Shpellëkorbja

Atë dimër të butë si kurrë më parë u ndeshëm pranë Shpellëkorbes.
– Unë jam mësuesja e fshatit… Po ti? – m’u prezantua Eli.
– Unë jam turist, nga qyteti, – buzëqesha.
Kur thashë kështu, edhe ajo buzëqeshi, por fill mbrapa u ngrys. Me vetullat e mbledhura filloi të më fliste për historinë e shpellës. “Shpella e zezë”, thashë unë, “korbe”, tha ajo. “Shpellëkorbe”.
Më foli për mësuesin e planit, që kish zënë merak dhe e pat grabitur një vajzë të re në Prekal. S’di pse pati frikë dhe e la në mes tregimin. Binte shi me rrëshekë. U ndalëm dhe u strukëm të dy në vetet tona. Një mendje më thoshte ta mbuloja me trup ose me xhaketën time të lagur.
– Kanë kaluar italianët këndej pari, – më tha. – Shpellëkorbja ka qenë magazinë armësh për ta. Flitet se një ushtar italian i kishte folur një vajze të vogël. Fshatarët e kishin parë dhe ia kishin këputur kokën me kmesë… Sa herë një vajzë afrohej moknave të Kirit… Aty e kishin hedhur italianin, diku nja dyzet a pesëdhjetë metra poshtë në zall të lumit. Disa thoshin se ushtari e kishte prekur vajzën nga gjoksi, të tjerë se vajza kish shkuar e larë në gjak në shtëpi. Fshatarët, pasi e kishin pleqëruar shpejt e shpejt, kishin marrë pishtarët e natës, ishin futur te Shpellëkorbja e kishin tërhequr zvarrë ushtarin e parë që u panë sytë. E zhdëpën me hunj dhe e kryqëzuan në një ulli bri moknave, me krahët hapur mbi dy degë të pemës, lidhur me kulpra. Një grua me barrë, që kish kaluar aty pranë, pat lëshuar kujën: “Mbyteni! Mbytjani farën e qelbur!”, duke vënë duart te barku. Pastaj vrapoi drejt shtëpisë si e marrë dhe s’u pa më kurrë, ndërsa burri i saj falisi e mori malin. Disa thoshin se u kishin bërë mëni e do të tjerë se gruaja kishte mik një ushtar të huaj; me të kishte fëmijën në bark e me të kishte ikur diku larg. Larg fshatit, larg burrave, që veç pinin duhan, e larg barqeve bosh të fshatareve të shtremta. Askush nuk e talli gruan me bark te goja, nuk e përfoli, si rrallë herë në anët tona. Ishte gruaja më e bukur e fshatit dhe e kishte burrin budalla.
Dita filloi të ftohej. Shiu pushoi. Ne po dridheshim. Folëm për gazetën “Drita”. Për numrin e të dielës së shkuar; një poezi të Rudolfit, një përkthim nga turqishtja të Kopi Kyçykut dhe ca poetë të rinj nga Lezha… Folëm për plazhin, për verën. Për kushërirën e saj të çmendur nga Tirana, por që këndonte bukur. Mjegullt e kujtoj përshkrimin që i bëri kur ajo kish dalë lakuriq para policëve të qytetit dhe u kishte folur për anatominë e njeriut, qarkullimin e gjakut, sistemin nervor, skeletin e trupit, sistemin e tretjes dhe, pas këtyre, për gjysmë ore pa ndalur u kish folur për sisët, që i zinte me dorë pa pikë turpi. Nganjëherë mbante frymën dhe qeshte budallaqja. Vangjeli ish gajasur dhe e kish zënë për beli që ta largonte, ndërsa Ludmilla ia kish zënë dorën e ia kish vënë te sisa: “Kafshoma thithën, Vangjo!”. Një polic tjetër, që e kish vënë re se Vangjeli ishte ndezur, kish lëshuar qenin e policisë… Ludi ishte lebetitur e ashtu, me duart në gjoks dhe lakuriq, ia kish dhënë vrapit. Flitej se doktori i natës flinte nganjëherë me Ludin. Ishte e çmendura më e bukur në botë, thoshin të gjithë.
