Augusto Monterroso lindi më 21 dhjetor 1921 në Tegucigalpa, Honduras. Në shtëpinë e tij mbretëronte një atmosferë boheme. Familja kishte një shtëpi të vogël botuese, ku botonte edhe gazetën “Sucesos”. Në moshën njëmbëdhjetëvjeçare e la shkollën dhe u bë autodidakt.
Në vitin 1936, familja u shpërngul në Guatemalë, ku Monterroso kaloi fëmijërinë dhe rininë. Në 1940-n themeloi Shoqatën e Artistëve dhe Shkrimtarëve të Rinj të Guatemalës. I botoi tregimet e para në revistën “Acento” dhe në gazetën “El Imparcial”, ndërkohë që punonte në ilegalitet kundër diktaturës së Jorge Ubico. E arrestuan me urdhër të Gjeneral Federico Ponce Valdés dhe kështu iu desh të arratisej në Meksikë. Pak pas kësaj, në Guatemalë fitoi qeveria revolucionare e Jacobo Arbenz-it dhe Monterroso u emërua në një post jo fort të rëndësishëm në ambasadën guatemalase në Meksikë. Fati i tij qe ndërkohë i lidhur me Meksikën, ku do të qëndronte për gjithë jetën.
Në vitin 1952 botoi në Meksikë “El concierto” dhe “El eclipse”, dy tregime të shkurtra.
U shpërngul në Bolivi, ku u caktua konsulli guatemalas në La Paz.
Kur qeveria e Jacobo Arbenz u rrëzua më 1954-n, ai u dorëhoq nga detyra e konsullit dhe shkoi në Santiago de Chile. Në vendin e Andeve zuri shoqëri me Pablo Nerudën, të cilin e takoi në Isla Negra dhe me të cilin bashkëpunoi në “Gaceta de Chile”.
Në vitin 1956 u kthye përfundimisht në Mexico City dhe prej atëherë punoi në poste të ndryshme akademike dhe botuese: profesor i kursit “Servantesi dhe Don Kishoti”; hulumtues në Institutin e Kërkimeve Filologjike dhe profesor në Fakultetin e Letërsisë e Filozofisë të UNAM, bashkëdrejtues dhe më vonë drejtues i serisë “Klasikët tanë”, kryeredaktor i Revistës së Universitetit të Meksikës dhe studiues në Kolegjin e Meksikës për studime filologjike. Ka punuar gjithashtu edhe si korrektor për shtëpinë e famshme botuese meksikane “Fondi i Kulturës Ekonomike” dhe redaktor i Revistës së Universitetit të Meksikës.
Në vitin 1959 botoi “Obras completas (y otros cuentos)” – Veprat e plota (dhe tregime të tjera), librin e tij të parë, ku përfshin edhe tregimin më të shkurtër në letërsinë latino-amerikane, “Dinosauri”.
Udhëtoi në Europë, (Paris, Londër, Barcelonë, Madrid dhe shumë kryeqytete të vendeve atëherë komuniste në Europën Lindore). Më 1967-n dhe 1970-n dha një kurs për tregimin e shkurtër në universitet, si dhe një kurs tjetër të rrëfimit, ku u takua me gruan e ardhshme Barbara Jacobs (të tretën). Së bashku përpiluan Antologjinë e tregimeve të pikëlluara (1992).
Më 1975-n mori çmimin “Xavier Villaurrutia”, një nga më prestigjiozët në Meksikë dhe udhëtoi drejt Varshavës, ku u takua me Huan Rulfon dhe Hulio Kortazarin.
Më 1978-n botoi romanin e vetëm “Lo demás es silencio” (Pastaj vjen heshtja).
Më 1993-shin u kthye në Guatemalë, ku u emërua anëtar i Akademisë Guatemalase të Gjuhës.
Në Meksikë mori Çmimin Letrar Latino-Amerikan dhe Karaibian.
Vdiq në Mexico City, më 8 shkurt, 2003.
Monterroso mbahet si një nga mjeshtrit e mikrotregimit.
Parajsa e papërsosur
– E sigurt, – tha pikëllueshëm burri, pa ua shqitur sytë flakëve që digjeshin në oxhak asaj nate dimri, – që në Parajsë ka miq, muzikë, dofarë librash; e keqja e vetme e ikjes në Qiell është se atje qielli nuk mund të shihet.
Furrtarja ëndërrimtare
Ishte një herë një furrtare me emrin Grigor Zamza, që ëndërronte të ishte një furrtare me emrin Franz Kafka, që ëndërronte se ishte një shkrimtar që shkruante rreth një nëpunësi të quajtur Grigor Zamza, që ëndërronte të ishte një furrtare.
Dinozauri
Kur u zgjua, dinozauri ishte ende atje.
Besimi dhe malet
Në krye të herës, Besimi lëvizte malet vetëm kur s’kishte zgjidhje tjetër, ndaj peizazhi mbetej i njëjtë me mijëvjeçarë të tërë.
Por kur Besimi filloi të përhapej dhe njerëzve u dukej argëtuese ideja për të lëvizur malet, këto të fundit nuk bënin gjë tjetër veçse ndërronin vend, duke e bërë përherë e më të vështirë t’i gjeje në vendin ku i kishe ndeshur një natë më parë, gjë që, padyshim, më shumë krijonte probleme se i zgjidhte ato.
Njerëzit e mirë zgjodhën ta braktisnin Besimin dhe tani malet mbesin në përgjithësi në vendin e tyre.
