakti që ata ia kishin thënë ashtu, troç.
Atë mbrëmje që morëm këtë lajm, shkuam te vjehrra. Si gjithnjë dhomën e mbushte zhurma e televizorit. Ajo gjithnjë e ngrinte shumë vëllimin e zërit. Na priti si zakonisht, buzagaz dhe, duke u kthyer nga i biri, tha se, para se të uleshim të darkonim, kërkonte një nder nga ai: t’i hidhte një sy kompjuterit, se nuk i merrte dhe as i përcillte mesazhet në rregull. Dhe më ra ndër mend se kishte ca kohë që nuk kisha marrë receta gjellësh prej saj në e-mail. Zakonisht i futja ato diku në ndonjë skutë në kuzhinë e s’kujtohesha që t’i përdorja.
Të dy, nënë e bir, jepnin e merrnin me kompjuterin, ndërsa unë rrija ulur në aneksin e kuzhinës. Zëri i lartë i televizorit po më shqetësonte.
– Mama, ta ul pak zërin? – thirra unë.
– Sigurisht, honey. Televizori ka gjithë ditën ashtu, por unë s’e kam vënë re.
Dyshoja se s’dëgjonte mirë nga veshët, por ajo vetë s’e thoshte këtë. Shtypa butonin e uljes së vëllimit dhe u qetësova.
Kur u ulëm të tre reth tryezës së ngrënies, ajo na njoftoi se do të shkonte në Florida.
– Ti nuk pate fatin ta njihje nga afër Totin, – m’u drejtua ajo. – Djemtë e mi i ka dashur si të ishin të vetët. Merakosej shumë për ta. Vetë s’ka pasur fëmijë. Sa herë binte borë në Bruklin, ajo merrte në telefon: “Në televizor thonë që ka borë atje te ju. A i kanë mbathur djemtë çizmet për në shkollë?”
– Ama tërë jetën është ankuar nga shëndeti! – ndërhyri Majku. – Kur e merrnim në telefon për ta pyetur si ndihej, ajo na e kthente gjithmonë, “Mizërëbëll!”. Kështu që im vëlla i ngjiti nofkën “Tezja Mizërëbëll”.
Mua më erdhi për të qeshur. M’u kujtua se kisha biseduar vetëm një herë në telefon me të dhe, kur e pyeta “How are you?”, m’u përgjigj pikërisht ashtu: “Mizërëbëll”. Pastaj më pyeti si i kisha njerëzit e mi në Shqipëri. Kishte dëgjuar për turbullirat në Kosovë. Unë u preka. Ajo grua e vjetër, 90 vjeçe, ndiqte lajmet dhe e kishte bërë lidhjen me mua, paçka se unë s’kisha lindur në Kosovë. E falënderova dhe i thashë se kisha shumë dëshirë ta njihja.
– Majku më flet shumë për ju, – shtova unë.
– Falemnderit, por kështu siç jam bërë tani, në asnjë mënyrë! Dikur po, kam qenë diçka, por jo tani.
Mua m’u kujtua fotografia e saj në një ceremoni familjare. Një grua trupvogël, por e kolme dhe e bukur. Toti thoshte se tani nuk peshonte as 40 kilogramë.
Vjehrra na tha se do të shkonte vetëm për një javë në Florida, pasi sëmundjes së Totit nuk i dihej. Pastaj u kthye nga unë:
– Apo jo?
Unë isha e fundit që mund të më drejtohej ajo pyetje.
Kisha menduar tërë rrugës se çfarë do t’i thosha e si do ta ngushëlloja për të motrën, por dukej se ajo e kishte situatën plotësisht nën kontroll. Ishte gjakftohtë. “Ndoshta të gjithë amerikanët kështu janë në këto raste”, – thashë me vete. Ndryshe nga ata, neve vdekja e të afërmit “na bënte ta humbisnim toruan” e nuk ishim në të për një kohë të gjatë.
Të nesërmen e përcollëm deri në aeroport.
Ajo qe rehatuar në ndenjësen e makinës, e mbë-shtjellë me një pardësy bezhë. Flokët e bardhë i kishte bërë me kujdes me onde, si gjithnjë. Më ranë në sy faqet e saj të lyera me ton të kuq, çuditërisht ca më shumë se zakonisht. Edhe i kuqi i buzëve sikur qe më i ndezur e jo në ngjyrë hideje, siç e vinte zakonisht. Kështu m’u duk mua apo, ndoshta, kishte merak se, ngaqë po merrte rrugë të gjatë, derisa të mbërrinte në Florida, do t’i ishte fshirë tualeti? Megjithatë “shyqyr që po shkon në Florida e jo në Tiranë”, thashë me vete. E përqafova.
– Më vjen keq!
– S’ke ç’t’i bësh, – tha. – Do të shkoj të rri vetëm një javë. Nuk rri dot më shumë. Kam edhe unë jetën time për të jetuar.