Çelësi

Rreth orës tre pasdite, Besi Popkin filloi të gatitej të zbrite shkallët për të dalë në rrugë. Dalja nxirrte shumë telashe, veçanërisht në një ditë të nxehtë vere: së pari, të vinte me forcë një korse në trupin e shëndoshë, të ngjishte këmbët e ënjtura në këpucë dhe të krihte flokët, që Besit i shpupuriteshin si mos më keq, pasi i lyente në shtëpi me të gjitha ngjyrat, me të verdhë, të zezë, gri, të kuqe; pastaj të sigurohej që ndërsa ishte jashtë, fqinjët të mos hynin në apartament dhe t’i vidhnin të linjtat, teshat, dokumentet ose thjesht t’ia kthenin gjërat përmbys apo t’ia zhduknin krejt.
Përveç torturuesve njerëzorë, Besi vuante nga demonët, xhindet, fuqitë e liga. I fshihte syzet në komodinë dhe i gjente te një shapkë. E vinte shishen me bojë flokësh te dollapi i barnave; disa ditë më pas e gjente poshtë nënkresës. Një herë la një tenxhere me supë në frigorifer, por të Padukshmit e hoqën prej aty dhe, pas një kërkimi të gjatë, e gjeti në dollapin e rrobave. Në sipërfaqe kishte një shtresë të trashë yndyre, që lëshonte erën e dhjamit të prishur.
Se çfarë kaloi, sa rrengje i kishin bërë dhe sa herë kishte bërë sherre me zë të lartë, që të mos i ikte mendja apo të çmendej, vetëm një Zot e di. Nuk e prekte me dorë më dorezën e telefonit, sepse e merrnin ditë e natë gangsterë dhe të lapërdharë, që përpiqeshin t’ia nxirrnin sekretet. Një herë, shitësi portorikan i qumështit u përpoq ta përdhunonte. Çiraku te ushqimorja u orvat t’ia digjte të gjitha plaçkat me cigare. Për ta dëbuar nga apartamenti me qira, ku kishte jetuar për tridhjetë e pesë vjet, kompania dhe mbikëqyrësi përgjegjës ia infektuan dhomat me brejtës, minj e buburreca.
Besi e kishte kuptuar shumë kohë më parë se asgjë s’bënte dobi ndaj atyre që e kishin mendjen vetëm te ligësitë, as dera metalike, as brava speciale, as letrat drejtuar policisë, kryetarit të bashkisë, FBI-së dhe madje edhe presidentit në Uashington. Por kush rron duhet të hajë. Gjithçka merrte kohë: kontrollimi i dritareve, rubineteve të gazit, kyçja e sirtarëve. Paratë prej letre i ruante në vëllimet e enciklopedive, në kopjet e pasme të revistës “Gjeografia Kombëtare” dhe në librat e vjetër të Sam Popkinit. Aksionet dhe bonot e thesarit, Besi i kishte fshehur mes trungjeve në oxhak, që nuk i përdorte kurrë për zjarr, si dhe nën ulëset e karrigeve të lehta. Bizhuteritë i kishte qepur në dyshek. Ishte një kohë kur Besi kishte depozita në kasafortën e bankës, por ajo kishte kohë që e kishte bindur veten se rojet aty kishin çelësa që ia hapnin.
