Jennifer Nansugba Makumbi: Ta tregojmë këtë histori si duhet ⋆ Revista letrare

Nëse hyn tani në shtëpinë e Nnamit, të mbyt era e bojës, por ama asaj i pëlqen, siç e kënaqte të ëmën era e halesë së jashtme, me gropë, kur ishte shtatzënë. Nëna ulej disi larg e bënte punët apo hante dhe i neveriti të gjithë derisa lindi foshnja. Nnami nuk është shtatzënë, por kënaqet me erën e bojës, sepse që kur i shoqi, Kayita, vdiq një vit më parë e la aromën e tij mbi sende, kurse zëri duket sikur u zhyt në muret e dhomës së gjumit dhe sa herë që Nnam shtrihet të flejë, muret e luajnë zërin e tij si të jetë i incizuar. Javën e shkuar boja u tha dhe aroma e Kayitas sikur iku nga muret e dhomës së gjumit, që nuk folën më. Sot, Nnam vendosi ta fshijë imazhin e të shoqit nga gjithçka.
Para një jave, Nnam mori një muaj pushim nga puna dhe i dërgoi djemtë, Lumumba dhe Sankara, te prindërit e saj në Uganda, për ritet e fundit të funeralit të Kayitas. Është vetëm, ndaj po rri lakuriq. Të vërtitesh lakuriq, vetëm me heshtjen në shtëpi, është terapi. E kupton më në fund pse kur njerëzit i lë mendja, të parën gjë që bëjnë: zhvishen lakuriq. Rrobat janë mbytëse, por nuk e kupton dot po nuk u vërdallose lakuriq nëpër shtëpi gjithë ditën dhe çdo ditë për një javë.

∗
Kayita vdiq në banjë me pantallonat ulur. Ai ishte dyzet e pesë vjeç dhe, siç duket, qe përpjekur t’i ngrinte përpara se të rrëzohej. Turpi më shumë, se ishte edhe Pashkë. Kush vdes lakuriq në Pashkë?
Atë mëngjes, ai u zgjua e vari këmbët nga shtrati; u ngrit, por u ul prapë, sikur ta kish tërhequr diçka. Pastaj vuri dorën në gjoks dhe dëgjoi. Nnam, shtrirë pranë murit, mbështeti kokën në duar dhe i tha:
“Ç’ke?”.
“Më duket sikur nuk jam zgjuar ende”, ia ktheu i shoqi.
“Shtrihu prapë, atëherë!”.
Por Kayita u ngrit në këmbë, u mbështoll me peshqir rreth belit dhe eci. Te dera u kthye nga Nnam dhe i tha:
“Fli edhe ca ti: unë po u jap fëmijëve mëngjesin”.

∗
Lumumba e zgjon me ankesa. Djali ka nevojë për banjën, por ‘babai nuk do të dalë’. Nnami ngrihet nga shtrati duke sharë ndërtuesit që kanë bërë banjën dhe tualetin në të njëjtën dhomë e jo veç e veç. Trokiti dhe shtyu derën e banjës duke thënë: “Jam unë”.
Kayita është shtrirë në dysheme me kokën pranë ngrohësit, barkun në rrugicën e banjës, njëri cep i peshqirit në WC dhe tjetri në dysheme; lakuriq, me përjashtim të pantallonave rreth kyçeve të këmbëve. Nnami nuk bërtet. Ndoshta ka frikë se Lumumba do të hyjë dhe do ta shohë të atin të zhveshur. Kayitës, me sytë mbyllur, duket sikur i ka rënë të fikët. Nnami mbyll derën dhe, duke e thirrur në emër, i tërheq pantallonat; nxjerr peshqirin nga tualeti dhe e hedh në vaskë. Pastaj bërtet:
“Më sill pak telefonin, Lum.”
E mban derën thuajse mbyllur kur Lumumba ia zgjat nga jashtë.
“Më merr edhe fustanin e babait”, thotë duke telefonuar.
Djali ia sjell shpejt dhe ajo mbyll derën; e mbulon Kayitën me fustanin e tij gri.
Në telefon, infermierja i thotë se çfarë të bëjë ndërsa pret të vijë ambulanca.
“Shtrijeni mirë… mbajeni ngrohtë… folini… sigurohuni që ju dëgjon…“.
Kur mbërrijnë mjekët, Nnam shpjegon se e vetmja gjë që kishte vënë re ishte se Kayitës i ishin marrë mentë kur qe ngritur atë mëngjes. Lotët i mblidhen kur u shpjegon djemve: “Babi nuk është mirë, por do shërohet”.
Vishet e i telefonon një shoku të vijë të marrë djemtë. Kur mjekët dalin nga banja, i kanë vënë Kayitat një maskë oksigjeni dhe kjo e qetëson disi. Për shkak se shoku nuk ka ardhur akoma të marrë djemtë, Nnami nuk shkon me ambulancën. Mjekët do t’i telefonojnë ta njoftojnë se në cilin spital është shtruar i shoqi.