Ajo fliste për Ludin me keqardhje. Por edhe me neveri. Isha përhumbur: doktori, polici, ushtari, vajza e ngacmuar, gruaja me barrë, e çmendura e bukur që flinte me mjekun roje… “Eli, a je mirë?”.
Pastaj iu rikthyem letërsisë; Preçi me poezinë e tij për rrënjët e dashurisë dhe poezia e Dritëroit për një grua turke sikur e qitën Shpellëkorben mënjanë.
– Gojëdhëna thotë se emrin Shpellëkorbja e mori nga dy priftërinj, njëri spanjoll e tjetri austriak, të dy të dioqezës së Pultit, – tha. – Disa thoshin se ishin spiunë e të tjerë mendonin se ishin armiq të Perandorisë Osmane, por jo priftërinj. Vetë ata, në mirëbesim, i kishin thënë bajraktarit të Shalës se ishin edhe priftërinj, edhe armiq të myslimanëve… kështu të paktën flitej në milet.
– Eli, eja ta ngjisim malin, dua ta shoh shpellën, – i thashë.
– Por gojëdhënave nuk duhet t’u besojmë. Përherë ka gënjeshtra dhe nga anët tona, gënjeshtra vetëm lëshon shtat sa herë gojëdhëna tregohet e ritregohet, – tha e diç shtoi në spanjisht.
Nuk e dija që fliste spanjisht. Nga ta dija, në fakt?
– Nuk flas, vetëm e di gjuhën, – më tha. – E kam mësuar nga babai, ai nga prifti i Shalës, ndërsa ky nga prifti spanjoll.
Po errej.
– Eli, si do bëjmë?
– Flitet se diçka po luan në Tiranë, – tha ajo, pa iu përgjigjur pyetjes sime. – Tirana do jetë qendra e lëvizjeve të ardhshme. Disa të rinj po i luajnë të gjithë gurët. Njerëzia do marrë rrugët e botës. Me duar në sisa e me vrap do largohen, si Ludi. Të gjithë do qeshin, si Vangjua. Disa do vjellin vrer mërzie e do të tjerë do përkthejnë priftërinjtë e rinj, që do na mësyjnë. Ushtria e priftërinjve është rreshtuar e pret çarjen. Një arrë e vogël gungçe do shpërthejë e do vjellë mijëra Ludmilla, të cilat do marrin rrugët me vithe e kofshë zbuluar. Me thithat mëkuar policëve të huaj. Polici do jetë Marcello, jo Vangjeli. Vangjua do marrë bashkëshorten e vëllait për grua e do shkojë në Greqi. Do ketë uniforma moderne me rripa e kapele me shirita të bardhë. Këpucë të lustruara e ç’nuk. Ushtarë nuk do ketë më, vetëm ushtria e spanjollit dhe e austriakut do marshojnë me uniforma ngjyrë kafe bulevardit “Stalin” dhe sheshit “Skënderbej”. Ludi do veshë minifund, por do ta lëshojë gjoksin jashtë, si vaktit. Kështu do jetë gjuha e komunikimit mes errësirës së Shpellëkorbes e ushtrive austro-spanjolle. Do ngrihen spitale psikiatrike gjithandej, por pacientët do rebelohen. Të çmendurit do marrin priftin, policin dhe ushtarin e do i fusin në shpellë të gjithë. Në Shpellëkorbe. Nuk ka mikrobe atje. As zvarranikë. Vetëm pëllumba të egjër. Pëllumba thonjpaprerë, si të kohëve parzmore. Vigjilje bëjnë me radhë dhe ushqehen me sy korbash. A fillove tani ta rrokësh toponimin? Eja… ta marr dorën dhe të shpejtojmë nga Shkodra. Ti je i ri, shumë i ri. Ti duhet të ngjitesh pas Ludmillës e të shkosh diku larg. Ludi më thotë se natën flet me njerëz të bukur diku nga veriu. Nga Finlanda ka shumë mikesha, Ludi. Dikur, kur ishim të vogla, atje në Tiranë, mua e Ludin na prekte një