Dimitris Lyacos: Derisa viktima të bëhet e jona ⋆ Revista letrare

Në fund gjithçka do të zinte vendin e vet dhe historia do të ishte e tëra nga fillimi. Së pari duhej t’i gjente, por mbizotëronte katrahura, ngjante sikur krejt bota të kish flakur sendet e veta aty, male me objekte, që u ndeshën mes tyre për herë të parë. Nga larg dukej si një ngrehinë e vetme, por, kur i afroheshe, shquaje gjëra të ndryshme, të mëdha e të vogla, njëra mbi tjetrën ose përbrenda njëra-tjetrës, si të ishin thyer të gjitha njëkohësisht. Dhe ashtu siç ishin, të pangjashme mes tyre, kur shihte një, harronte tjetrën, por duke rrëmuar, pa se kishte lënë disa mënjanë. Dhe pikërisht me to filloi të rregullonte shtëpinë. Brenda atyre mureve kishte gjithfarëlloj sendesh, susta ku kishin futur copëza çimentoje, këpucë foshnjesh, lëmakë telash, që mund t’ua ndryshoje formën e që t’i bënin duart e zeza; gjithçka po e ndihte, muret qëndronin për mrekulli dhe kishte lënë edhe një të çarë për derën. Brenda ishte ende bosh, por pak e nga pak do ta mbushte dhe do ta rregullonte edhe atë. Në fillim, pasditeve kur dilte, ndjente frikë mos ia prishnin, ndaj të nesërmen në mëngjes ecte me hap të shpejtë që të mbërrinte sa më parë, me sytë drejt bregut të lumit, pasi kishte edhe atje një kapicë me gjëra, ku mund të gjente diçka që do t’i ishte e vlefshme. Kur mbërrinte ama, gjithçka ishte në vend e shqetësimi i largohej; ishin siç i kish lënë. Tashmë e njihnin dhe i flisnin, ndonëse atje, përgjithësisht, s’para flisnin shumë. Çdokush bënte punën e vet, më të shumtën e herëve vetëm ose ndonjëherë dy e nga dy, shkonin e vinin dhe sillnin e shpinin, hynin e dilnin në barakat e mbuluara nga sendet. Më shumë se gjithçka i pëlqente dhoma në formë pirgu mbi autobusin e vjetër, por kurrë s’e kuptoi se si ngjiteshe atje. Disa herë iknin të gjithë, qentë ama qëndronin përherë dhe gjyshi ndodhej gjithmonë në zyrë. Kurrë s’e kishte parë as të ikte e as të vinte; ndonjëherë rrinte jashtë derës dhe e dëgjonte tek fliste në telefon. Kështu e thërrisnin të gjithë, gjysh. E pyesnin dhe gjyshi u thoshte ç’të bënin saktësisht. Kish dëgjuar të flisnin për të para se ta njihte dhe, kur e pa, e kuptoi menjëherë se cili ishte, nga mustaqet e bardha. Aty rreth drekës, ndonëse kurrë s’kishte uri, ai i sillte gjithnjë diçka për të ngrënë dhe ia mbushte shishen me ujë. Një ditë e mori t’i tregonte kafshët. Shtyu derën prej llamarine, që ajo s’e kishte vënë re më parë. Ishte një plevicë e shtruar me kashtë e kishte brenda një makinë, dy qengja, dy keca, një gjel e një rosë dhe në thellësi ndodhej një dhomë me dy karroca, si ato të përrallave. Këndesin e kish dëgjuar edhe njëherë tjetër, ndaj vështroi përqark mos ndoshta ia kapte syri, por më pas e harroi; kish marrë edhe pak bukë për të nga ajo që i jepte gjyshi, nga ajo që ushqente edhe kukullën. Pasditeve, para se të largohej, ia linte mbi kutinë prej kartoni, që ia kishte bërë krevat, në rast se do ta merrte uria në mbrëmje, kur të ishte vetëm. Përbri i vinte edhe zemrën, që t’i bënte shoqëri. Kur mbërrinte në mëngjes e ushqente, i jepte të pinte me pipëz pak ujë dhe më pas e vinte krahas saj, që të shihte shtëpinë që po përgatisnin.
Kur e gjeti, ishte e pistë, me fustanin mbushur me pluhur e baltë të përtharë, e pastroi dhe tashmë ngjante thuajse si e re. Në fakt i mungonin të dyja duart dhe njëra këmbë, por një dorë e kish gjetur pak më tej, ndërsa tjetrën ende jo. Të nesërmen kishte gjetur një këmbë tjetër, pak më të madhe, që i mungonte këpuca, por që megjithatë i futej shumë mirë në trup, ndaj ia vendosi derisa t’i gjente të sajën. Çdo ditë gjente gjësend dhe me siguri diku do të gjendej edhe dora dhe këmba e saj, edhe shumë gjëra të reja për shtëpinë, sa në fund, ajo do të mbushej akoma me më shumë gjëra, edhe më të bukura. Madje kishte menduar edhe se ç’lloj çatie do t’i vinte përsipër. Enkas e kishte ndërtuar të madhe, që ta nxinte edhe atë brenda. Hynte dhe e rregullonte dhe çdo gjë kish vendin e vet. Tani ishte radha e pasqyrës, copëzën e së cilës, që dukej si trekëndësh i përmbysur, paksa si thikë e madhe dhe e trashë, e nguli brenda në dhe nga ana majuce, aq sa ngjante si të kishte mbirë vetë. Më pas uli kukullën mbi krevatin e vogël dhe e shtyu kutinë e kartonit pak më tutje, që të dukej e tëra nëse dikush do të shfaqej në derë. Solli edhe një topth prej filli të kuq të errët, e çmbështolli që të sajonte një jastëk dhe ia vuri në shtrat.
Kishte vënë edhe disa lodra të tjera, dy zare, një top të vogël, disi të shfryrë dhe një fugë. Për gjarprin e gjelbër dhe flatrues nuk ishte e sigurt nëse duhej ta fuste brenda apo jo. E mori ndër duar, ia shtriu krahët dhe, kur ia lëshoi, ato nisën të përplaseshin. Atë çast u dëgjua një tingull i zgjatur, si të ishte vetë zëri i gjarprit që zvarritej në qafën e tij gjigante, derisa zhurma u fashit. Herën e parë kishte mbyllur veshët nga kjo zhurmë. Vinte nga makina që ndodhej përbri dhe që kish një qafë, gjysma e saj dilte nga gjysma tjetër, si dhe një sqep anash; me sqepin përtypte tuba çimentoje dhe copëzat binin poshtë si biskota të thyera, tubat kishin hekura përbrenda, që dikush i vinte të gjitha bashkë e kish krijuar me to një mal që rritej. Hekura që hidheshin mbi hekura dhe zhurma me të cilën u mësua e pothuajse s’e dëgjonte. Çdo gjë që përmbante hekur mblidhej aty, makina që ngjiteshin njëra mbi tjetrën, pa rrota, mbasi rrotat i çonin brenda kësaj ndërtese gjigante. Sot sollën edhe ca rrjeta katrore, të ndara brenda po në katrorë, që ngjanin si një thes i brimuar gjigant. Kish parë diçka të tillë edhe një herë tjetër te një ballkon, i cili ishte thyer dhe varej nga hekurat si ndonjë gjuhë. Nëse do t’i duhej ta vizatonte, do t’i bënte dritaret sipër tij si sy katrorë. Deri atëherë nuk e dinte që shtëpitë kishin nga brenda rrjeta metalike, por më pas e kish vënë re kudo; në të gjitha shtëpitë rrotull shihte copëza hekurash nëpër mure; i shihje siç sheh kockën në mish. Me të drejtë u kishin thënë në shkollë që hekuri fshihet ngado, edhe atje ku nuk duket. Toka ka zemër të hekurt, të butë e të nxehtë, yjet çahen dhe dërgojnë në tokë shi prej hekuri dhe krejt bota ka përbrenda një skelet të hekurt që e mban të mos bjerë dhe ndër vena i rrjedh hekur. Të gjitha gjërat kanë një skelet që i mban dhe, kur rrëzohen ose prishen, i sjellin në një vend si ky, që ta nxjerrin, ta mbajnë e ta përdorin sërish për të ndërtuar diçka të re. Nga jashtë nuk duket asgjë dhe askush nuk mendon se ç’kanë objektet brenda, që të mund të qëndrojnë dhe cilat janë kockat e tyre. Sikurse nga brenda, edhe nga jashtë janë copëza të përshtatura, të cilat, nëse i vendos në pozicionin e duhur, është si të zgjohen dhe copëzat bashkohen, dhe trupi është gati të ecë sërish, edhe nëse nuk ecën, është ngaqë mund t’i mungojë diçka nga brenda ose të ketë diçka që nuk i përket atij e nuk i përshtatet, se nuk mund të përshtatet gjithçka plotësisht. Mbasi po të jenë të gjitha në rregull, mund të komunikojnë me njëra-tjetrën, kukulla mund t’i flasë gjarprit e zogu mund t’i flasë njeriut, ndërsa hekurat do mundeshin t’u tregonin atyre që i ngarkojnë këtu se nga kishin ardhur.
U çua dhe u çapit që të shihte më mirë malet e hekurta. Mbi një kapicë u shfaq një pemë, por ishte e thatë dhe ndër degë vareshin disa qeska, më poshtë ndodheshin këmbë e duar të tjera kukullash. Përzgjodhi disa, ndoshta përputheshin me të sajën ose me ndonjë kukull tjetër që do të gjente. Eci drejt ndërtesës së madhe, që i fshihte nga qyteti. Poshtë këmbëve të saj kocka të hapërdara, të trasha, më të shumtat të thyera, të mbuluara me dhe, të cilat, kur i shqelmoi, ishin të rënda si gurë e të thata si shkarpa. Eci më tej dhe u fut brenda, duke ndjekur korridorin që u krijua nga vetë gjërat, nga të dyja anët kafaze të deformuara, kasaforta të vogla e të mëdha me dyer gjysmë të hapura, një kafaz me kukulla; nuk ishin si të sajat, ishin si ato të vitrinave të dyqaneve; kafaze të tjerë mbushur me duart, këmbët e kokët e tyre dhe një tabelë në mur, që shkruante: SHPRESA PO VJEN. Ndoshta në çdo kafaz ndodhej një kukull e plotë, disa pjesë kukullash mund të ishin diku tjetër, shumë prej tyre mund të kishin mbetur pas, atje nga i sollën, ose ndoshta disa mund të ishin të thyera e të mos ndreqeshin më. Asgjë përreth saj s’pipëtinte e s’lëvizte, si ai që hipën mbi peshoren e mbuluar nga tubat dhe kaloriferët; frigoriferi ngjitur, kthyer përmbys, ngjante sikur flinte. Gjithçka heshtte e fshihej, siç gjërat fshihen mes tyre kur janë të gjitha bashkë. Dhe e ndjente këtë heshtje brenda vetes, ishte e njëjta heshtje me atë që ndjente kur shkonte në kishë. E më pas, si të kërkonte diçka brenda asaj heshtjeje, vështronte përqark, ashtu si gjatë ditëve të para aty, kur kërkonte të gjente të atin dhe vështronte krejt fytyrat nëpër rrugë e dritare, me të njëjtin vështrim që shihte fytyrat e pikturuara në muret e kishës dhe, ashtu si ato, edhe këto i dukej sikur ngjanin mes tyre. Një mori fytyrash, që nuk dallonin mes tyre; kështu ndodh edhe me këto kapica gjigante, kur befas kërcen para syve të tu ajo që ti kërkon të gjesh. Çdo pjesë që gjente, çdo dorë apo këmbë, ndonëse të papërputhshme në fillim me njëra-tjetrën, mund të ndërfuteshin mes tyre dhe gjithçka kthehej në vendin e vet, si një shtëpi që u shpërnda në një mijë copëza dhe mund të ribëhej siç ishte, si gjashtëqind e trembëdhjetë farat të hynin sërish në të njëjtën shegë ose copat e mishit që hëngrëm të kthehen te kafsha e të ringjallet dhe ti të mundesh sërish ta përkëdhelësh.
Ndaj dhe të gjitha këtu, presin dikë që të vijë e të rigjejë çdo gjë që humbi. Sikurse ajo gjeti kuajt, dy kuaj të bardhë në mugëtirë brenda kësaj ndërtese gjigante, pas një mali me gjëra, në stallën më të fshehtë të botës, pas rrjetës së një dere, që nuk e lë dorën të futet e t’i përkëdhelë. Përbri derës ndodheshin duaj prej kashte. Merrte ca që të ushqente njërin prej tyre, pasi ai vinte zakonisht, puthiste buzët në tela dhe tërhiqte kashtën. I pëlqente teksa e dëgjonte të përtypej. Mbrapa saj, të gjithë prisnin të fshehur në folenë e tyre të përkohshme prej hekuri, derisa të vinte dikush t’i merrte e t’i kthente në vendin e vet, që të mundemi t’i shohim bashkë brenda një historie, brenda një imazhi, një pikture, të rijetësohen. Një imazh që, sapo të kthehej pas, të mund ta pikturonte në fletore me lapsat e saj. Të jenë të gjitha brenda, edhe shtëpia, edhe oborri, edhe tavolina ku hanim, edhe pjatat me gjithçka mbi to, edhe pula që kishte në pjatë, edhe frutat e buka. Dhe teksa e pikturonte, imazhi do të zmadhohej, fleta do të tendosej e gjithçka do të vendosej brenda historisë, edhe pemët që u kemi marrë frutat, edhe të gjitha kafshët bashkë.
Do ta mbështjellë vizatimin, që të mundet ta vendosë brenda shtëpisë së kukullës. Do t’ia tregojë edhe gjyshit. Dhe do t’i thotë të çlodhet tashmë që gjithçka është në vendin e vet. Do t’i tregojë imazhin e madh, ku të gjitha janë të vendosura me rregull, krejt siç ishin, njëra përbri tjetrës, ujku që kullot me qengjin dhe leopardi që shtrihet krahas drerit, viçi, luani e demi që hanë bashkë dhe ajo duke ecur me ta ose duke u dhënë të hanë. Një lopë me një arushe e fëmijët e tyre, luani me kaun duke ngrënë kashtë dhe përbri do të vendosë një foshnje, që fut dorën të nxjerrë një gjarpër nga vrima e të lozë me të e të vegjlit e tij pa i bërë keq, ndërsa gjarpërinjtë hanë dheun si të ishte bukë. Dhe larg, kudo që të vështrosh, i sheh të gjithë, sheh babanë tek vjen e u thotë të ikin se do të errësohet dhe e merr përdore, shkojnë drejt anës së pasme të pikturës; atje ku do të vendosë një blu të thellë, diçka shquhet në largësi dhe në rrugë fillon të fryjë që të bën të rrëqethesh, por dora që të mban është e ngrohtë dhe një gjë ndriçon në thellësi, është ajo drita katrore që i pret, shtëpia.

Përktheu nga greqishtja Eleana Zhako

Derisa viktima të bëhet e jona

Të tjera nga ky autor: