Dosier për Revistën Letrare
Nga Agron Tufa
Ilir Belliu (1971–2001) lindi në qytetin e Korçës. Kaloi një fëmijëri dhe rini të vështirë. Nëna e la të vogël dhe u rrit me njerkën. Shtatmesatar, brun me flokë të qethura shkurt, me syze optike, përtej të cilave të nguleshin dy sy të kaftë me bebëza të bymyera, sikur sapo kishin pikasur tek ti njëfarë zbulimi, ecje gjithnjë e shpejtë, nervoze, a thua se gjithmonë ngutej të arrinte diku. Ku? Kështu e mbaj mend Ilirin, d.m.th., zbehtë, pa asgjë të veçantë në dukjen e jashtme. Asgjë për t’u veçuar, përpos një përhënieje, por me të tilla krijesa qe mbushur plot Qyteti Studenti në fillim të viteve 1990. Tjetër të flasësh mbi ndjeshmërinë e pazakontë ndaj gjërave, çka vulosi, mbase, dhe karakterin e tij asketik, nganjëherë prej rebeli shpërthyes e të pakompromis, me raste – ironik e sarkastik. Ilirin e kujtoj përherë të çiltër, me humor të papritur, gjithnjë të zi e paradoksal. Jashtë rrethit tonë të poetëve, këto cilësi të tij, sidomos mprehtësia e tij sarkastike – duke nisur me veten – njihej pak ose aspak. Iliri ishte, e thënë butë, një natyrë thellësisht asociale. E tërbonin sjelljet e rëndomësisë njerëzore, mënyra si mendonin gjindja në përgjithësi. Për njerëzit, “popullin e madh”, që ai i quante “ata”, kishte bindjen se nuk mendojnë dhe se kanë frikë si dreqi nga të menduarit ose, siç më tha njëherë: “Gon, ‘ata’ nuk mendojnë, por gogësijnë”. Turma ishte armiku i tij, ndaj fshihej. Fjalët e mëdha, sidomos sloganet politike të tubimeve, ishin temë e pashtershme për përqeshje dhe sporti i zakonshëm i tropeve të tij stigmatizuese. E acaronin klishetë banale, frazat parazitare, gjetjet e kollajshme, të cilat e bënin të thartonte fytyrën. Në këto raste, Iliri nuk ta zgjaste, të kthente shpinën. Gjithë lirinë, ëndërrimet, pandehmat e diskutimet e rëndësishme i ruante për t’i shtjelluar kur vinte nga Korça në konviktin tonë të QS-së., godina 22, ku ndjente lehtësim të madh, kurajë dhe shpresë, bash midis të ngjashmëve të tij poetë, jo dhe aq larg asketizmit dhe asocialitetit të tij. Hesapet e tij bëheshin naivisht e thjeshtë: “ata” – krejt bota jashtë, që duan shkatërrimin tonë dhe ne – një grusht poetësh, që duhet të jemi një vëllazëri e lidhur ngushtë dhe e ekspozuar për gjah të egër si në një rezervat të harruar pyjor. Kur fliste, u shtonte argumenteve naive një mimikë të tmerrshme konspirative dhe sidomos vështrimin e bebëzave të tij të përshqirura. Nuk ia prishnim, por e merrnin këtë kundërvënie madhore të tij me buzagaz, gjithnjë në thonjëza.
Studimet e larta për gjuhë-letërsi në universitetin “Aleksandër Xhuvani”, Iliri i kishte ndërprerë pas vitit të dytë, siç thoshte ai, për të përballuar jetesën. Por kam bindjen se natyra e tij duhet të ketë qenë neveritur nga mënyra se si e vdisnin banalisht letërsinë dhe idenë e letërsisë asokohe (jo më pak dhe tani) nëpër auditore. Kishte patur simptoma të një shëndeti mendor në zgrip dhe, kur jam takuar për herë të parë me të në Korçë, në fund të tetorit 1990, në të famshmen Konferencë të Talenteve të Reja, miqtë e rrethit tonë të sapokrijuar letrar, që e njihnin më herët Ilirin, më thanë se para një muaji kishte dalë nga psikiatria. Iliri kishte mbijetuar atë vit nga hedhja prej katit të gjashtë. Më vonë, kur lëvizte rrugëve të Tiranës si tregtar shëtitës i kozmetikave për gra dhe gjithmonë kishte problem për gjetjen e një strehe ku të kalonte natën, në një nga këto net, troket në derën e kritikut, tashmë të ndjerë, Adriatik Kallullit, i cili nuk e pranon dhe i mbyll derën. Atëherë, Iliri i thotë pas derës së mbyllur: “Presor, mos kujto se je vetëm ti, që je hedhur nga kati i gjashtë!”. Dera hapet dhe Iliri hyn brenda. Të nesërmen dalin të dy në mëngjes dhe parakalojnë ndanë një radhe pallatesh gjashtëmbëdhjetëkatëshe. Iliri ngre kokën lart, i tregon kritikut me dorë majat e pallateve dhe i thotë: “E, presor, ta mban të hidhemi nga këta të rinjtë?”.