∗
Kur mbërriti te urgjenca, një recepsioniste i tha të ulej dhe të priste. Pastaj erdhi një infermiere e re dhe e pyeti:
“Ke ardhur me dikë?”.
Nnami tundi kokën në mohim, infermierja u largu dhe pas pak çastesh u kthye dhe pyeti:
“Me makinë keni ardhur?”.
Pohoi me kokë dhe infermierja u largua përsëri.
“Zonja Kayita?”.
Nnami ngriti sytë.
“Ejani me mua”. E thirri një infermiere afrikane. “Doktori që po kuron burrin tuaj do t’ju flasë”.
E çoi në një dhomë konsultimi dhe i tha të ulej. “Doktori do vijë shpejt”, tha dhe mbylli derën pas saj.
Pas pak, një mjek i ri, veshur me rrobat tipike blu, hyri dhe u prezantua:
“Zonja Kayita, më vjen keq që nuk mundëm ta shpëtojmë burrin tuaj. Kur arriti në spital kish ndërruar jetë”, foli me një zë të kadifenjtë. “Nuk mund të bënim asgjë. Më vjen shumë keq për humbjen tuaj”, përfundoi dhe kryqëzoi duart mbi gjoks. Pastaj pickoi me njërën dorë buzën, si nga sikleti, dhe tha: “Çfarë mund të bëj për ju tani?”.
Në Britani, pikëllimi është privat; besoj e dini se si gratë vilanosen e ulërijnë në shtëpitë tona, në Afrikë. Këtu s’ka të tilla gjëra! Nuk duhet t’ia jepni pikëllimin të tjerëve. Kur Nnami nuk e mbajti dot më veten, u mbyll në banjë dhe u mbështet mbi lavaman. Lau fytyrën dhe në të dalë u kujtua se nuk e kishte çantën. U kthye në dhomën e konsultimit dhe pa që po e mbante infermierja afrikane.
Emrin e kishte Lesego. “A mund të bëj diçka?”, e pyeti edhe ajo. Nnami tundi kokën. “T’i telefonoj dikujt? Nuk mund t’i jepni makinës në këtë gjendje!”. Para se Nnami të refuzonte, Lesego e urdhëroi:
“Ma jep telefonin!”.
Ia dha.
Lexoi emrat e kontakteve si në listë. Kur Nnami pohoi me kokë për emër, Lesego i ra dhe foli:
“Po ju telefonoj nga infermieria e “Manchester Royal”… Më vjen keq t’ju informoj se… Zonja Kayita është ende këtu… Po, sigurisht… Do jem me të derisa të mbërrini.”.
Largimi nga spitali ishte më i vështiri. Tamam si ato dy bananet namasasana, të bashkuara në lëkurë, që i ndan dhe hani njërën… Kështu u ndje Nnami.

∗
Fillon pastrimin e banjës. Dyshemeja është shtruar me një linoleum me mozaik blu. Në vend të koshit të rrobave të palara, i hedh në kosh rrugicat e tualetit. Nga dollapi do marrë të tjera, të pastra, por në vend të kësaj i hedh të gjitha në kosh; Kayitas i vdiq barku në njërën prej tyre. Më pas pastron me açe vaskën, lavamanin dhe WC-në. Heq perden e dushit dhe e hedh në kosh. Kur hap dollapin mbi lavaman, gjen pudrën e mjekrës së Kayitas, një makinë rroje dhe kolonjën. Edhe këto shkojnë në kosh. Raftet brenda kanë krijuar myk. E heq dollapin e vogël nga muri dhe e le jashtë derës së apartamentit. Do ta hedhë poshtë më vonë. Kur kthehet, banja i duket më e gjerë dhe më e freskët. Lidh qesen e koshit dhe e nxjerr dhe atë te dera.