Rreth orës pesë, Besi ishte gati të dilte. I hodhi një vështrim të fundit vetes në pasqyrë: vogëlane, me trup të gjerë, ballë të ngushtë, hundë të sheshtë, sy të pjerrët dhe gjysmë të mbyllur, si të një kinezeje. Në mjekër i kishin dalë qime të vogla, të bardha. Kishte veshur një fustan të zbërdhulur me lule të stampuara në basmë, një kapelë kashte të shtrembëruar, të zbukuruar me qershi e vile rrushi dhe këpucë të vjetëruara. Para se të largohej, këqyri me hollësi për herë të fundit të tria dhomat dhe kuzhinën. Kudo kishte tesha, këpucë dhe pirgje letrash, që Besi nuk i kishte hapur. I shoqi, Sem Popkini, para se të vdiste, gati njëzet vjet më parë, kishte likuiduar biznesin e pasurive të paluajtshme, ngaqë do të dilte në pension dhe do të tërhiqej në Florida. Asaj ia la aksionet, obligacionet, libreza kursimesh në banka, si dhe disa hipoteka. Prej atëherë, firmat i shkruanin Besit, i dërgonin raporte, çeqe. Shërbimi i të Ardhurave të Brendshme mëtonte pagesë taksash. Me të kaluar disa javë, merrte njoftime nga një kompani funerali, që shiste parcela në një “varrezë të ajruar”. Vite më parë, Besi u përgjigjej letrave, depozitonte çeqet, mbante shënime për të ardhurat dhe shpenzimet. Kohët e fundit i kishte lënë të gjitha pas dore. Madje s’e bleu më gazetën për të lexuar rubrikën e financës.
Në korridor, Besi vuri mbi to copa letrash me shenja që vetëm ajo mund t’i dallonte, midis derës dhe kornizës së derës. Vrimën e çelësit e mbushi me stuko. Çfarë tjetër mund të bënte ajo, një vejushë pa fëmijë, të afërm apo miq? Një herë e një kohë, fqinjët hapnin dyert, hidhnin sytë jashtë dhe qeshnin me kujdesin e saj të tepruar; të tjerë e ngacmonin. Por kishte shumë kohë që kjo s’ndodhte më. Besi s’këmbente fjalë me askënd. Për më tepër, nuk shihte mirë. Syzet që kishte mbajtur për vite me radhë s’i bënin më dobi. Të shkoje te okulisti për të marrë të reja ishte përpjekje e madhe. Gjithçka ishte e vështirë, edhe të hyje dhe të dilje nga ashensori, dera e të cilit mbyllej gjithmonë duke u përplasur.
Besi rrallë shkonte më larg se dy blloqe nga ndërtesa ku banonte. Rruga midis Broudueit dhe Riversajd Drajvit bëhej më e zhurmshme dhe më e papastër, ditë pas dite. Një luzmë fëmijësh rrugësh vraponin gjysmë lakuriq. Burra lëkurëzeshkët me flokë kaçurrela dhe sy të egërsuar grindeshin në spanjisht me gra shtatvogla, që zakonisht i shihje gjithmonë me bark të fryrë prej shtatzënisë. Fjaloseshin me zëra të çjerrë. Qentë lehnin, macet mjaullinin. Shpërthyen zjarret dhe sakaq ia behën zjarrfikëset, ambulancat dhe makinat e policisë. Në Broduei, ushqimoret e dikurshme ishin zëvendësuar nga supermarketet, ku ushqimi duhet të zgjidhej dhe të futej në një kosh me rrota dhe duhej ta vije në radhë para arkëtarit.
Zoti i madh, që kur vdiq Semi, Nju Jorku, Amerika, ndoshta e gjithë bota, po shkërmoqej. Të gjithë njerëzit e ndershëm ishin larguar nga lagjja e pushtuar nga një turmë hajdutësh, plaçkitësish dhe putanash. Tri herë ia kishin vjedhur Besit çantën e dorës. Kur e denoncoi vjedhjen në polici, ata vetëm sa qeshën me të. Sa herë që kaloje matanë rrugës, rrezikoje jetën. Besi bëri një hap para dhe ndaloi. E kishin këshilluar të përdorte bastun, por ajo kurrsesi s’mund ta shihte veten si plakë apo sakate. Me të kaluar ca javë, thonjtë i lyente me ngjyrë të kuqe. Ndonjëherë, kur reumatizma e linte të qetë, nxirrte rrobat nga dollapët, i vishte, i provonte dhe shqyrtonte me vëmendje veten në pasqyrë.