Ilir Belliu u mbyt tragjikisht në liqenin e Bovillës (Parku kombëtar i Dajtit) në maj të vitit 2001, në rrethana që nuk u shpjeguan kurrë. Duke e konsideruar këtë si humbje të madhe jo vetëm të mikut, por edhe si humbje të poezisë së re shqipe, në përgjithësi, ne, një grusht miqsh, ndonëse të shpërndarë nëpër botë, i bëmë një homazh, ndonëse të pamjaftueshëm, shokut tonë në një numër special të revistës letrare (“Aleph” 11). Botimet e Ilir Belliut kanë qenë sensacionale qysh në krye të herës (cikli i parë i tij te “Zëri i Rinisë”, 1989, fitoi çmimin e parë). Sa ishte gjallë, poeti botoi vetëm një vëllim poetik “Vetmi me njerëz” (Bota e Re, 1992). Pas vdekjes, nën kujdesin e autorit të këtyre radhëve, duke shfrytëzuar dorëshkrimet e tij të lëna nën ruajtjen e poetit Skënder Rusi, janë botuar, të pajisur me parathënie, dhe dy vëllime poetike të Ilir Belliut, përkatësisht “Një lumë i vogël në kafkën time” (Korçë, 2002) dhe “Murgu i muzgut” (Toena, Tiranë 2005).
∗∗∗
Kishte një natyrë të pavaruar edhe si krijues, andaj nuk binte pre e mahnive pas poetëve të veçantë, nuk krijonte idhuj. Iliri sikur i dorëzohej njëfarë ekstaze dehëse kur përgatitej të shkruante. Përqendrohej, kridhej, kërkonte ethshëm ritmin, lëvizte me ecejake nervoze nëpër dhomë, gjithë si lunatikët (siç kam pas rastin ta shoh disa herë kur bunte tek ne në konvikt), ndërkaq që mërmëriste me vete diç të turbullt, siç ndodh kur turbullohet majëmalesh qielli dhe shpërthen syri i furtunës. Vijonte ecejaket, mërmërimat, kthehej papritur te letra mbi tryezë dhe hidhte një varg, mandej sërish sillej e sillej në atë ecejake nervoze e mërmëritëse, mu si pantera e Rilkes brenda kafazit. Ngjante më shumë me një shaman, sesa me një poet. Dehja, fluturimi pindarik, transi i tij, bëhej për të nxjerrë nga përzierja e ethshme alkimike e fjalës metaforën e duhur si veshje, si petk i përshtatshëm, të cilën gjithmonë e perceptojmë në poezinë tij si materie muzikore. Po, Ilir Belliu nuk shkruante, por kompozonte në frekuenca muzikore fjalësh. Përsëritjet e tij, befasia dhe paradoksi i freskët i epitetit dhe metaforës bien demonstrativisht në sy. Alergjik ndaj fjalëve të tepërta, ai kompozon poezi të shkurtra me muzikë të dyfishtë përplot analogji, aliteracione e ngjeshjeje të tilla kuptimore dhe asociative, sa duket sikur fjalët janë krejt të reja, të pastruara nga zhuli i jetëve parazitare, gjithë me një uri grabitqare, gati të pëlcasin nga tensioni. Poezia e Ilir Belliut përftohet thuajse si refren, pa pjesën paraardhëse dhe pa pjesën vijuese, apo kodën përmbyllëse. Kjo shpjegon dhe fragmentaritetin funksional të poezisë së tij dhe njëkohësisht thellësinë e tij të errët, që i ikën çdo gjakimi interpretues. Ka poetë që kurrë nuk do shpjegohen e komentohen, për t’u nxjerrë në dritë ajo gjëja e shëmtuar që e vdes poezinë e që i thonë “mesazh”. Dhe lavdi Zotit! Dhe jo se nuk ekziston mesazhi, por ai është aq i shumëfishtë e i koduar, sa nuk do të mundeshim dot, edhe sikur të zotëronim gjithë arsenalin e kopsave që mbyllin rrobën e mistertë të imagjinatës dhe imazheve. Kjo aftësi e lartë shumëshenjore, shumështresore e poezisë së tij – katedrale në miniaturë – katedrale e nginjur me muzikë të brendshme e të jashtme, nuk të lënë shans të flasësh rreth artit poetik të Belliut, veçse me metagjuhë (gjuhë përshkrimi), njëjtë sikundër nuk ka mundur kritika ndër dhjetëvjeçarë deri më tash të shpjegojë ndonjë gjë të madhe në thelbin misterioz nga poezia, fjala vjen, e Paul Celanit apo Rëne Sharit.