komshi në vende turpi. Ai kishte dy gra. Njërën e kishte në fshatin ku punonte veteriner. E mbante fshehurazi. Një herë donte të na vizitonte mua e Ludin, por nuk shkuam. Shtëpia e tij kishte oborr të madh. Anash mbjellë me kallama kinezë, në mes dy a tri pemë hurmash. Vetë shtëpia ishte e mbuluar me shermashekë deri mbi çati. Ishte si shtëpitë në librat e Hygoit. E frikshme, si banesë gjarpërinjsh të ftohtë. Më vonë, Ludi shkoi me Lindën, shoqen e mëhallës, te shtëpia e veterinerit. Kishin luajtur bashkë me top sa ishin lodhur e pastaj ai i kishte vizituar të dyja me kujdes; gjithandej. “Na sillte herë para e herë prapa dhe na bënte gjilpëra”, thoshte Ludi. Por Ludit nuk i besohet. Ajo dhe gojëdhëna janë fjalë boshe. “Pallavra”, thoshte babai im për gojëdhënat. Ai besonte vetëm në fakte. Jo në pallavra. Por faktet, Linda e Ludi, i kishin fashuar mirë, siç i kish mësuar veterineri. Babai thoshte se nuk i duhej besuar askujt, por ato të dyja i besonin veterinerit. Babait nuk i besonin. As Zotit. Atë e thërrisnin ‘doktori’ dhe u shndrisnin sytë kur u vinte me shportë me qershi e dardha nga fshati. Shpellëkorbja duhet t’i dijë të gjitha këto histori, Viktor. Ndaj e quajnë ashtu. Ka pëllumba të egjër atje. As korbat nuk afrohen. Paradoks, apo jo?! – e mbylli Eli, duke ma shtrënguar dorën, që bashkë me të vetën i ngriti lart, sikur po fluturonim.
Nuk folëm më për veterinerin, Ludin, Lindën, ushtarin italian, priftërinjtë. As për gruan e bukur, që iku me ushtarin e huaj dhe la pas burrin budalla. Eli më tha se dinte të këndonte po aq bukur sa Ludi. “Është në gen, siç duket”, tha e ia nisi një kënge spanjolle, që më pëlqeu shumë.
– A ia di fjalët?
– Jo, nga t’ia di?! Nuk e di gjuhën, – m’u përgjigj dhe qeshi.
Pastaj ia nisi të këndonte sërish. Qesh e këndo dhe herë-herë fliste për gjuhët e huaja.
– Ke dëgjuar për shpellën e Abdullah Agë Jellës?
– Jo! Por nuk kam interes për atë shpellë. Shpellëkorbja më intereson.
Eli qeshte nënbuzë e pëshpëriste ngadalë: “Sa ka parë Shpellëkorbja!”.
Kur iu afruam Shkodrës, s’di pse mendova që Eli do më puthte. Unë isha pesëmbëdhjetë e ajo njëzetekatër, por kjo nuk kishte rëndësi në libra. Kishim lexuar se shumë gra më të moshuara puthnin djem të rinj. Unë isha më i gjatë se Eli e kjo më jepte shpresë.
Në të hyrë të qytetit ishte stacioni i parë i shërbimit urban. Hipëm dhe u mbështetëm te hekurat e rrethit, në mes të një autobusi të stërgjatë. Eli banonte tek tezja, në një lagje të vjetër, mu në mes të qytetit. Zbriti aty, vetëm ngriti dorën e tha: “Natën e mirë”. Sikur t’i fliste një udhëtari të panjohur. Përmes xhamit të lagur e të pistë, pashë siluetën e saj tek zbehej e largohej me hapa të ngadaltë drejt një rrugice të ngushtë kah “Gjuhadoli”. Sa u trishtova! “S’do shkoj në shtëpi”, mendova, “do bredh rrugicave të errëta të qytetit tërë natën”.
Në mëngjes ndjehesha i dërmuar. Thërrmija-thërrmija të palidhura me njëra-tjetrën e ndjeja shtatin. Sikur më vlonte mishi. Kisha parë ëndrra të çuditshme.