Kur në rrugë ka rrëshqitje dheu, ku vdesin udhëtarë të ndryshëm, ndodh sepse dikush, shumë larg ose dhe krejt afër, ndjen një thërrmijë shumë të lehtë besimi.
Eklipsi
Kur frat Bartolome Arrazola u ndje i humbur, e pranoi se asgjë s’mund ta shpëtonte.
Xhungla e plotfuqishme e Guatemalës e kishte vënë poshtë, paepshëm dhe njëherë e mirë. Përballë padijes së tij topografike, ndjeu ta pranonte vdekjen me qetësi. Donte të vdiste atje, pa asnjë shpresë, i ishulluar dhe me mendimin e ngulmët në Spanjën e largët, veçanërisht në manastirin Los Abrojos, ku Carlos Quinto lëshoi pe dikur të zbriste nga hirësia e tij e t’i thoshte se kishte besim në zellin fetar të punës së tij shpërblyese.
Me t’u zgjuar, e pa veten të rrethuar nga një grup indigjenësh me fytyra të palëvizshme, që po gatiteshin ta bënin fli para një altari, një altar që Bartolomeut iu bë si një shtrat ku do të prehej, më në fund, prej frikërave të tij, fatit, prej vetes.
Tre vitet në atë vend i kishin mundësuar një zotërim mesatar të gjuhëve vendase.
“Po provoj diçka”. Tha disa fjalë që ia kuptuan.
Atëherë iu çel në vete një ide, që iu duk e denjë për talentin e kulturën universale dhe për njohjen e tij shteruese të Aristotelit. Iu ndërmend se atë ditë pritej një eklips i plotë i diellit. Dhe vendosi, në mendimet e veta më të fshehta, të përfitonte nga kjo njohuri për të mashtruar katilët dhe për të shpëtuar jetën.
– Nëse më vrisni, – u tha, – mund të bëj që dielli të nxihet aq lart sa është.
Indigjenët e panë me ngulm dhe Bartolomeu vërejti me habi mosbesimin në sytë e tyre. Pa se u formua një këshill i ngushtë dhe priti me besim, por jo pa njëfarë përçmimi.
Dy orë më vonë, zemra e frat Bartolome Arrazolës kullonte gjak të vrullshëm mbi gurin e blatimeve (rrëzëllitës nën dritën e errët të një dielli në eklips), ndërsa një prej indigjenëve këngëzonte pa asnjë lakim zëri, pa kurrfarë nguti, datat e pafundme të eklipseve diellore e hënore, që astronomët e fisit Maja kishin parashikuar dhe shkruar në kodikët e vet, pa ndihmën e vyer të Aristotelit.
Delja e zezë
Në një vend të largët, shumë vite më parë, na ishte një dele e zezë.
E pushkatuan.
Një shekull më vonë, turma e penduar i ngriti një statujë mbi kalë, që dukej shumë bukur në park.
Kësisoj, më vonë, sa herë që shfaqeshin dele të zeza, i ekzekutonin menjëherë, në mënyrë që brezat e ardhshëm të deleve të zakonshme të mund të ushtroheshin në skulpturë.
Pasqyra që nuk mund të flinte
Na ishte një herë një Pasqyrë dore, që kur mbetej vetëm dhe askush nuk shihej në të ndihej shumë keq, sikur nuk ekzistonte, e kushedi, ndoshta kishte të drejtë; por pasqyrat e tjera e vinin nën lojë dhe kur natën i vinin në të njëjtin sirtar të komodinës, e bënin gjumin top, duke i harruar fare shqetësimet nevrastenike.
Breshka dhe Akili
Më në fund, sipas kabllogramit, javën e kaluar Breshka mbërriti në finish.
Në konferencën për shtyp deklaroi me modesti që druhej përherë se mos humbte, sepse kundërshtari i vet gjatë gjithë kohës e shkelte në kallo.
Në të vërtetë, një të dhjetëmijëtriliardën sekondë më vonë, si një shigjetë dhe duke mallkuar Zenonin e Elesë, ia behu Akili.
Pëlhura e Penelopës ose kush mashtron kë
Para shumë vitesh jetonte në Greqi një burrë me emrin Uliks (i cili, përveçse fort i ditur, ishte dhe shumë mendjemprehtë), i martuar me Penelopën, fort e bukur dhe veçanërisht e talentuar, ceni i vetëm i së cilës qe dashuria e tepruar për endjen, një zakon falë të cilit kalonte e vetme stinë të tëra.
Legjenda thotë që sa herë Uliksi me mendjemprehtësinë e vet pikaste se, megjithëse nuk e lejonte, ajo edhe një herë ia fillonte së pari njërës prej pëlhurave të saj të pafundme, ai shihej netëve të përgatiste tinëz çizmet dhe një flugë të mirë, deri kur, pa i thënë asgjë, dilte t’i binte botës kryq në kërkim të vetvetes.
Në këtë mënyrë, ajo vazhdonte ta mbante larg, ndërkohë që ua luante mëtonjësve të saj, duke i bërë të besojnë se endte ndërkohë që Uliksi udhëtonte dhe jo që Uliksi udhëtonte ndërkohë që ajo endte, siç mundi ta përfytyrojë Homeri që, siç dihet, herëdokur ia fuste gjumit dhe nuk ia kishte idenë asgjëje.
Përktheu nga spanjishtja: Elvana Zaimi