∗∗∗
Poezinë e Ilir Belliut e shoh të kalojë nëpër tri faza: në fillim – ngazëllimi i parë qiellor, mandej rënia dhe përjetimet e përzishme depresive dhe, së mbrami, përpëlitja në një zonë asnjanëse, në një farë pezullie, që s’është as ferr, as parajsë, as purgator. Në fakt, për mua ajo është një parandjenjë e gjatë dhe e ankthshme e fatalitetit, e intuitës së vdekjes. Nuk di se sa rol ka luajtur kjo në psikikën e krijimtarisë së tij, me mpiksjen e parandjenjës fatale, dramën e të qenit homoseksual, fakt të cilin ne miqtë e tij e dinim, por për të cilin kurrë nuk na foli, duke na qenë mirënjohës që nuk patëm kurrfarë nuance paragjykimi apo distance me të. Por nëse synojmë në mënyrë modeste të shpjegojmë poezinë e Ilir Belliut sipas njëfarë ndjeshmërie të regjistrave emocionalë ndër trope e figura të ligjërimit, apo në klaviaturën e tij muzikore, atëherë pak gjëra mund t’i prekim vagullt; ndër to – përjetimin, si të vetmin orientim të parandjenjës së vdekjes së afërt. Dhe këtu, pikërisht, vargut të Ilirit i prin një shqisë e pagabueshme instinktive, që e zhvendos taksën ligjërimore përpjetë, drejt majash sa më asketike, në shtresa të rralluara nga ajri i tokës, në sfera vrastare ozoni. Thënë edhe më qartë: regjistri i poezisë së Belliut nis dhe mbaron me një diksion të tendosur regjistri të lartë, nis e mbaron nga “do”-ja e epërme.
Në librin “Vetmi me njerëz” (1992), përjetimi familjarizohet monotonisht në një zonë ku trashen hijet; – vargu i tij vazhdon të kumbojë me po atë jeh elegjiak, me po atë ngazëllim pikëllimtar, si në ciklet e “Zërit të Rinisë” dhe në antologjinë “Prelude poetike” (1990), duke përftuar madje një strukturë të thukët makthi: trajta eliptike dhe lakonizmi preciz, të kujtojnë diç të ndërmjetme midis strofës safike dhe tankës japoneze. Preludi i ndryshimit në ndjeshmërinë e poezisë së pjekur të Ilir Belliut është poezia “Befas na u fanit deti” (1990), ku membrana drithëruese e parandjenjës së zymtë të poetit parandien:
Ti fërgëllove…
Në një nga vatrat e mia të malleve
përqasej vdekja.
Diçka po ngjet mikesha ime:
Jo gjithçka
Thëngjij të vdekshëm jemi –
Pjesëza të së tërës.
Në një qoshe të errët
Befas na u fanit Deti
Ky instrument virtuoz
Që mendjet i shpërndan
Si grumbuj puplash.
Në këtë periudhë endet ligjërimi nervoz i poezisë së tij, muzika e paqetë e rimës dhe aliteracionit, shpërthimi i papritur metaforik, mu si përpëlitja e një shpendi të therur, me rrahjen e flatrave të përgjakura përtruall. Këtë shpuplim në ajër e rrahje flatrash duke u shuar për pluhur do ta kemi vazhdimisht deri në poezinë e fundit të vëllimit “Vetmi me njerëz”. Në poezitë e shkruara në periudhën 1992-2000, fjala dhe përfytyra poetike e bëjnë të ankthshme ligjëratën, duke i shtuar agonisë së dëshpërimit përmasën e ritmit dhe muzikës, sa që çdo fund poezie mbaron me ndjesinë e një kombi në grykë. Në vargjet e mësipërme, që janë “kyçet” e Lamtumirës së madhe nga dehjet dhe ngazëllimet para bukurive magjike, vështrimi hidhet Përtej. Në thelb, nuk kemi të bëjmë me një vegim romantik, por përkundrazi: janë vargjet e transhendencës ndër më të frikshmet të shkruara ndonjëherë në poezinë shqipe. Deti këtu duhet marrë si metaforë e shkonotizuar nga lidhjet referenciale me shkallën simbolike që ka shënjuar vetëdija jonë kolektive. Deti këtu nuk ka të bëjë simbolikisht me Jetën, Dashurinë, Lirinë etj., por me konceptin dhe përmasën e së Përtejmes, të Përmatanshmes, me pushtetin e fundëm kufizues të Mbarimit të së Këtushmes. Deti këtu është këqyrja si me tejqyrë nga Olimpi i asaj zone të vagullt, para së cilës arsyeja njerëzore shkërmoqet në “grumbuj puplash”. Kjo është gjuha e poezisë, që ashtu si gjuha e orakujve nuk mund t’i qartësojë banalizueshëm shenjat. Iliri e përbuzte atë që i qepej dhe lutej t’i shpjegonte, si autor, domethënien e ndonjë poezie apo ndonjë metafore. “E be djema, be djema… Iliri poezinë e shkruan si ushtrim të përditshëm me vdekjen. Me vdekjen time”, nxitoi të qartësonte njëherë, ndonëse askush prej nesh, miqve të tij, nuk donte t’i përkushtohej në dhomën tonë studentore një përsiatjeje aq ekstremisht metafizike, siç kërkonte Iliri.
∗∗∗
I vetmi libër që la Ilir Belliu në gjallje, “Vetmi me njerëz”, ngërthen fazën e dytë të krijimtarisë – një metaforë e asocialitetit të subjektit lirik. Poezitë e këtij vëllimi përbëjnë një ansambël statujash: poezi të shkurtra ku rravgon pezmi ndaj “diçkaje” të pabesë e të mynxyrshme, e cila shpesh njehsohet figurativisht me trajta irreale përbindshash e bishash. Ligjërimi është nginjur me trajta surreale e abstrakte: gjuha tendoset skajshëm të shënjojë vibrimet dhe asociacionet e diçkaje të zezë që po avitet. Libri i përngjet një rekuiemi muzikor. Të gjitha poezitë e vëllimit i përshkon ndjesia e hidhur e rrëshqitjes fatale, të pakthyeshme. Janë poezi të një përleshjeje makabre e të dëshpëruar që bën njeriu i gjendur fillikat në rrafshin e mprehtë ekzistencial – atë midis vetes dhe Hyut (ose të Panjohurës): vetëvrasja e gjatë e poetit në polemikën e tij me Absolutin:
“Kush qëndron në portat e qëndresës?
Kush ia vuri flakën vetes?
Më ndjeni!
Prej një pezmi të rrufeshëm
Humba sysh
Atletin e vëmendjes…”
(“Ngulmim”)
Në vargjet e tij, parandjenja e Fatumit ka lënë vulën e pashlyeshme ndër vargje tepër diskrete: “…Vrapoj s’di se ku…/ Kufoma ime vjen pas/ plot pendesë të sëmurë”, apo: “…E lashtë në dukje/ zemra që rreh/ si një gjarpër me sahat”. Në poezinë e Ilirit, ankthi përputh dy skaje: frikën nga jeta dhe frikën nga vdekja. Ilir Belliu edhe më tej, në periudhën e fundit të krijimtarisë (botuar në “Aleph” 6/2001, si dhe në dy vëllimet postmortum “Një lumë i vogël në kafkën time” dhe “Murgu i muzgut”) zgjodhi iluzionin e ngadhënjimit mbi vdekjen, sikundërse edhe në devizën e një avangardisti tjetër, të Zhan Koktosë: “Të shkruash do të thotë të ngadhënjesh mbi vdekjen”.
Nevoja për ta artikuluar vetveten nëpërmjet presimit gjuhësor krijon përshtypjen sikur poezia e tij është hermetike; në fakt, ato përshkënditje që shkrepin përmidis zisë janë veçse rrezet që projekton thellësia e kësaj poezie. Ilir Belliu ishte poeti që e lidhi fillin e besimit te Fjala si energji mistike për të çmagjepsur botët nga energjia e keqe, për shfryrjen e dukurisë nga energjia agresive dhe vendosjen e kontrollit mbi kaosin vetjak. Në nga poezitë e fundit të mbetur në dorëshkrim “Requiem” (1999), duket se poeti është mësuar me vizionet që shpalosin parandjenjat e vdekjes dhe përjetimi shkakton tashmë më tepër habi të estetizuar, nëpërmjet simboleve të transhendencës, dhe shtegtimit të Përmatanshëm, sesa ankth:
Trishtuese në kulm
Dënesë e pabesë
E shqipeve shpaguese
Të Andeve të Anktheve…
Çfarë çartjeje!
Ndërton fole në kurriz
E s’lëviz!…
I ndjej…
Po vijnë…
Dasmorët që rrëshqitën
Në një greminë…
Lidhja organike midis teksteve poetike (edhe në prozën poetike) dhe tragjizmit personal të Ilir Belliut ndodh sipas një procesi të ndërsjelltë: shkrimi dhe fatumi, në bashkekzistencë binare ndikuan mbi njëri-tjetrin, gjersa gjetën pikëtakimin e pashmangshëm tragjik me vdekjen e autorit. Vdekja ndërpreu njërin nga zërat më origjinalë të poezisë shqipe, duke na lënë diçka, mbi të cilën vdekja nuk është e gjithëpushtetshme: vargjet e tij, tekstet poetike – konstrukte të pashkatërrueshme të gjuhës, të ngjeshura në një kornizë kompozicionale, si boba në miniaturë.
* * *
Mënyra se si procedon me gjuhën Ilir Belliu, të kujton etjen grabitqare të një fajkoi buzë humnerës, turrin e tij të rrufeshëm përposh ku lëvrin preja. Kurrë nuk ka provuar fjala shqipe efekte e të papritura paradoksale, trille të çmendura, truke xhongleri në teh të humnerës. Ndjesinë e lojës, trillit lojacak, ta japin rimat dhe aliteracioni i dendur që përdor Iliri në strukturën e poezisë, që edhe ashtu, është në tërësinë e saj, një njësi e vogël vjershimi me pak vargje. Trilli i rimave dhe aliteracionit, duket sikur e zbusin paksa tendosjen e skajshme dhe tragjizmin, duke e aktivizuar dinamikën e poezisë dhe duke e përngjasuar atë me një “gjerdan britme”, të punuar hollë.
Abstraksioni që përftohet prej këtij presimi gjuhësor, të krijon përshtypjen e gabuar sikur poezia e Belliut është hermetike. Dhe në fakt, thellësia dhe shumështresimi shenjor, e bën abstrakte poezinë. Por kush tha se poezia duhet kuptuar deri në fund? Ai që do këtë te poezia, le ta kërkojë më mirë tek artikujt. Ato përshkënditje xixëlluese që shkrepin përmidis zisë, janë veçse rrezet dhe dita që projekton thellësia e kësaj poezie. Aftësia sugjestive që ka poezia e Ilirit për t’u mbajtur mend përmendësh, ka përligjjen e vet në misterin e brendshëm që ndryn kjo poezi. Ajo herë i ngjan një formule magjie, herë një nomëtisje, herë një anateme e herë tjetër një lutjeje përdëllimtare. Të gjitha këto forma të drejtuari, në thelb, janë të lashta dhe ruajnë të gjitha reminishencat e jetëve kur poezia në zanafillë të kohërave ka qenë lutje. Njeriu në krizë gjithherë i drejtohet vetëdijshëm a pavetëdijshëm vetëm këtij thelbi enigmatik për t’u çliruar nga e keqja, për të sunduar shkarjen në vetvete, për të disiplinuar kaosin në vetvete. Dhe poezia për Ilir Belliun qe më shumë se një armë, në kuptimin e gjithëfigurshëm.
I vdekuri që qesh
– Intervistë e virgjër me poetin Ilir Belliu –
“Unë jam Ilir Belliu, njëzet e dy qiej pa një tokë”
Bota e Re: – Ç’do të thotë të shkruash?
I. Belliu – Të shkruash do të thotë të imitosh ujëvarën.
Bota e Re – Ilir, ti nuk ke nevojë të prezantohesh, megjithatë, sa vjeç je dhe si je me shëndet, përfundimisht?
I. Belliu – Unë jam Ilir Belliu, njëzet e dy qiej pa një tokë. D.m.th., njeri që valëvitet si gjithë të tjerët. Sa për shëndet, ai ka ambasadën e vet.
Bota e Re – Shëndetin mund ta shtjellojmë edhe pak, sa dhe si ndikon ai tek poezia jote?
I. Belliu – Poezia është vetë shëndeti im, dua të them, një përpjekje e përbindshme për të arritur esencën e patraumatizuar të gjërave.
Bota e Re – Unë të kuptoj, megjithatë, shkel edhe pak më fort në tokë…
I. Belliu – Toka është aspirata ime e arratisur. Një përpjekje patriotike për të rivalizuar me gjërat që më rrethojnë. Kam vajtuar për njeriun. Është diçka e thjeshtë. Gravitacioni të nxit të priresh nga racionaliteti i sentimentit.
Bota e Re – Cilin poet vendosni paraprakisht mbi veten tuaj?
I. Belliu – Nuk kam menduar asnjëherë mbi hitparedin poetik. Dikur do të shkruhet: Shekulli XX vuante nga sida dhe mitomania. Gjithçka është përherë në start dhe unë jam në start me idhujt e mi.
Bota e Re – Dhe tani një pyetje më se intime: Sa femra ju kanë tronditur në jetën tuaj?
I. Belliu – Jam rrekur t’i afrohem gjithnjë ferrit parajsor femëror. Zoti më blatoi fatin të dua më shumë meshkujt. Të kuptohemi. Ata ndikojnë potencialisht në fuqizimin e artit të krijimit. Pra s’jam një homoseksual klasik. Çështja shtrohet për ca shpërthime sentimentale, që i bën permanente një lloj racionaliteti mbitokësor.
Bota e Re – Ilir, a të ka pëlqyer ndonjëherë të ikësh nga bota e të gjallëve?
I. Belliu – Jo. Të ikësh nga bota e të gjallëve do të thotë të pagëzosh fundin tënd të fundmë. Gjithnjë do të bëhet fjalë për vazhdimin nostalgjik. Unë i dua njerëzit, pavarësisht se ata janë sociologjikisht të rrezikshëm.
Bota e Re – Libri yt i parë “Vetmi me njerëz”, a e sanksionon hopin e ëndërruar?
I. Belliu – “Vetmi me njerëz’’ është një lloj tragjedie spirituale më vete. Megjithatë, synimi im ka qenë më sipëror. Kam dashur të arrij në poezi atë që Majkëll Xheksoni arriti në muzikë. Rezistenca apo mosrezistenca e kësaj vepre do të dëshmojë, ka qenë religjioze apo heretike kandidatura ime për Princ.
Bota e Re – Je në pritje të botimit të librit të dytë “I vdekuri që qesh”. Përse qesh ky i vdekur dhe me kë qesh?
I. Belliu – “I vdekuri që qesh” jam unë. Përse qesh? Për këtë pyesni të gjallët. Për sport, do të doja t’ju kujtoja një thënie të Borgesit: “Jetës sime i mungojnë jeta dhe vdekja”.
Bota e Re – Vizioni yt për të ardhmen?
I. Belliu – Jetoj me imazhin e Shqipërisë moderne. Po shkruaj një libër të ri poetik, “Ungjilli blu sipas dritës”. Është si një bluz për zotin e harruar të natyrshmërisë së gjërave.
“Bota e Re”, maj, 1993
(Një cikël i plotë me poezitë e Ilir Belliut, përzgjedhur nga Agron Tufa, do botohet në vijim)
(Shkëputur nga Revista Letrare – Vjeshtë 2023; e gjeni në Amazon, librari “Aladini” në Tiranë, Bukinist.al dhe në çdo librari tjetër online nëpër botë)