Hapja e derës së supermarketit ishte e pamundur. I duhej të priste derisa dikush ta hapte dhe ta mbante të hapur për të. Vetë supermarketi ishte një vend që vetëm Djalli mund ta kishte shpikur. Dritat lëshonin dritë verbuese. Njerëzit që shtynin karrocat kishin të ngjarë të rrëzonin përtokë këdo që u priste rrugën. Raftet qenë ose shumë të larta ose shumë të ulëta. Zhurma ishte shurdhuese dhe kontrasti midis nxehtësisë së jashtme dhe temperaturës së ngrirjes brenda ishte i hatashëm! Ishte mrekulli që s’e zuri pneumonia. Më shumë se nga çdo gjë tjetër, Besi u torturua nga pavendosmëria. Merrte artikujt me dorën që i dridhej dhe u lexonte etiketën. Nuk e bënte prej lakmisë së kohës së rinisë, por prej pasigurisë së moshës. Sipas llogaritjeve të Besit, psonisja e sotme s’duhej të kishte zgjatur më shumë se një çerek ore, por kishin kaluar plot dy orë dhe Besi ende s’kishte përfunduar. Kur më në fund e solli karrocën te arkëtari, u kujtua që kishte harruar kutinë me bollgur. Iu desh të kthehej dhe një grua ia zuri vendin në radhë. Më vonë, kur pagoi, pati telashe të tjera. Besi e kishte vënë faturën në anën e djathtë të çantës, por s’e gjeti aty. Pasi rrëmoi për një kohë të gjatë, e gjeti në një ndarëse të vogël në anën e kundërt. Po, kush mund ta besonte se mund të ndodhnin gjëra të tilla? Po t’ia tregonte kujt, do të mendonte se ishte gati për në çmendinë.
Kur Besi hyri në supermarket, ishte ende ditë; kurse tani kishte nisur të binte muzgu. Dielli, i verdhë dhe i artë, po fundosej në drejtim të Hadsënit, tej në kodrat e mjegullta të Nju Xhersit. Ndërtesat në Brouduei rrezatonin nxehtësinë që kishin thithur. Nga poshtë grilave, ku uturinin trenat e metrosë, dilnin tymra me erë të keqe. Besi mbante në njërën dorë qesen e rëndë me ushqim dhe me tjetrën shtrëngonte fort çantën e dorës.
Asnjëherë nuk i ishte dukur Brouduei kaq i egër, kaq i ndyrë. Qelbej nga era e asfaltit të qullur, benzina, frutat e kalbura, jashtëqitjet e qenve. Në trotuar, mes gazetash të grisura dhe bishtave të cigareve, uleshin dhe ngriheshin pëllumbat. Ishte e vështirë të kuptohej se si nuk shkeleshin nga kalimtarët që rendnin me nxitim. Nga qielli flakërues po binte një pluhur i artë. Përpara një vitrine me bar artificial, burrat me këmishët gjithë djersë pinin rrëmbimthi pijet me lëng papaje dhe ananasi, sikur po përpiqeshin të shuanin një zjarr që i kishte përpirë nga brenda. Mbi koka u vareshin arra kokosi të gdhendura në forma indiane. Në një rrugë anësore, fëmijë të bardhë dhe zezakë kishin hapur kapakun e një pusete dhe, të zhveshur, spërkateshin në vijën e ujit të kanalit buzë rrugës. Në mes të kësaj vale të nxehti, një kamion me mikrofona kalonte duke buçitur nga këngë çjerrëse dhe një zë shurdhues që fliste për kandidatin në zgjedhjet politike. Nga pjesa e pasme e një kamioni, një vajzë, me flokët që i ngriheshin përpjetë si tela, flakte fletëpalosje.
Gjithçka shkonte përtej fuqive të Besit, kalimi i rrugës, pritja e ashensorit dhe më pas të dilte në korridorin e katit të pestë para se dera të përplasej. Besi i lëshoi ushqimet e blera te pragu i derës dhe kërkoi të gjente çelësat. Përdori majat e thonjve për të nxjerrë stukon nga vrima e bravës. Futi çelësin brenda dhe e ktheu. Por ajme, çelësi u thye. Në dorë i mbeti vetëm doreza. Besit ia rroku mendja plotësisht gjëmën. Banorët e tjerë në ndërtesë kishin kopje të çelësave të tyre të varur në apartamentin e mbikëqyrësit, por ajo s’i besonte askujt, prej ca kohësh kishte porositur një brave të rë, për të cilën ishte e sigurt se asnjë çelës kopil s’mund ta hapte. Kishte një kopje të atij çelësi diku në një sirtar, por me vete mbante vetëm këtë. “Epo, ky është fundi”, ofshau Besi me zë të lartë.
S’kishte kujt t’i drejtohej për ndihmë. Fqinjët ishin armiq për vdekje. Mbikëqyrësi kishte kohë që priste rënien e saj. Besi ndiente një lëmsh aq të madh në fyt sa nuk qante dot. Vështroi përreth, duke pritur të shihte qoftëlargun, që ia kishte dhënë këtë goditje përfundimtare. Besi kishte kohë që kishte bërë paqe me vdekjen, por të vdisje në shkallë ose në rrugë ishte shumë mizore. Dhe kush e di se sa mund të zgjaste një agoni e tillë? Ajo filloi të bluante në mendje. A ishte ende i hapur ndokund ndonjë dyqan ku bëheshin çelësa? Edhe sikur të kishte, si do ta kopjonte çelësin bravatari? Do t’i duhej të vinte këtu me mjetet e tij. Për këtë, duhej një mekanik që kishte lidhje me firmën që i prodhonte këto brava të posaçme. Nëse kishte të paktën para me vete, por ajo kurrë s’merrte më shumë sesa duhej të shpenzonte. Arkëtari në supermarket i kishte kthyer vetëm njëzet cent. “O nëna ime e shtrenjtë, s’dua të jetoj më!”, rënkoi Besi në jidisht , e habitur që papritur foli në atë gjuhë gjysmë të harruar.
Pas shumë mëdyshjesh, Besi vendosi të kthehej poshtë në rrugë. Ndoshta një dyqan pajisjesh elektronike ose një nga këto dyqanet e vogla të specializuara vetëm për çelësa ishte ende i hapur. I kujtohej se në lagje kishte parë në njërën prej tyre një raft me çelësa të tillë. Në fund të fundit, çelësat e të gjithë njerëzve thyhen. Po me ushqimin çfarë të bënte? E rëndonte shumë po ta mbante me vete. S’kishte zgjidhje tjetër. Ishte e detyruar ta linte qesen te dera. “Për ta vjedhur kanë gjithsesi”, tha Besi me vete. Kush e di, mbase fqinjët e kishin sjellë qëllimisht bravën në këtë gjendje që ajo të mos hynte dot në banesë dhe më pas t’ia grabitnin apo ia shkalafisnin plaçkat.
Para se Besi të zbriste me ashensor dhe të dilte në rrugë, ajo vuri veshin te dera. S’dëgjoi asgjë përveç një murmuritjeje që s’pushonte, shkakun dhe origjinën e së cilës Besi nuk arrinte ta kuptonte. Nganjëherë ngjasonte me tiktak ore; herë të tjera si gumëzhimë ose rënkim, një gjallesë e burgosur në mure ose në tubacionet e ujit. Në mendjen e saj, Besi i la shëndenë ushqimit, i cili duhej të ishte futur tashmë në frigorifer, jo të lihej aty në mes të vapës. Gjalpi do të shkrihej, qumështi do të thartohej. “Është dënim për mua! Jam e mallkuar, e mallkuar!”, mërmëriti Besi. Një fqinj po gatitej të zbriste me ashensor dhe Besi i bëri shenjë ta mbante derën hapur për të. Ndoshta ai ishte një nga hajdutët. Ndoshta do të përpiqej ta mbërthente fizikisht, ta sulmonte. Ashensori zbriti dhe burri e hapi derën për të. Ajo donte ta falënderonte, por heshti. Pse t’i falënderonte armiqtë? Këto ishin marifetet e tyre djallëzore.
Kur Besi shkeli në rrugë, nata kishte rënë. Kanali buzë rrugës ishte përmbytur nga uji. Dritat e rrugëve pasqyroheshin në ujnajën e zezë si në një liqen. Sërish kishte rënë zjarr në lagje. Dëgjoi kujën e një sirene, uturimën e motorëve të makinave zjarrfikëse. Këpucët i ishin lagur. Doli në Brouduei dhe vapa iu përplas në fytyrë si pluhur i nxehtë qymyri. Kishte vështirësi të shihte gjatë ditës; natën ishte gati e verbër. Në dyqane kishte dritë, por Besi s’e dallonte dot rrugën me aq dritë sa lëshonin. Kalimtarët përplaseshin me të dhe Besi u pendua që nuk kishte bastun. Sidoqoftë, filloi të çapitej ndanë dritareve. Kaloi barnatoren, furrën e bukës, dyqanin e qilimave, ndërtesën e shërbimeve funerale, por asgjëkundi nuk i zuri syri një dyqan pajisjesh elektronike. Besi vazhdoi rrugën. Fuqitë po i shtereshin, por ishte e vendosur të mos dorëzohej. Çfarë duhet të bëjë njeriu kur i thyhet çelësi, të vdes? Ndoshta t’i drejtohet policisë. Duhej të kishte patjetër një institucion përgjegjës në raste të tilla. Por ku ishte?
Duhet të kishte ndodhur një aksident. Trotuari ishte mbushur me spektatorë. Makinat e policisë dhe një ambulancë kishin bllokuar rrugën. Dikush e spërkati asfaltin me një zorrë uji, ndoshta për të pastruar gjakun. Besit iu duk sikur sytë e të pranishmëve shkëlqenin nga një kënaqësi e çuditshme. “Ata u gëzohen fatkeqësive të të tjerëve”, mendoi ajo. Është ngushëllimi i tyre i vetëm në këtë qytet të mjerë. Jo, ajo s’do të mundej të gjente askërrkënd për ta ndihmuar.
Sosi para një kishe. Disa hapa më tutje të çonin te dera e mbyllur, e cila mbrohej nga një lloz dhe errësohej nga hijet. Besi mezi mundi të ulej. Gjunjët iu drodhën. Këpucët kishin filluar ta vrisnin te majat dhe mbi taka. Një kockë doli nga korseja dhe i hyri në mish. “Epo, të gjitha fuqitë e së keqes po më sulmojnë sonte”. Uria bashkë me ndjesinë e të vjellës ia trazoi zorrët. Një lëng acid i rrodhi te goja. “Ati ynë në qiell, ky është fundi im”. Iu kujtua fjala e urtë në jidisht: “Kush jeton pa menduar për vdekjen, vdes pa u rrëfyer”. Ajo kishte lënë pas dore edhe shkrimin e testamentit.
Besi duhej të kishte dremitur, sepse, kur hapi sytë, kishte pllakosur qetësia e natës vonë. Rruga ishte gjysmë e zbrazët dhe e errët. Dritat para dyqaneve ishin fikur. Vapa kishte avulluar dhe ajo ndjeu të ftohtin nën fustan. Për një çast mendoi se i kishin vjedhur çantën, por ishte një shkallë poshtë saj, ku ndoshta kishte rrëshqitur. Besi u rrek të zgjaste dorën për ta kapur, krahu i ishte mpirë. Kokën, të mbështetur pas murit, e ndiente të rëndë si gur. Këmbët i ishin bërë dru. Veshët dukej se i ishin mbushur me ujë. Ngriti njërën qepallë dhe pa hënën. Rrinte pezull në qiell mbi një çati të rrafshët dhe pranë saj vezullonte një yll i gjelbër. Besi mbeti gojëhapur nga habia. Gati kishte harruar se kishte qiell, hënë, yje. Kishin kaluar vite dhe ajo kurrë nuk e kishte ngritur vështrimin lart – gjithmonë me sytë poshtë. Dritaret i kishte mbuluar me perde të trasha, në mënyrë që spiunët matanë rrugës të mos e shihnin dot.
Epo, nëse do të kishte një qiell, ndoshta kishte edhe një Zot, engjëj, Parajsë. E ku tjetër preheshin shpirtrat e prindërve të saj? Po Semi, ku ishte tani? Ajo, Besi, nuk i kishte përmbushur aspak detyrimet e veta. S’kishte vajtur kurrë te varri i Semit në varreza. Madje as një qiri nuk ia ndezi në përvjetorin e vdekjes. Kishte qenë kaq e zhytur në rravgimin me gjëra më të rëndomta sa kishte harruar ato më të epërmet. Për herë të parë pas kaq shumë vitesh, Besi ndjeu nevojën për të thënë një lutje. I Plotfuqishmi do ta mëshironte edhe pse ajo s’e meritonte. I ati dhe e ëma ndoshta i dilnin krah atje lart. Disa fjalë hebraike i kishte në majë të gjuhës, por s’i mbante mend. Pastaj iu kujtuan. “Dëgjo, o Izrael”. Por çfarë tha më pas? “Më fal, o Zot!”, u lut Besi. “Unë meritoj gjithçka që më ndodh”.
Rruga u bë më e qetë dhe më e freskët. Drita e semaforëve ndryshoi nga e kuqe në e gjelbër dhe rrallë kalonte ndonjë makinë. Një zezak u shfaq nga diku. Iu morën këmbët. U ndal jo shumë larg Besit dhe ktheu sytë nga ajo. Pastaj vazhdoi rrugën. Besi e dinte që çantën e kishte plot me dokumente të rëndësishme, por për herë të parë s’e vrau mendjen për ato që kishte. Semi i kishte lënë një pasuri; e gjitha kishte shkuar kot së koti. Ajo kishte vazhduar të kursente për pleqërinë a thua se ishte ende e re. “Sa vjeçe jam?”, pyeti Besi papritmas veten. “Çfarë arrita gjithë këto vite? Pse s’shkova diku, pse s’i shijova paratë që kam, pse s’ndihmova njeri?”. Diçka brenda saj qeshi. “Isha e pushtuar krejt nga fuqi të liga, s’isha vetvetja. Si mund të shpjegohet ndryshe?”. Besi u shtang. Ndihej sikur të ishte zgjuar pas një gjumi të gjatë. Çelësi i thyer kishte hapur një derë në trurin e saj, që ishte mbyllur pasi vdiq Semi.
Hëna ishte zhvendosur në anën tjetër të çatisë qiellore, jashtëzakonisht e madhe, e kuqe, me fytyrë të fshirë. Tani po bëhej ftohtë. Besi po dridhej. Kuptoi se mund të merrte shumë lehtë pneumoninë, por frika e vdekjes ishte zhdukur, tok me frikën për të mbetur e pastrehë. Fllade të freskëta frynin nga lumi Hadsën. Në qiell u shfaqën yje të rinj.
Një mace e zezë iu afrua nga ana tjetër e rrugës. Për pak, ndenji buzë trotuarit dhe sytë e saj të gjelbër shikonin ngultas Besin. Pastaj ngadalë dhe me kujdes u afrua. Për vite me radhë Besi i kishte urryer të gjitha kafshët: qentë, macet, pëllumbat, madje edhe harabelat. Bartnin sëmundje. Ndynin gjithçka. Besi besonte se një demon fshihej te çdo mace. I frikësohej sidomos takimit me një mace të zezë, e cila përherë ishte ogur i së keqes. Por tani Besi ndjeu dashuri për këtë krijesë, që s’kishte shtëpi, as pasuri, as dyer apo çelësa dhe jetonte prej bujarisë së Zotit. Përpara se macja t’i afrohej Besit, ajo i mori erë çantës. Pastaj filloi të fërkonte shpinën me këmbë, ngriti bishtin lart dhe mjaulliu. “E gjora, është e uritur. Sikur të mundja t’i jepja diçka. Si mund ta urresh një krijesë si kjo?”, pyeti veten Besi. “O nëna ime, më kanë pas bërë magji, magji. Do të filloj një jetë të re”. Një mendim i pabesë i kaloi si vetëtimë në mendje: “Ndoshta të martohej sërish?”.
Nata s’kaloi pa aventura. Një herë, Besi pa një flutur të bardhë në ajër. Qëndroi për pak kohë mbi një makinë të parkuar dhe më pas u ngrit fluturim. Besi e dinte se ishte shpirti i një foshnjeje të porsalindur, pasi fluturat e vërteta nuk fluturojnë pasi ka rënë errësira. Një herë tjetër u zgjua dhe pa një lëmsh zjarri, një lloj flluske sapuni të ndezur, që fluturonte nga një çati në tjetrën dhe zhytej pas saj. Ishte e vetëdijshme se ajo që pa qe shpirti i dikujt që sapo kishte vdekur. Besin e kishte zënë gjumi. U zgjua si nga një makth. Kishte gdhirë. Nga ana e “Central Parc” lindi dielli. Besi s’mund ta shihte nga aty, por në Broduei qielli u bë rozë dhe i kuqërremtë. Në të majtë të ndërtesës shndritën rrezet e diellit në dritare; kornizat u përmbytën nga drita sa hap e mbyll sytë dhe ngjanin si vrima të një anijeje. Një pëllumb u ul aty pranë. U çapit me këmbkat e kuqe dhe u hodh mbi diçka që mund të ishte një copë bukë e pistë ose baltë e tharë. Besi ishte hutuar krejt. “Si jetojnë këta zogj? Ku flenë natën? Dhe si mund t’i mbijetojnë shiut, të ftohtit, borës? Do të shkoj në shtëpi”, vendosi Besi. Njerëzit s’do të më lënë rrugëve.
Ngritja në këmbë ishte mundim i vërtetë. Trupi ngjante si i ngjitur pas shkallës ku ishte ulur. I dhimbte shpina dhe këmbët i thernin. Megjithatë, filloi të ecte ngadalë drejt shtëpisë. Thithte ajrin e lagësht të mëngjesit. I vinte erë bari dhe kafeje. Nuk ishte më vetëm. Nga rrugët anësore dolën burra dhe gra. Po venin në punë. Blenë gazeta në stendë dhe zbritën në metro. Ishin të heshtur dhe çuditërisht paqësorë, sikur edhe ata të kishin kaluar një natë kërkimi shpirtëror dhe të kishin dalë prej saj të dëlirur. “Sa herët zgjohen, nëse tani janë në rrugë për në punë”, mendoi e habitur Besi. Jo, jo të gjithë në këtë lagje ishin gangsterë dhe vrasës. Madje, një i ri e përshëndeti duke i thënë “mirëmëngjes” Besit. Ajo u përpoq t’i buzëqeshte, duke kuptuar se e kishte harruar këtë gjest femëror, që e njihte aq mirë në rininë e saj; ishte thuajse mësimi i parë që i kishte dhënë nëna.
Arriti te ndërtesa ku banonte dhe jashtë ishte mbikëqyrësi irlandez, armiku i saj për vdekje. Po fliste me grumbulluesit e plehrave. Kishte shtat gjigant, hundë të shkurtër, buzën e sipërme të gjatë, faqe të zhytura brenda dhe mjekër të mprehtë. Qimet e verdha të flokëve i mbulonin disi kokën tullace. Ai i hodhi Besit një vështrim që shprehte befasi.
– Çfarë të ka ndodhur, gjyshe?
Duke belbëzuar, Besi i tregoi se çfarë i kishte ndodhur. I tregoi dorezën e çelësit që kishte shtrënguar në dorë gjatë gjithë natës.
– O Perëndi! – klithi ai.
– Çfarë duhet të bëj? – pyeti Besi.
– Do t’jua hap unë derën.
– Por ju s’keni çelës kopil.
– Ne duhet të jemi në gjendje t’i hapim të gjitha dyert në rast zjarri.
Mbikëqyrësi u zhduk në apartamentin e tij për disa minuta, më pas doli me disa vegla dhe një tufë çelësash të futur në një unazë të madhe. U ngjit në ashensor tok me Besin. Çantën e ushqimeve e gjetën ende në prag, por dukej e zbrazur. Mbikëqyrësi iu përvesh punës te brava.
Ai pyeti:
– Çfarë janë këto copa letre?
Besi nuk u përgjigj.
– Pse nuk erdhe tek unë të më tregoje çfarë ndodhi? Të bredhësh gjithë natën në moshën tënde, o Perëndi!
Ndërsa po çmontonte bravën me veglat e veta, një derë u hap dhe prej saj doli një grua shtatvogël me rroba shtëpie dhe pantofla, me flokë të lyera dhe të bëra kaçurrela.
Ajo tha:
– Çfarë të ka ndodhur? Sa herë që hapja derën, shihja këtë çantë. Mora gjalpin dhe qumështin tënd dhe i vura në frigoriferin tim”.
Besi mezi i mbajti lotët.
– O njerëzit e mi të mirë, – tha ajo. – Unë nuk e dija se…
Mbikëqyrësi nxori gjysmën tjetër të çelësit të Besit. Kjo i mori pak më shumë kohë. Ktheu një çelës dhe dera u hap. Copat e letrave ranë poshtë. Ai hyri në korridor me Besin dhe ajo ndjeu erën e mykut që ka një apartament ku nuk banohet prej kohësh.
Mbikëqyrësi tha:
– Herën tjetër, nëse ndodh diçka e tillë, më telefono. Kjo është puna ime.
Besi donte t’i jepte bakshish, por duart i kishte shumë të pafuqishme për të hapur çantën. Gruaja fqinje solli qumështin dhe gjalpin. Besi hyri në dhomën e gjumit dhe u shtri në krevat. Ndinte shtrëngim në gjoks dhe sikur do të kishte të vjella. Diçka e rëndë e drodhi nga këmbët deri në gjoks. Besi e dëgjoi pa u shqetësuar, vetëm me kureshtjen për trillet e trupit; mbikëqyrësi dhe fqinji bisedonin dhe Besi nuk ishte në gjendje t’i kuptonte se çfarë po thoshin. Një gjë e tillë i kishte ndodhur më shumë se tridhjetë vjet më parë kur i ishte dhënë anestezi në spital para një operacioni: mjeku dhe infermierja po flisnin, por zërat e tyre dukej se vinin nga larg dhe në një gjuhë të çuditshme.
Sakaq ra heshtja dhe Semi u shfaq. Nuk ishte as ditë, as natë – një muzg i çuditshëm. Në ëndërr, Besi e dinte që Semi kishte vdekur, por në një mënyrë të fshehtë kishte arritur të largohej nga varri dhe t’i bënte një vizitë. Ai ishte i pafuqishëm dhe në siklet. Nuk fliste dot. Ata u endën nëpër një hapësirë pa qiell, pa tokë, një tunel plot me gërmadha – rrënojat e një ndërtese pa emër – nëpër një korridor të errët dhe dredha-dredha, por disi të njohur. Sosën në një vend ku takoheshin dy male dhe shtegu midis tyre shkëlqeu si perëndimi apo lindja e diellit. Qëndruan aty mëdyshas dhe madje pak të turpëruar. Njësoj si atë natë në muajin e tyre të mjaltit, kur shkuan në Elënvill në malet Ketskills dhe pronari i hotelit i futi në suitën martesore. Ajo dëgjoi të njëjtat fjalë që ai u kishte thënë atëherë, me të njëjtin zë dhe intonacion: “S’keni nevojë për çelës këtu. Vetëm hyni – dhe mazel to ”.

Përktheu nga anglishtja: Granit Zela