∗
Kayita kishte dy fëmijë para se të lidhej me Nnamin. I kish lënë në Ugandë me të jëmën, por marrëdhënia e tij me të shoqen kish përfunduar shumë kohë përpara se të takonte Nnamin. Kjo ia kërkoi disa herë t’i sillte fëmijët në Britani, por ai ia kthente:
“Ti nuk ia njeh të ëmën; fëmijët i ka sa për t’i mjelë, si lopën që pjell para”.
Nnami shqetësohej që fëmijët të privoheshin nga babai, ndaj këmbëngulte që ai t’i telefononte çdo fundjave; madje ia blinte vetë kartat e telefonit. Kur shkoi t’i vizitonte një herë, u dërgoi edhe rroba.
Kayita ishte përshtatur mirë me mjedisin e ri të një martese perëndimore; ndryshe nga burrat e tjerë nga Uganda, martuar me gra që kishin emigruar para tyre. Shumë nga këto martesa u tensionuan kur dhëndëri, i sapo ardhur nga Afrika, tronditur nga përballja me një kulturë të re, ish ndjerë i zhburrëruar nga një grua e mësuar me jetën në Britani. Kayita nuk e kishte problem të merrej me shtëpinë kur nuk punonte. Mundën të përballonin veç një martesë të vogël e më pas vetëm dy fëmijë. Në fund të muajit të parë i bashkuan hesapet: Kayita punonte për “G4S”, kështu që rroga e tij ishte dukshëm më e vogël, por u përpoq ta kompensonte duke bërë shumë punë jashtë orarit. Pasi paguan faturat dhe shpenzimet e tjera të familjes, hoqën mënjanë ca para t’ia dërgonin fëmijëve të tij apo për emergjenca të tjera në familjet e tyre; dikush vdiste, dikush sëmurej a dikush po martohej.
Nnam kishte blerë nëntë hektarë tokë në rrethinat e Kalules, para se të njihej me Kayitan. Pas dekadash në Mançester, ëndërronte të tërhiqej në Ugandën rurale. Por kur erdhi Kayita, sugjeroi që të blinin tokë në Kampala dhe të ndërtonin fillimisht një shtëpi qyteti.
“Pse të ndërtojmë një shtëpi, ku nuk do jetojmë për njëzet vjetët e ardhshëm, në Kalule, në fshat, ku as me qira nuk e jep dot? Qiraja nga shtëpia e qytetit mund të kursehet që të ndërtojmë shtëpinë në Kalule”.
Kjo kishte kuptim.
Blenë një copë tokë në Nsangi, por babai i Nnamit, që e bleu për ta, e dinte se shumica e parave vinin nga e bija, kështu që e regjistroi në emër të saj. Kur Kayita protestoi se po e mënjanonin, Nnam i tha të atit ta hidhte gjithçka në emër të Kayitas.
Nuk mund ta përballonin koston e udhëtimit për të gjithë familjen, veç Kayita fluturonte rregullisht në Ugandë për të kontrolluar punët. Megjithatë, shtëpia u ndërtua kryesisht nga babai i Nnamit; i vetmi person që gruaja mund t’ia besonte paratë dhe që për më tepër ishte inxhinier. Kur shtëpia përfundoi, Kayita gjeti qiramarrësit. Kjo, në vitin 1990, gjashtë vjet para vdekjes. Patën të njëjtët qiramarrës gjatë gjithë atyre viteve. Edhe Nnam kishte shkuar ta shihte shtëpinë e kishte takuar qiraxhinjtë.
Nnam po pastron dhomën e gjumit tani. Parmaku i dritares ishte pis. Kayita vinte natën kuletën, çelësat e makinës, syzet dhe kartën e “G4S”-së aty. Një herë la një formular pranë dritares së hapur; ra shi dhe letra u bë qull. Boja u tret dhe ngjyrat u përhapën e njollosën murin e dritares. Nnam spërkat pastruesin mbi njolla, por boja as që lëviz. E njom dhe me açe.
Hoqi çantat dhe këpucët e vjetra nga dyshemeja e dollapit. I kish dërguar rrobat e Kayitës në një dyqan bamirësie menjëherë pas varrimit, por prapë gjeti një rrip dhe një palë të brendshme të tij pas çantave. Ndoshta kjo ishte arsyeja që aroma e tij nuk ikte nga aty. Pas pastrimit hodhi një tabletë aromatike në dyshemenë e dollapit.
Ugandasit i ndenjën pranë javën e parë pas vdekjes së Kayitas. Burrat morën përsipër çështjet mortore, gratë kujdeseshin për shtëpinë, ndërsa Nnam lundronte mes të qarit dhe gjumit. E bënë shërbimin funeral në Mançester dhe organizuan mbledhjen e fondeve duke thënë:
“Nuk po varrosim asnjë prej nesh në dëborë.”
Gjatë asaj jave, gratë që punonin me turne fjetën në shtëpinë e Nnamit, u kujdesën për fëmijët dhe më pas shkonin në punë. Njerëzit sillnin ushqime dhe para, e në mbrëmje luteshin e këndonin. Dy nga miqtë e saj morën lejen dhe blenë bileta të fluturonin për në Ugandë me të.
Pikërisht kur po blinte biletat, gruaja mendoi se ku do ta bënte xhenazen në Ugandë, pasi shtëpia kishte qiraxhinj. Telefonoi dhe pyeti të atin, që i tha se familja e Kayitës po i vinin vërdallë detyrimeve për varrimin.
“Po i vijnë vërdallë?”.
“Ashtu, si rrotull e rrotull.”.
“Po pse?”.
“Janë fshatarë, Nnameya; e dije se ç’ishin kur u martuat.”.
Nnami heshti. Ashtu ishte i ati… Kurrë nuk i pëlqeu Kayita. Nuk kishte as diplomë e nuk vinte nga familje e respektuar.
“Sille Kayitën në shtëpi e shohim kur të jesh këtu”, i tha në fund.
Sapo e pa familjen e Kayitas në aeroportin “Entebbe”, Nnami e kuptoi se diçka nuk shkonte. Nuk ishin vëllezërit që ajo kishte takuar më parë dhe nuk dukeshin aspak miqësorë. Kur ajo pyeti familjarët e vet se ku ishte familja e vërtetë e Kayitas, i thanë:
“Kjo është familja e tij e vërtetë”.
Nnam fërkoi mjekrën me habi për një kohë të gjatë dhe veshët akoma i fërshëllenin.
Kur arkivoli doli nga dogana, familja e Kayitës e mori, e ngarkoi në një furgon që kishin sjellë dhe ikën.
Nnami ngeli gojëhapur, e tronditur:
“Mendojnë se e kam vrarë? I kam këtu dokumentet e autopsisë.”.
“Autopsinë… E kujt i intereson?”.
“Ndoshta ai kishte turp për familjen e vet.”.
Nnam fajësoi snobizmin e të atit për sjelljen e tyre.
“Ndoshta mendojnë se jemi snobë.”.
Hipi në një nga makinat e familjes së vet, të ndiqte vëllezërit e Kayitas.
“Jo, jo snobizëm”, i tha me qetësi Meya, vëllai më i madh dhe u kthye nga Nnami, që ishte ulur në sediljen e pasme. “Mendoj se duhet të bëhesh e fortë, Nnameya”.
Në vend që ta pyeste se ç’donte të thoshte me ato fjalë, Nnami shtrëngoi dhëmbët sikur të priste një grusht.
“Kayita ishte… ishte i martuar. Ka dy fëmijët më të mëdhenj, për të cilët të tha besoj, por në ato pak raste që vinte këtu ka bërë edhe dy të tjerë me të njëjtën grua”.
Nnam nuk reagoi. Diçka i kish ngecur mes dhëmbëve të parmë të poshtëm. Gjuha, e irrituar, shkonte e përpiqej ta hiqte pa sukses, ndaj nga padurimi e hoqi me thua.
“E morëm vesh që kur vdiq, por babai tha të presim pa ta tregonim kur të vije në shtëpi.”.
Në makinë ishin tre nga vëllezërit e saj, të gjithë më të mëdhenj në moshë. Motrat ishin në një nga makinat që vinin pas. Babai dhe djemtë në një tjetër, kurse xhaxhallarët dhe hallat pas tyre. Nnami heshti.
“Duhet t’i ndalojmë dhe të pyesim se sa larg do shkojmë, se mund të na duhet të marrim karburant”, tha njëri vëlla dhe tregoi furgonin me arkivolin.
Nnami heshtte. Ishte si një kiwuduwudu , një bust pa gjymtyrë, pa ndjenja.
Arritën te rrethrrotullimi Ndeeba dhe furgoni me arkivol u fut në rrugën “Masaka”. Në hyrje të Ndeebas, pranë punishteve të drurit, e parakaluan furgonin dhe i bënë shenjë të ndalojë. Vëllezërit e Nnamit zbritën nga makina dhe shkuan te familja e Kayitas. Nnami akoma përpiqej të hiqte diçka irrituese nga dhëmbët. Në Ndeeba të mbyste aroma e mykur e drurit gjysmë të thatë dhe tallashit.
Ca dërrasa të rënda ranë mbi njëra-tjetrën dhe gjëmuan. Sharrat tingëllonin si kositëse bari. Hodhi vështrimin matanë rrugës; në pikën e karburantit pa një lavazh dhe buzëqeshi. Duhet të jesh e fortë Nnameya! Ç’alternativë tjetër kishte?
“Sa larg do shkojmë?”, pyeti Meya vëllezërit e Kayitës. “Mos na duhet të mbushim serbatorët?”.
“Në Nsangi”, u përgjigj njëri prej tyre.
“Mos u përpiqni të na humbni; do thërrasim policinë.”.
Furgoni u largua vrazhdë. Kur të tre vëllezërit u kthyen në makinë, rrëfyen gjithçka.
“Po e çojnë në Nsangi, Nnam; mendova se shtëpia jote në Nsangi ishte me qira?”.
Si qen që ngre veshët, Nnami u tensionua. Sytë i lëviznin nga njëri vëlla tek tjetri, sikur përgjigjja të ishte shkruar në fytyrat e tyre.
“Më merrni babin në telefon”, u tha.
Meya e vuri telefonin me zë të lartë. Kur u dëgjua zëri i babait, Nnami pyeti:
“Baba, a i ke dokumentet e pronësisë për shtëpinë në Nsangi?”.
“Janë në kasafortë.”.
“Në emrin e tij janë?”.
“Pse budalla jam?”.
Nnami mbylli sytë. “Faleminderit babi, faleminderit babi, faleminderit, faleminderit!”.
I ati nuk u përgjigj.
“Kur është paguar qiraja për herë të fundit?”.
“Para tri javësh. Ku jeni tani?”.
“Mos e pyet… babi”, tha ajo. “Jemi në Ndeeba. Nuk do shpenzojmë më para për këtë funeral. Familja e vet ta varrosë si të dojë: Nuk më intereson edhe nëse e hedhin në një gropë. Po e çojnë në Nsangi”.
“Në Nsangi? Po kjo nuk ka kuptim.”.
“As për ne”.
Nnami mbylli telefonin dhe iu kthye vëllezërve:
“Shtëpia është e sigurt”, sikur ata të mos e kishin dëgjuar ç’tha i ati. “Tani ata mund ta mbajnë vigjiljen në një shpellë po të duan.”.
Vëllezërit nuk u përgjigjën.
“Kur të arrijmë atje”, ish kthyer jeta në zërin e Nnamit, “do zbuloni se çfarë po ndodh. Unë do rri në makinë. Pastaj do më ktheni në qytet; më duhet të shkoj në një sallon të mirë dhe të përkëdhel veten si duhet. Pastaj do të marr një busuuti të mirë dhe do vishem paq; nuk jam më e ve.”
“Nuk ka nevojë…”, foli Meya.
“Të thashë se do shkoj në një sallon të rregulloj flokët, thonjtë dhe fytyrën. Por së pari do bëj një banjë dhe do ha diçka të shijshme. Për xhenazen shohim më vonë”, tha e qeshi sikur ishte e çmendur. “Se u kujtova”, u kollit dhe i ra gjoksit të lehtësohej. “Kur ishim të rinj”, u gëlltit me zor, “e kujtoni se si njerëzit thoshin se ne gratë ganda jemi të prirura për pronën? Me sa duket, kur burri vdes papritur, gjëja e parë që duhet të bëni është të kërkoni titujt e pronësisë, kontratat, letrat e makinës, çelësat dhe të gjithë të tjerat. I mbështillni fort me një leckë dhe i mbani si pecetë sanitare. Kur i keni të sigurta mes shalëve, lëshoni një klithmë të rëndë: Bazze vange!”.
Vëllezërit qeshën me nervozizëm.
“Sapo kuptova që më kërcënonin shtëpinë: vuuu,”, bëri një gjest si era që i frynte mbi kokë, “pikëllimi, dhimbja dhe tronditja ikën”.

∗
Kur u shfaq shtëpia dykatëshe me tulla të kuqe në Nsangi, Nnami pa me ndrojtje se oborri dhe shtëpia në përgjithësi ishin mbajtur mirë. Kur furgoni i arkivolit hyri në oborr, njerëzit e Kayitas, të emocionuar, e rrethuan. Gratë e qanin me kujë. Vaji i gruas së Kajitës dëgjohej më shumë: një vajtim për një bashkëshort që kishte vdekur vetëm e në të ftohtë. E qara ishte si një kolonë zanore e arkivolit të Kayitës, që shkarkohej e çohej në shtëpi. Dikur zhurma u shua. Nnami sapo kishte konfirmuar se gruaja e Kayitas kishte qenë qiramarrësja e saj gjatë gjithë kohës dhe bashkë ishin takuar më parë. Kayita kishte paguar qiranë e së shoqes me paratë e Nnamit, që tani, e habitur nga gjithë kjo, mezi e mbante gojën.
“Kayita nuk ishte hajdut; ishte vrasës”, tha e shtrembëroi buzët pa i besuar mirë vetes.
Po prapë zemra është e dobët; Nnami u tremb. Udhëtimi kish mbaruar dhe realiteti i rrinte përballë kokëfortë.
Motrat erdhën e u ulën në makinë me të. Babai, djemtë, xhaxhallarët dhe hallat parkuan jashtë kompleksit. I kishin këshilluar të mos dilnin fare nga makinat dhe e gjithë kjo dukej sikur i bënte Nnamit karshillëk. As që vuri re një burrë të moshuar t’i afrohej makinës. Me shpinë të thyer, po shikonte brenda kur ajo e vuri re. Iu prezantua si babai i Kayitës dhe i foli Nnamit:
“Me sa kuptoj, ju jeni gruaja që ka jetuar me tim bir në Londër”.
“Mançester”, korrigjoi vrazhdë një nga motrat e Nnamit.
“Mançester, Londër, Nju Jork, të gjitha janë si mizat për mua: nuk dalloj dot as mashkullin nga femra…”. Plaku u kthye nga Nnami: “Tani e kuptoni që Kayita kishte grua” dhe para se Nnami të përgjigjej, vazhdoi: “A mund ta lejoni ta kalojë këtë moment të fundit me të shoqin me dinjitet? Presim që ju të mos e shfaqni praninë tuaj, por djemtë i pranojmë. Do të na duhet t’ia tregojmë fisit kur të jeni gati.”.
Motrat mbetën pa fjalë dhe Nnami e pa burrin të kthehej ngadalë në shtëpinë e saj.
Dy miqtë nga Mançesteri mbërritën më në fund dhe erdhën te makina ku ishte ulur Nnami, e cila sapo vendosi të përballej me poshtërimin e saj. Gruaja i pa në sy miqtë dhe u shpjegoi detajet e mashtrimit të Kayitas, ashtu si i shpjegon një mjek pacientit shkallën e infeksionit. Por ishte më shumë një shpjegim dinjitoz ndaj vetes.

∗
Nuk ka asgjë për të pastruar në kuzhinë, por Nnami i heq të gjitha pajisjet e lëvizshme, fshin papastërtitë dhe mbeturinat e grumbulluara pas tyre. Nën lavaman, fshehur pas qeseve të pazarit, gjen filxhanin e Kayitas. Ia kish blerë në përvjetorin e tyre të pestë të martesës: ‘Burri më i mirë në botë’. E çon jashtë dhe e hedh në kosh. Në kanatat e sipërm ka kuti llamarine të sheqerkave, bosh, me të cilat Kayita e përkëdhelte veten në Krishtlindje. I pëlqenin ëmbëlsirat: kiflet, akulloret, arra me xhenxhefil dhe eklerët. I grumbullonte ato teneqe dhe thoshte se një ditë do u duheshin. Nnami buzëqesh kur i hedh edhe ato në kosh; tendenca e Kayitës për të grumbulluar gjërat kot tani ka kuptim.

∗
Nnami, miqtë dhe familja e saj u kthyen prapë për funeralin rreth orës njëmbëdhjetë të darkës. Aty ku u ul, mundi të vëzhgonte gruan e Kayitas, që dukej aq plakë sa të ishte nëna e saj. Ky vëzhgim, në vend që t’i jepte kënaqësi, e bezdisi. As hija e rëndë, busuuti i shtrenjtë, bizhuteritë dhe ajo hije britanike nuk mund ta mbanin larg dhimbjen e mendimit që Kayita i kishte ndenjur besnik një gruaje të tillë. Thuajse e theu hijen e saj indiferente, të mbajtur me aq kujdes. Sa herë e shihte atë grua, nuk ishte xhelozia që ia mundonte zemrën, qe pëshpëritja brenda vetes se ajo nuk kish qenë kurrë aq e mirë sa duhej.
Pikërisht atëherë, tezja e saj, ajo që e përgatiti për dasmën, erdhi t’i rikujtonte traditën:
“Kur të vdes burri, duhet të vini menjëherë një pecetë sanitare, që kur të mbështillet me qefin për varrim, t’ia vendosin te organet gjenitale, që të mos kthehet më për…”.
“Në djall me këtë!”.
“Desha veç…”.
“Në djall!”, as që e vrau mendjen Nnami.
Tezja iku pa u ndjerë fare.

∗
Me mbërritjen e shumë të tjerëve nga farefisi i Nnamit, erdhi edhe një grup mesogrash. Nnami nuk e dinte kush i ftoi. Megjithatë, një gjë ishte e qartë; ishin të zemëruara fort. Me sa dukej, historia e Nnamit nuk ishte e vetmja. Gratë kishin dëgjuar për gjendjen e saj dhe i kishin ardhur në ndihmë. Gratë dukeshin si ish-“nkuba kyeyo”, fshesa që shtynte emigrantët ekonomikë drejt Perëndimit. Kishin veshur rroba të shtrenjta dhe e përzienin lugandën dhe anglishten sikur gjuhët të ishin motra. Ca kishin shami e ca paruke. Tualeti i rëndë dukej sikur qe bërë për karshillëk ndaj dikujt. Disa e kishin zbardhur lëkurën. Shkarkuan nga makinat arka me birrë dhe kuti me xhin “Uganda Waragi”. I sollën në tendën ku Nnam u ul me familjen e saj dhe nisën t’i shpërndanin. Njëra iu afrua Nnamit dhe e pyeti:
“Ju jeni Nnameya nga Mançesteri?”, foli me një zë të vrullshëm, sikur sa të kish kthyer një shishe “Waragi”.
Nnami pohoi me kokë dhe gruaja u afrua më pranë:
“Nëse dëshiron të bësh vejushën që qan, vazhdo, por pjesën tjetër na e lër neve”.
“Të dukem sikur po qaj?”.
Gruaja qeshi triumfuese. Dukej sikur i kishin dhënë leje të bënte ç’të donte. Nnami mendoi se kjo bandë ishin gra biznesi, ndoshta nëna beqare, të pasura dhe të mërzitura që kërkonin pak argëtim. Pikërisht atëherë erdhi një kushërira e Nnamit. Ishte e qartë që sillte lajme të rëndësishme, sepse u ul pranë Nnam dhe pëshpëriti:
“Djemtë e tu janë të vetmit meshkuj në familje”. Vajza fërkoi duart sikur Nnami sapo kishte fituar lotarinë dhe ktheu kokën e tregoi me buzë drejt vejushës së Kayitës: “Ajo ka vetëm vajza”.
Nnami buzëqeshi. U kthye dhe i pëshpëriti familjes së saj rrotull: “Lumumba është trashëgimtari. “Shoqja” jonë nuk ka djem” dhe një rrymë gëzimi përshkoi tendën teksa familja e saj i treguan njëri-tjetrit lajmin.
Në fillim, banda e grave vajtuan qetësisht, duke pirë birrë e pyetur për Britaninë, sikur të kishin ardhur në vigjilje nga mirësia ndaj Kayitas. Rreth orës dy, kur kori u lodh, një nga gratë u ngrit në këmbë.
“Shokë vajtues!”, foli me një zë të butë, sikur po sillte lajmin e mirë të ringjalljes.
Një heshtje nderuese ra mbi njerëzit rreth xhenazes.
“Ta tregojmë këtë histori si duhet”, tha dhe pas një pushimi solemn vazhdoi: “Ka një grua tjetër në këtë histori”.
Heshtja ra si gur.
“Ka edhe dy fëmijë të pafajshëm në histori”.
“Amiina mwattu!”. Aminet e bandës së grave dukej sikur vinin nga ungjilltarët në kishë.
“…Por do ta filloj me historinë e gruas”.
Sipas saj, kjo histori nisi kur prindërit e Nnamit e dërguan atë në Britani të studionte e të përmirësonte veten. Ajo kish punuar shumë, studiuar e kursyer, por ja ku na vjen një gënjeshtar dhe hajdut.
“E mashtruan”, e ndërpreu me padurim gruaja me atë zërin e vrullshëm dhe hovi në këmbë sikur tregimtarja nuk po i jepte historisë rëndësinë e duhur. “Ai u martua me Nnamin; kemi fotot, kemi videon. Madje i gënjeu edhe prindërit e saj; shikojeni këtë turp!”.
“Hë tani!”, protestoi me butësi gruaja e ndërprerë. “Po e thosha historinë siç duhet, ndërsa ti po kërcen kot”.
“Ulu tani; nuk do rrimë gjithë natën me këtë histori”, tha gruaja e rreptë.
Gruaja e butë u ul. Vajtuesit e tjerë ngelën të shtangur nga guximi i grave.
“Një njeri i zgjuar pyet”, vazhdoi rreptësisht gruaja: “Ku i gjeti Kayita paratë për të ndërtuar një shtëpi të tillë, kur ai fshin rrugët në Britani? Atëherë e kupton se, aaaaa, u martua me një grua të pasur; një avokate në Mançester.”.
“Nga i di kjo gjithë këto?”, pyeti nën zë Nnami kushëririn e saj.
“Hmmm, fjalët kanë këmbë.”.
“Ai i tha avokates që nuk ishte i martuar, por ama kjo gruaja këtu e dinte se çfarë po ndodhte. A e di dikush këtu tronditjen që po kalon kjo? Jo! Pse? Sepse është nga ato gra që kanë emigruar? Për ata që nuk e dinë, kjo është shtëpia e saj e ndërtuar me paratë e saj. Përfundova.”.
Disa duartrokitën, ndërsa folësja u ul dhe rrëmbeu birrën. Zia e funeralit qe kthyer në ngazëllimin e një mitingu politik.
“Vdekja erdhi si një hajdut”, u ngrit në këmbë një grua me një zë kërcitës. “Nuk i ra derës e nuk i mori leje Kayitas. U hoq perdja dhe çfarë pisllëku doli!”.
“Nëse kjo grua nuk do të kishte luftuar fort ta sillte Kayitan në shtëpi, britanikët do ta kishin djegur. Nuk bëjnë shaka ata dhe nuk humbasin as një copë tokë për kufoma që nuk i do kush. A pati dikush hirin ta falënderojë këtë grua? Jo! Në vend të kësaj, babai i Kayitës i thotë të heshtë: çfarë fshatari!”.
Banda e grave kishte filluar të hidhte romuze, që mund të ktheheshin në fyerje. Një plak u fut në mes t’i qetësonte.
“Ju e thatë tuajën, o nëna të kombit, dhe po shtoj se kjo është një pikë e rëndësishme, sepse, ta pranojmë, ai gënjeu dhe, siç e thatë edhe ju, këtu ka edhe dy fëmijë të pafajshëm në mes”.
“Së pari të shohim gruan britanike”, e ndërpreu njëra. “E quajnë Nnameya. Le ta shohë bota që kjo familje fshatare e përdori si letër për të fshirë bythën.”.
Nnami nuk donte të ngrihej, por ama as nuk donte të dukej mosmirënjohëse ndaj përpjekjeve të grave, ndaj u ngrit me kokën lart.
“Eja”, një grua e dehur e kapi për dore dhe e çoi përmes vajtuesve në dhomën e ndenjjes. “Shikojeni”, i tha familjes së Kayitas.
Vajtuesit, edhe ata që kishin qenë në fund të shtëpisë, erdhën të shihnin Nnamin, që e hoqi shikimin nga arkivoli, sepse lotët po e bënin ta braktiste krenarinë.
“Unë edhe mund të jetoj me faktin që më vjedh, por ç’do ndodhë me fëmijët e mi?”.
Bandës së grave iu zhduk qëndrimi konfrontues dhe të gjitha tundën kokën, fshinë sytë dhe thithën dhëmbët në drithërimë.
“Po, fëmijët… ui-ui… por edhe meshkujt ama… kjo mungesë zgjedhjeje ku kemi lindur… Kush tha se burrat kanë njerëzi…?”.
Vigjilja ishte kthyer në favor të Nnamit.
Por pikërisht atëherë sytë e tradhtuan Nnamin. I hodhi një vështrim në arkivolin e hapur; nuk ka pamje më revoltuese se një kufomë e kapur në gënjeshtra.

∗
Nnami është në dhomën e ndenjjes. E ka mbaruar pastrimin. I ka hequr të gjitha fotografitë nga muret: dasma, ditëlindje, portrete shkollore, krishtlindje dhe të gjitha fotografitë e bëra para vdekjes së Kayitas, pavarësisht nëse ai është apo jo në foto. I ka hequr e lënë veç nga të tjerat. I hedh në kosh dhe lidh qesen e plehrave. Të tjerat i çon në dhomën e gjumit. Merr këmishën e natës dhe mbulon lakuriqësinë e vet. Pastaj ajo e nxjerr qesen me fotot jashtë, para derës. Kur hap derën, freskia e ajrit e godet nga jashtë. I hedh të gjitha qeset e plehrave, një nga një, në grykën e koshit të përbashkët të mbeturinave. Fillimisht hedh thasët e vegjël, që bien me një jehonë të vonuar. E thyen kabinetin e lavamanit dhe i hedh copat njëra pas tjetrës. Më në fund, ngjesh në grykën e koshit edhe qesen e madhe, atë me fotot, por qesja ngec e nuk bie. Nnami kthehet në shtëpi dhe sjell një leckë dyshemeje me bisht të gjatë. Në mendje i kumbojnë akoma fjalët e fundit të babait:
“Nuk mund t’i përzëmë nga shtëpia ashtu. Aty janë katër fëmijë të pafajshëm dhe Lumumba, duke qenë djali i madh i Kayitës, i ka trashëguar edhe motrat. Mos t’ia hedhim atë faj mbi supe djalit.”.
Me bishtin e drunjtë, Nnami përpiqet ta rrëzojë qesen në kosh. Pas ca përpjekjesh dhe thyerjes së xhamave të kornizave, qesja bie. Kur Nnami kthehet në shtëpi, aroma e bojës është dërrmuese. Çon leckën në kuzhinë dhe lan duart. Pastaj hap të gjitha dritaret dhe era i fryn perdet me vrull. Heq fustanin dhe era e ftohtë fryn mbi lëkurën e saj të zhveshur. Mbyll sytë dhe ngre krahët. Ndjesia e flladit në lëkurë, të qenit lakuriq, heshtja në një shtëpi të pastër është kaq ngashëruese, por Nnami nuk qan.

Përktheu: Dritan Kiçi

(Shkëputur nga Revista Letrare – Pranverë, 2022. E gjeni në Amazon, “Bukinist.al” dhe librari “Aladini”, Tiranë)

Ta tregojmë këtë histori si duhet

Të tjera nga ky autor: