Arbër AHMETAJ: Shenjti Valentin ⋆ Revista letrare

Shenjti Valentin, si gjithë tjerët, kishte kohë që qe vlerësuar i padobishëm, madje i dëmshëm për shëndetin moral të të rinjve shqiptarë. Qe fillim shkurti i vitit 1991. Pas aq vitesh ndalimi e persekutimi të të gjithë shenjtëve e pejgambereve, njerëzia kishin filluar të flisnin për ta. Të rinjtë e lidhën veten shpejt me Shenjtin e Dashurisë. Si gjithë të tjerët, edhe unë. I kisha sharë të gjithë shenjtërit para dhjetorit të vitit 1990, tani shaja partinë e mbroja ata. Ashtu ishte moda. Vetë partia shante veten.
Gjatë pjesës së fundit të adoleshencës dhe fillimit të rinisë sime kisha bërë përpjekje të mos bija në dashuri, pasi kisha kuptuar se kjo nuk shihej me sy të mirë. Partia i donte djemtë kurvarë, ata të hedhurit, siç i quante ajo, por jo ata mikroborgjezët që binin në dashuri. Kishte një lloj rreziku rënia në dashuri! Partia e kishte kuptuar. Partia i kuptonte të gjitha. Ajo ose kishte frikë se mos të rinjtë ulnin vigjilencën e binin në prehrin e armikut, ose i dhimbsej për shkaqe xhelozie ajo pjesë e dashurisë, që në mënyrë të natyrshme do t’i shkëputej partisë për t’iu dhuruar qenies së dashur. Ja kështu ishin punët në atë fillim dhjetëvjeçari.
Atë periudhë nuk e çaja fort kokën për stërhollime të tilla. Sapo kisha botuar një roman dhe kisha fituar njëfarë fame. Shkrimtarët pordhacë të realizmit socialist qenë tërhequr për njëfarë kohe dhe vendin e tyre e kishim zënë ne, shkrimtarët e rinj të antirealizmit socialist. Një teze e arratisur në Amerikë më kishte dërguar xhinse, pulovra, xhaketa e këpucë të bukura. Romanin e kisha botuar, kisha njohur një vajzë, të cilën, për çudinë time dhe kundër vullnetit tim, kisha filluar ta doja. Ndjehesha keq po të mos e takoja të paktën një herë në ditë. Më kapte një lloj ankthi kur nuk e dija se ku ishte, kur nuk ishte me mua.
I pata premtuar se ditën e Shën Valentinit do t’i bëja një surprizë të mrekullueshme, që ajo do ta mbante mend shumë gjatë. Të njëjtën gjë më kishte premtuar edhe ajo. Ne e prisnim tashmë ardhjen e asaj dite duke hamendësuar kot së koti se cila do të ishte surpriza. Asaj as që i shkonte ndërmend se çfarë kisha planifikuar edhe pse me orë të tëra bënte pyetje, të cilave u përgjigjesha me një “jo” të shkurtër, duke i zhgënjyer të gjitha fantazitë e saj. Nuk mund të them që nuk isha kurioz për të ditur se çfarë më kishte përgatitur ajo, por, megjithatë, u tregova më i përmbajtur, pasi dështova në katër-pesë hamendjet e para. Qemë njohur rastësisht në një darkë. Kishim qenë të dy të ftuarit e një miku të përbashkët, i cili kishte pak fantazi për të shpenzuar para. E vetmja gjë që dinte të bënte mirë qenë mbrëmjet që organizonte. Aty ai ftonte njerëz të “shquar” sipas tij, pa dashur të nënvlerësoj faktin se shumë prej tyre qenë vërtet të rinj të talentuar. Të talentuar që premtonin, por që akoma nuk kishin treguar se qenë të zotët t’i kapërcenin frymëzimet e natyrshme të moshës në pjekuri estetike të ardhshme. Veprat e tyre, më së shumti cikle poezish të botuara në javore politike, lexoheshin në prani të dhjetëra të ftuarve të tjerë. Duartrokitjet dhe thirrjet ekzaltuese “bravo!” qenë të vetmet shpërblime që ndaheshin, pa harruar darkat e bollshme me të ngrëna dhe të pira, që qenë vërtet një luks për xhepin e secilit.
Në një prej atyre mbrëmjeve qeshë njohur edhe me një djalë të verdhë, me flokë të verdha si hëna. Ai ma kujtoi pas pak javësh se atë natë i kisha thënë se “më ngjante si një trishtim hënor i shtrydhur në kallëp njerëzor”. I kishte mbetur në mendje kjo fjalë. E kishte marrë për kompliment. Në fakt, mua më kishte ardhur keq për të. Ai shkruante vjersha dhe vinte nga një fshat veriperëndimor që nuk e kishte larg as detin, as malin. Studionte për kimi, si për të më krijuar më lehtë idenë se qe një krijesë gati eksperimentale, një embrion alkimist. Sa herë e takoja, ai më thoshte:
-Ti ke shkruar për fshatin tonë! – dhe për të më bindur se kishte të drejtë, më kishte ftuar nja njëqind herë ta vizitoja atë fshat për ta parë me sytë e mi. – Prindërit e mi të presin me padurim, – shtonte ai për të më bindur.
Njëherë e pyeta:
-Si është fshati yt?
Ai ma preu shkurt:
-Si qyteti që ke përshkruar në romanin tënd!
E kisha pranuar këtë ulje grade nga qytet në fshat, thjesht i nisur nga ideja se qyteti që unë përshkruaj në roman nuk është ndonjëfarë qytetit në të vërtetë. I vogël, me një rrugë kryesore, me dyqane standarde, me pyll dhe fshatra të ngjitura me të. Vështirë se hetohet kufiri mes malit, qytetit dhe fshatit. Njeriu mund t’ia nisë këtij numërimi edhe nga ana e kundërt, fshati, qyteti dhe mali. Qyteti mbetet në mes të fshatit dhe malit. Fshati i tij qe mes malit dhe detit, ndërkohë që qyteti më i afërt nuk qe larg. Në fund të fundit, as nuk ia vlente të argumentoja me atë burrë të hëntë, që shkruante vjersha dhe mësonte kimi. Kishte rreth meje njerëz më të rëndësishëm, që interesoheshin për mua, për shkrimet e mia. Ai ishte i vogël të shndërrohej në objekt të vëmendjes sime. Sinqerisht po e them. Kështu mendoja në atë kohë. Dhe jo vetëm për atë, por edhe për qindra e qindra të tjerë. Kishin ardhur kohë të tjera për mua. Një shkrimtar shqiptar i arratisur në Itali kishte kërkuar të përkthente librin tim në italisht. Unë vetë kisha kontaktuar me një pariziane, që përkthente libra shqip pa ditur të fliste shqipen. E kisha takuar me përkthyes në hotel “Dajti”. Ajo më kishte folur me lavdërime për librin. Parisi e Roma nuk dukeshin larg në shënjestrën e lavdisë sime!
Ja sepse asnjëherë nuk kisha biseduar me të dashurën time rreth tij. Më dukej sikur do ta molisja bisedën duke folur për të. Krejt e parëndësishme të shfaqesha në një fshat veriperëndimor, ku nuk njihja askënd e ku s’më njihte askush. Po ja që afrimi i ditës së Shenjt Valentinit befas më bëri të ndryshoj mendim. Vendosa ta merrja me vete edhe të dashurën. Do të kalonim dy ditë larg Tiranës, qytetërimit, larg qebaptoreve e protestave antiqeveritare. Këtë vendim ma përforcoi një takim që patëm me të përhënurin në praninë e të dashurës. Si gjithmonë ai do ta hapte bisedën rreth fshatit të tij:
– Është një gjë e rrallë! Nuk mund ta imagjinoni trishtimin e kënetës në dimër, pa zogj, pa pata të egra. Kallamishtet e hirta rënkojnë nga erërat e dimrit. Mbrëmjeve të kthjellëta, hëna ulet në brinjë të malit, nga ku rrotullohet ngadalë deri sa fundoset në det. Mëngjeseve, mjegullat e fshehura gjatë natës në kallamishte marrin arratinë nga erërat. Peshkatarët nisin betejën e tyre me valët. Befas fillojnë shirat dhe furtunat…! Gjithçka egërsohet, bëhet e pakontrollueshme…!
E gjitha kjo i ngjante një rrëfimi epik, përshkruar me një lirizëm tronditës, tërheqës. Të dukej vetja si në ndonjë pikturë, si në ndonjë film me fshatra peshkatarësh meksikanë, të dukej sikur ai qosh i botës akoma nuk qe zbuluar nga Magelani apo Vespuçi, a nga ndonjë tjetër eksplorator i famshëm. Ai fshat dukej sikur qe në skaj të dheut, në një skaj që qe pak më larg se qoshja e fundit e dheut, një zgjatim i verbër jashtë globit, diku mes hënës dhe oqeanit. Ai nuk e përsëriti ftesën e tij të zakonshme, nuk e di pse, ndoshta i frikësuar se do të bëhej i mërzitshëm. Iku. Shpejt e harruam që ai kishte qenë aty.
-M’u duk sikur pashë film! – më tha e dashura pas pak çastesh.
U kujtuam edhe njëherë për flokëhëntin kur kamerieri na tha se ai kishte paguar edhe pijet tona. Që nga ai çast e kisha marrë vendimin. Ajo po të donte le të vinte ose le të rrinte.

Me 14 shkurt morëm trenin e veriut dhe u nisëm drejt shtëpisë së mikut tonë flokëverdhë. “Ka një braktisje qiellore fshati ynë, ndjehet kaq i vetmuar dhe kaq i plotë në vetminë tij. Është një fshat, që nuk do të kishte pasur kurrë nevojë për qytetërimin e rrëmujshëm; të vetmet sende të vyeshme që kemi nga qytetërimi janë kisha dhe dritat elektrike”, ishin këto disa nga fjalët e tij, që po ia përsërisja të dashurës. Këto dy “sende” e kishin mbërritur fshatin e vogël në një distancë kohore 1900-vjeçare. Mes këtyre dy ngjarjeve, në fshat s’kishte ndodhur asgjë për t’u shënuar. Fshati kishte edhe shkollë tetëvjeçare dhe të mesme, siç kishte edhe zyra të komunës, taksa, një telefon, një infermieri e këso vogëlimash. Ato nuk i kishte përmendur shoku im flokëhëntë! Për të shkuar në fshat, përveç kalimit me varkë përmes kënetës, kishte edhe një rrugë të vjetër, rreth dyzetë kilometra e gjatë, ndërtuar nga italianët gjatë Luftës së Dytë Botërore, por që përdorej tepër rrallë nga fshatarët. “Do të kaloni një natë të jashtëzakonshme, përrallore”, më kishte garantuar bashkëbiseduesi im. Fillimisht nuk desha ta ftoja fare të dashurën, por m’u kujtua se një vend i tillë ishte ideal për të thyer akullin e parë, për ta kapërcyer atë prag delikat, për të cilin ajo revoltohej dhe thërriste “Ndal! Zonë ushtarake!”. Kam harruar t’ju them se “poezia ime” është bija e një ish-oficeri. Ajo thoshte për të atin se kishte qenë oficer ushtrie, por unë e kisha kuptuar që qe e bija e një ish-oficeri sigurimi. Një zë i largët më kishte pëshpëritur në vesh se qe vetë i ati që ma kishte “ngopur” të bijën, “për të kontrolluar shkrimtarin e ri të antirealizmit socialist”. Në atë kohë çfarë nuk qarkullonte. Por, siç thashë, unë i merrja me humor ato gjëra. Palët akoma nuk e kishin kuptuar se unë nuk paraqisja rrezikshmëri për askënd. E dashura më kishte ftuar disa herë të shkoja në shtëpinë e saj, të njihja prindërit dhe të vëllanë e vogël, por e kisha shtyrë për më vonë, pasi të njiheshim pak më mirë.
Të ulur pranë njëri-tjetrit në trenin e ngadalshëm, ajo dukej se nuk kishte trashëguar asgjë nga profesioni i të atit. Qe e butë, pak melankolike, e humbur në mendime, një profil qengji. Unë qeshë mbështetur për të dhe faqet e takuara po na ndizeshin flakë. Flisnim rrallë dhe sa herë vërenim se nuk na këqyrnin sy kureshtarësh, putheshim shkurt, si shkëmbim i zjarrtë rrufesh nën një qiell të ulët. Duke pëshpëritur në veshin tim, më dukej sikur ajo derdhte prush. Sa më shumë i afroheshim qytetit verior, aq më shumë qielli kthjellohej, aq më tepër përndizeshim të dy.
Kur zbritëm në stacionin e zhveshur, pamë të njohurin tonë, i cili po priste bashkë me një tjetër në hyrje të sallës së vogël. Ai tjetri qe shofer i një mercedesi të vjetër, mik i familjes së mikut tonë. Me makinë udhëtuam nja tre çerek ore dhe përfundimisht u gjendëm në brigjet e kënetës, përballë fshatit të tij. Mercedesi u largua bashkë me shoferin, i cili na përshëndeti duke na pyetur se kur duhej të na priste të nesërmen. Miku ynë i tha se do ta gjente një mënyrë për ta lajmëruar. Për telefon nuk bëhej fjalë në atë kohë.
Pishat e buta e të shtrembëta, me rrënjë në rërë, fishkëllenin nga era. Në perëndim dielli i qe afruar detit dhe kishte përflakur mijëra fole të braktisura lejlekësh, të cilat dukeshin si brumbuj të shkapërdredhur zjarri. E dashura ime u palos për trupin tim. Flokëhënori na bëri me dije se do të na duhej të prisnim ndonjë gjysmë ore, por nëse dëshironim, këtë kohë mund ta kalonim në kafenë e një kushëririt të tij aty afër. Ne ndenjëm jashtë duke shikuar peizazhin e mrekullueshëm të asaj buzëmbrëmjeje messhkurti. Befas ndjemë të ftohtë. Era, që frynte nga kurrizi i malit, filloi ta dallgëzonte kënetën dhe kallamishten e gjerë. E pyeta mikun tim sa larg ishte kafeneja, pasi nuk po vëreja asnjë ndërtesë aty rrotull. “Dy minuta”, m’u përgjigj! Nuk e çova më gjatë, por u nisa pas tij. Ajo nuk qe kafene. Qe një stan me kallama, mbuluar me plastmase, brenda së cilës gjendeshin dy-tri tavolina plastike me karrige anash, një stufë e vjetër, sipër së cilës vlonte një gjym me ujë. Disa dhjetëra shishe me gjithfarë etiketash mbanin brenda një lëng të bardhë, i cili, siç morëm vesh, qe raki.
-Raki ama, veç e prodhuar vetë! – u mburr kushëriri i mikut tim.
-Ndonjë gjë për të ngrënë? – pyeti ai gjithë vullnet. E kundërshtuam me mirësjellje ofertën, edhe pse ai shtoi se ne s’kishim për të paguar asgjë, pasi e dinte se “kush qemë” dhe i shkëlqyen sytë.
Ky ishte problemi ynë: ata na njihnin se kush ishim, ndërsa ne të dy, le që dinim pak për njëri-tjetrin, por po aq, në mos më pak, dinim për veten tonë. Për pritësit tanë nuk dinim asgjë. Kush isha unë, në fund të fundit, dhe çfarë po lypja në atë skaj? Kush ishte ajo vajzë e imshtë, që më mbështillej për trupi pa më lejuar ta prekja aty ku doja, kush qe ai djalë me flokë të hënta, emrin e të cilit kisha orë që e përsërisja për të mos e harruar! Ku po shkonim ne? Kush do të na priste? Prej ku ishim nisur dhe a do të mund të ktheheshim më aty? Një e panjohur e stërmadhe dallgëzohej para nesh dhe e vetmja muzikë që e shoqëronte qe klloçitja e dallgëve dhe kërcitjet e thata, nevrike të kallamave.
Matanë asaj mase uji qe fshati i premtuar, me kishë dhe me drita elektrike. Aty shpresoja të mos e dëgjoja më paralajmërimin rrënqethës, paralizues: “Ndal! Zonë Ushtarake!” Më erdhi gati trup nga vetja, që kisha ndërmarrë një udhëtim kaq të çuditshëm me një qëllim aq imcak.
-Erdhi Ndoja! – tha mikpritësi ynë, kur dëgjoi dy fishkëllima të njëpasnjëshme. Dolëm, pasi ngrita me fund gotën e rakisë.
-Tungjatjeta, shoku shkrimtar! – tha burri me mushama të zezë që po përpiqej ta afronte varkën pranë bregut!
-Tungjatjeta dhe e mira Ndue! – ia ktheva. Emri Ndue është shumë i përhapur në veri, veç ky emër ka një veçanti të rrallë, pasi në rasa të ndryshme merr forma krejt të ndryshme; për shembull, në rasën rrjedhore, ai bën “prej Noes” (d-ja bëhet e pazëshme pas n-së dhe bie përgjithësisht në të folmen gegë), gjë që të sjell ndërmend menjëherë njeriun e famshëm biblik të zgjedhur nga Zoti për ta shpëtuar farën e tokës. Ai, sipas porosisë, kishte marrë në (v)arkën e tij nga një çift të të gjitha “llojeve të Darvinit” dhe i pat shpëtuar pas zemërimit të Perëndisë, që shkaktoi përmbytjen e gjithçkaje.
Ja ku isha edhe unë, i zgjedhuri i Zotit, në një varkë me Noen tim të kërrusur, me mjekër të thinjur dhe zë të çjerrë. Kur na dha dorën për t’u hedhur në varkë, ndjeva erën e tij të rëndë, djersë të përziera me erë peshku, që iu shtua erës së rakisë që kisha pirë e gati sa nuk më bëri të villja. Filluam të lëkundeshim nëpër valë. Më treguan se si duhej të qëndroja. Mbrëmja kishte rënë plotësisht dhe era qe shtuar. E dashura, ajo që më klithte si një ushtare e përhime me kallashnikov: “Ndal, zonë ushtarake”, qe mbështjellë në gjirin tim dhe gati nuk shquhej fare. Noja nxirrte dhe ngulte shkopin e gjatë, duke i dhënë varkës në drejtim të brigjeve tjera. Fillimisht kaluam nëpër një kallamishte të shpeshtë, por pas pak u gjendëm në ujëra plotësisht të hapura.
-Nuk është thellë, – tha Noja, – dy a tri metra, mos u tutni!
Ne nuk po tuteshim, po na dilte shpirti. Mendova se, nëse Noja do të qe njeri i lig, veç me një të fryrë do të na kishte hedhur në mes të ujërave e dallgëve, aq peshonim të dy bashkë. Në këtë çast ndjeva dorën e flokhënorit në bërryl, gjë që më dha siguri. Vërejta se e dashura ime ia kishte mbërthyer krahun tjetër. Noja fliste me detin, me kallamat, me valët, me shkopin e madh që mbante në dorë dhe dukej si një grumbull i zi lëvizës në fund të varkës. Ai qe timonieri ynë, si “Timonieri Mao, që udhëhiqte me dorë të sigurt popullin kinez nga fitorja në fitore”. Nëse Noja im do të kishte shkruar ndonjë libër me citate, edhe në mes të asaj errësire të lagësht do t’i kisha lexuar duke iu përkulur thellë, me respekt dhe dashuri aftësive të tij drejtuese. Nëse Noja nuk na dërgonte në bregun tjetër, në fshatin e premtuar me kishë dhe drita elektrike, ne do të kridheshim në mes të ujërave të njelmëta për t’u bërë shoqëri të përhershme peshqve dhe rrënjëve të kalbura të kallamave. Ndjeva një pickim në kraharor, ndaj ula kokën në drejtim të poezisë sime:
-Nëse shpëtojmë gjallë, nëse mbërrijmë në fshatin matanë, s’dua të jem më asnjë minutë e virgjër! – tha ajo dhe u krodh më thellë në brendësi të trupit tim. Nuk e di pse pata një dëshirë cinike. Një ndjesi marramendëse, shkatërrimtare u tallazua në shpirtin tim: desha që varka të përmbysej, unë të vdisja dhe ajo të shpëtonte, të shpëtonte e virgjër, veç prozaike, si një repart i pathyeshëm ushtarak, populluar nga ushtarë të vegjël kinezë, vigjilentë dhe të tredhur. Duket se fjalët e saj i kishte dëgjuar edhe flokëhënti, ndoshta edhe jo, veç tha:
-Babës i kam thënë se jeni burrë e grua, ashtu duhet t’i thoni edhe ju!
-Ashtu do t’i themi, nëse shpëtojmë gjallë! – thashë unë pa e pasur mendjen në ato që po thosha.
-Mos u tremb shkrimtar, he burrë i dheut! – tha Noja, që, siç dukej, i kishte dëgjuar fjalët e mia. – Kam kaluar edhe kryetarë kooperativash nga dyqind kile me këtë varkë e le më ty me atë çikë sa një rosë të egër!
E dashura ime qeshi. Pas saj qesha edhe unë. Dikur qeshi edhe flokëhënti. Në fund qeshi edhe Noja. Qeshja e tij ma ktheu në shpirt sigurinë e arratisur.
-Mbërritëm! – tha ai duke e ndalur të qeshurën që u tret mbi valët e errëta pas shpinës sonë. U hodh në ujë dhe filloi ta shtynte varkën drejt një imshte plot me kallama. Varka u ndal diku në baltë. Noja na mori në shpinë njëri pas tjetrit, deri në një sukë bari, në tokë të thatë, fillimisht mua, pastaj të dashurën time, e në fund kushëririn e tij të zbehtë.

Lajmi i parë që morëm vesh sapo zbritëm, nga dy vëllezërit e flokëhëntit, qe se në fshat nuk kishte drita. Pata frikë se edhe kisha do të qe arratisur. Desha ta pyes flokëhëntin, por m’u duk shumë cinike. Ata na prinë përmes baltës me dy elektrikë dore, dritën e të cilëve e hidhnin veç para këmbëve tona. Një kope qensh na rrethoi me të lehura të lemerishme, aq sa zemrat tona ranë edhe një herë në fund të këmbëve. Dikur qentë morën vesh se ishim mysafirë, drodhën bishtat dhe ikën nëpër errësirë. Shpejt u gjendëm në oborrin e gjerë të shtëpisë, i cili ndriçohej nga flakët e një zjarri, që përbironin nga një derë e hapur stani. Afër shkallëve të jashtme që çonin në katin e dytë, një pishë e madhe e ndezur, varur në mur, bënte dritë të mjaftueshme sa për t’i gjetur shkallaret. Në hyrje qe një fener i varur që tundej nga era, edhe një tjetër më tutje, më në brendësi të shtëpisë. I zoti i kullës, babai i flokëhëntit, doli me një llambë vajguri në krye të shkallëve të brendshme prej dërrase dhe na tha :
-Mirë se ju pruni Zoti!
Pastaj iu drejtua Ndojës me një mijë falënderime për punën e vështirë, të rrezikshme, por edhe me përgjegjësi të kalimit të miqve përmes kënetës në një natë si ajo! Hymë në dhomën e burrave. Qe një hapësirë dhjetë-pesëmbëdhjetë metra. Në njërën anë të oxhakut të madh, qe e shtruar me dërrasa të lëmuara pishe dhe e mbuluar nga qilima shumëngjyrësh, sixhade dhe lëkura delesh, rrëzë murit jastëkë të qëndisur, të panumërt e me gjithfarë formash. Në anën tjetër të oxhakut ndodhej gjithashtu një vendulje më e thjeshtë, me një lëkurë të galme ogiçi dhe fill pas saj fillonte pjesa moderne e shtruar në pllaka mermeri, të paktën ashtu dukeshin, me tavolinë të madhe, karrige druri të gdhendura dhe një minder i rëndë me mbështetëse po prej druri të gdhendur. Kaq munda të shquaj, pasi kjo pjesë e dhomës qe pothuajse në errësirë, ndërsa në tjetrën shkëlqenin dhjetëra qirinj, dy llamba vajguri e mbi të gjitha flakët e zjarrit në oxhak.
Brenda gjetëm vetëm një person, të cilin, edhe pa na e prezantuar, nga veshja e morëm vesh se qe prifti, At Marku! Pasi u ula afër oxhakut, i zoti i shtëpisë m’u afrua edhe një herë, më zgjati dorën dhe më uroi për së dyti:
-Mirë se erdhe, shkrimtar!
Nuk e di se pse fillova të ndjehesha keq. Ndoshta ngaqë më thërrisnin shkrimtar; nuk isha mësuar ta dëgjoja shpesh atë epitet. “Shkrimtar” nuk është fjalë me domethënie, madje në një farë mënyre nuk është as profesion. Aq më tepër në rastin tim; unë kisha botuar vetëm një libër dhe qeshë i sigurt se ata njerëz që më thërrisnin ashtu nuk e kishin lexuar. Ndoshta ata mendonin se më nderonin duke më thirrur ashtu, përkundrazi, m’u duk sikur po talleshin. Pas pak, në dhomën e madhe hynë njëri pas tjetrit një varg i gjatë njerëzish, të cilët prisnin në radhë sa të na i prezantonte i zoti i shtëpisë. Fillimisht qenë burrat, vëllezërit e të zotit të shtëpisë, disa kushërinj, mësuesi i fshatit, pastaj me radhë gra e vajza dhe në fund fare një mori e tërë fëmijësh, pothuajse shumica të qethur tullë. Ata na jepnin dorën dhe shqiptonin shpejt e shpejt dy-tre fjalë, kryesisht “mirë se erdhët” dhe “ju lumshin këmbët!”. Me përjashtim të At Markut, i cili më drejtohej me “biri im”, pothuaj gjithë të tjerët më flisnin me “zotni shkrimtar”. Pasi ndërruam duhan me të zotin e shtëpisë, i kërkova me thjeshtësi të më thërriste në emër, pasi unë kisha një emër dhe se, duke qenë i ri dhe vetëm me një libër të botuar, akoma nuk e meritoja të thirresha ndryshe.
At Marku e mori fjalën në vend të tij, duke më garantuar se “thjeshtësia e zbukuron njeriun” (shprehje që e përdornin edhe komunistët deri dje), por, meqenëse libri im, edhe pse i vetëm dhe i pari, kishte qenë me të vërtetë një libër i mrekullueshëm, e meritoja plotësisht të thirresha shkrimtar!
At Markut nuk i mungonte mendjemprehtësia. Ai, siç duket, e vërejti sikletin tim dhe pas pak shtoi se, megjithatë, ata do të më thërrisnin ashtu siç më pëlqente më tepër. Prej atij çasti e mbrapa nuk e dëgjova më fjalën shkrimtar.
Në një dhomë të tillë, njeriu flet për gjëra që kurrë më parë nuk ka folur, madje thotë ndonjëherë gjëra aq të reja dhe të vlefshme sa, po të qe dikush i vëmendshëm pranë, që të mund t’i shënonte ose t’i mbante mend, e të t’i thotë pas pak ditësh, do të të dukeshin të pabesueshme. Vetë ajri i dhomës ishte i ngarkuar me një peshë të veçantë, me një atmosferë të rrallë, që bën të mundur vetëm shqiptimin e mendimeve të kondensuara, të rrasta me urti, figurative, shumëpërmasore. Burrat e ulur këmbëkryq thithnin duhan dhe bluanin ngadalë ato që thosha dhe nga ngadalësia e këtyre veprimeve të krijohej përshtypja se ata nuk po kuptonin asgjë, veç miratonin ashtu me lëvizje të kufizuara të kokës. Pastaj, befas, gjendesh në pozitë të atillë që të duhet ta interpretosh fjalën tënde dhe t’i gjesh asaj kuptime që më parë as që të kanë shkuar ndërmend. E vetmja gjë që nuk shkonte në atë dhomë qe “gruaja” ime. Ajo qe palosur pas meje dhe nuk e hapi asnjëherë gojën. As që e pyeti njeri, qoftë për shëndetin. Qe e vetmja femër brenda asaj dere. Gratë dhe vajzat që kishin hyrë në fillim për të na dhënë dorën, qenë larguar me kohë. Kur po shtrohej darka, “gruaja” ime kërkoi të dilte përjashta dhe me gjithë pritjen time të gjatë, ajo nuk u kthye më. Flokëhënti më tha se ajo do të hante me gratë!
Raki, djathë e turshi na kishin sjellë, sapo kishim mbërritur. Më vonë sollën mish të pjekur, në një tepsi të madhe. Hodhën para meje disa copa të mëdha. Më shpjeguan se ishte mish qengji, nuk kishin përdorur mish derri, pasi nuk e dinin se çfarë feje kisha. Nga fundi sollën një lloj flie me mjaltë. Raki gjatë gjithë kohës. Burrat flisnin me radhë. Qeshnin shkurt, kolliteshin në bërrylin e vet. Të ulur këmbëkryq, rreth e rrotull një sofre të madhe. Më lutën të hanim në tavolinë, pasi qe më rehat për qytetasit, por unë kundërshtova. Do më pëlqente të haja si dikur. Folëm për gjithçka, sidomos për demokracinë. Për shpresat që kishte ngjallur ajo. Për lirinë e besimit, të fjalës, të shkrimit. Kur shikoja njerëz që besonin ashtu, më dhimbte shpirti, pasi qeshë i bindur se besimi i tyre do të zhgënjehej shumë shpejt.
-Një libër si i yti nuk do të ishte botue kurrë ma përpara. Madje po ta kishte ditë sigurimi se dikush e ka shkrue një libër të tillë, do ta kalbte në burg! – tha mësuesi.
-Gjaja ma e mirë në librin tand asht se nuk është libër kundra, asht libër që shqipton të vërtetën pa qenë kundër askujt, – tha at Marku. Biseda rreth librit mori zjarr. Gjithkush donte me thanë mendimin e vet, duke më lënë me gojë hapur. Ata e kishin lexuar të gjithë librin tim. Në Tiranë, të gjithë ata që e sulmonin romanin tim, nuk e kishin lexuar. Madje edhe ata që e mbronin, pak e kishin lexuar. Mua s’më interesonte fort; e rëndësishme qe se gjendesha në mes të zjarrit të polemikave. E kundërta po më ndodhte aty, në atë dhomë burrash pa dritë elektrike, në një fshat të izoluar në veriperëndim të vendit. Në një fshat europian, në fund të shekullit të 20-të, mbi dhjetë burra kishin lënë mënjanë hallet e tyre e po flisnin për librin tim, ndoshta si të parët e tyre të para njëzet shekujsh për biblën. M’u duk pak e tepruar ajo që po mendoja, sidomos krahasimi me biblën. Por në atë mbrëmje gjithçka ishte e tepruar: mikpritja, sakrifica në emër të saj, ushqimi, rakia, kërshëria, shpresa, errësira, planet e mia për të fjetur me të dashurën në një kullë të tillë.
Në pjesën e dytë të mbrëmjes, mendja më rrinte veçse tek ajo. Më saktë te çasti kur do të shtrihesha për herë të parë në të njëjtin shtrat me të dashurën time. Më qenë ngulitur në mendje fjalët e saj se “nëse shpëtonim gjallë, atë natë ajo nuk donte të ishte më e virgjër”. Mendoja se në një kullë aq të madhe do të kishte një strofull të skajuar, ku ne do të mund të bënim dashuri, të festonim Shën-Valentinin, që me aq padurim e ankth e kishim pritur.
Fillova ta ndjeja lodhjen, pak nga rakia, pak nga udhëtimi, pak se po shkonte vërtet mesi i natës. Kjo gjë u vërejt edhe nga të pranishmit, të cilët, si me porosi, filluan të largoheshin, duke gjetur gjithfarë justifikimesh. I fundit u largua At Marku. Në ikje më tha se “shpresonte të më shihte në kishë të nesërmen, anipse nuk isha katolik “. I thashë “po”, pa e pasur të qartë se çfarë do të bëja të nesërmen. Në dhomë mbetëm vetëm unë, i zoti i shtëpisë dhe flokëhënti. Dera u hap dhe brenda hyri “gruaja” ime, bashkë me nënën e flokëhëntit. I zoti i shtëpisë dha urdhër që të bëheshin gati rrobat për gjumë. U lehtësova. Pas pak, në qosh të dhomës u shtruan dy palë rroba, jo larg nga njëra-tjetra. Në këtë çast, i zoti i shtëpisë i tha të shoqes:
-Merre vajzën e shkoni!
Ajo mori “gruan” time dhe doli. Gati sa nuk m’u ndal fryma. Ku po e çonin atë? Po mua ku po më linin? Për kë ishin shtruar ato dy palë shtroja në fund të dhomës? A nuk qenë për mua dhe për të? Flokëhënti ma bëri me shenjë nëse kisha nevojë të shkoja në banjo: sigurisht, kisha nevojë të sqarohesha të paktën, se çfarë po ndodhte. Plaku ndenji në dhomë, pranë oxhakut.
Sapo kaluam pragun e derës e pyeta flokëhëntin se ku ishte e dashura ime. Me vështirësi u mundua të më shpjegonte se kishte ndodhur një keqkuptim i pakorrigjueshëm. Megjithëse ai ishte përpjekur me sukses ta bindte të atin se unë dhe shoqja ime qemë burrë e grua, plaku kish thënë se “mysafirët, edhe pse janë burrë e grua, duhen respektuar sipas zakoneve tona. Ata për këtë punë vijnë, të njohin jetën dhe zakonet tona. Nëse janë burrë e grua kanë se ku flenë bashkë sa herë të duan. Ne do të respektojmë zakonet tona”. I pyetur se cilat ishin këto “zakonet tona”, flokëhënti më tha se unë do të flija në dhomën e burrave bashkë me babën e tij, ndërsa “gruaja” ime do të flinte me nënën dhe motrën e flokëhëntit! Kjo qe e gjitha. Të dashurën time mund ta zhvirgjëronte veç ajo plaka me rroba të zeza. Ajo do të flinte si qengj nën rojën e saj, ndërsa unë, si qen i rrahur, nën vëzhgimin e plakut plot mustaqe, koll dhe tym duhani.
M’u duk e kotë të revoltohesha, aq më pak të kundërshtoja, madje për një çast gati më erdhi mirë që e dashura ime nuk do ta realizonte dëshirën e saj për t’u zhvirgjëruar. Vigjilenca ushtarake e saj kishte gjetur strehën e vet shekullore. Në këtë kullë, ajo do të mund ta ruante virgjërinë deri në vdekje, qoftë nga armiku i brendshëm, duke u fshehur skutave e kthinave, qoftë nga armiku i jashtëm, me pushkë në dorë nëpër frëngjitë e ngushta të katit të parë dhe të dytë. Gjithë ata burra të zymtë, që sapo qenë larguar, do të dilnin në mbrojtje të nderit të saj deri në vdekje. Në vdekje, At Marku do t’i këndonte vargje nga Bibla “shën poezisë sime të virgjër”! Pas disa kohëve, kur shpirti i saj të ikte në parajsë, trupi i saj nuk do të mund t’u thoshte brejtësve ashtu siç më thoshte mua: “Ndal, zonë ushtarake!”.
Kur u ktheva në dhomë, plaku qe zhveshur dhe shtrirë në teshat e tij, me kokë të mbështetur për muri. Kishte hequr qeleshen dhe rrashta tullace, e rrudhur, m’u duk e vogël sa një kokërr arre. Një llambë vajguri vënë në dritare, pas kokës së tij, lëshonte një dritë të vdekur, drejt mbi rrasën e kresë së plakut, ndërkohë që dhoma dukej e zhytur pothuajse plotësisht në errësirë. Zjarri në oxhak qe mbuluar me hi. Ai më tha natën e mirë dhe nuk e di se pse pata përshtypjen se ato fjalë i bluajti me shumë vështirësi. Vërtet, kur po shtrihesha, pashë në një kavanoz të mbushur me ujë pranë dritares, protezat e kuqe të dhëmbëve të bardhë. Dhëmbët lëshonin një xixëllim djallëzor, dukeshin si një dekoracion i braktisur varreze. E gjithë dhoma m’u duk si një dekor i lashtë, harruar pa u çmontuar nga nxitimi i një trupe të pakujdesshme apo të arratisur nga ndonjë rrezik i beftë. Ajo trupë kishte lënë pas vetes një aktor të mplakur, i cili, siç duket, nuk i qe trembur vdekjes, me praninë e së cilës kishte vite që jetonte. Qe mësuar me të. Mishi i faqeve i qe përvjedhur brenda kavitetit të gojës, ndërsa rrudhat e shumta të lëkurës sikur qenë rrafshuar nga drita uniforme dhe tepër e lodhur e llambës së vajgurit, duke shlyer kështu ndryshimet mes kafkës së braktisur nga mishi dhe kokës së rrudhur të një plaku. Bërryli i hollë i kishte dalë jashtë jorganit, duke i shtuar një detaj më rrëqethës përfytyrimit tim. Pas pak, për fatin tim, plaku filloi të gërhiste, gjë që më ndihmoi t’i largohesha idesë se po flija me një kadavër.
M’u kujtua ai përfytyrim poetiko-erotik që kisha ndërtuar në imagjinatën time për mënyrën se si do ta kaloja këtë natë dhe nga ndeshja e këtyre dy realiteteve gati sa nuk m’u zu fryma. Gjithë fajin ia lashë të dashurës dhe po vazhdoja ta ngushëlloja veten me idenë se një natë të tillë, pavarësisht nga vuajtjet e mia, ajo e kishte merituar plotësisht. Imagjinova se në të njëjtin hall ishte edhe ajo. Në vend që të shtrihej pranë meje, qe shtrirë pranë një plake të kërrusur, e cila, duke mos pasur kohë të lahej, sigurisht që kundërmonte erë bagëtish, me të cilat qe marrë gjatë ditës. Parfumi i të dashurës sime nuk do të mund ta mbyste erën e rëndë të jashtëqitjes së derrave, pulave dhe lopëve. Befas u mora erë çarçafëve të mi dhe, përkundër asaj që prita, ndjeva se u vinte një erë e thellë sapuni; qenë pothuajse të rinj dhe të freskët nga pastërtia. Kjo gjë më kënaqi dhe urova që të njëjtin fat ta kishte pasur edhe e dashura ime. Mendova pastaj se si do të qe zhveshur ajo, me ato farë breçkash që mezi i shquheshin, si do t’ia kishte bërë për t’i larë dhëmbët, si do të ishte ndjerë pranë frymëmarrjes së plakës. A po mendonte edhe ajo për mua, apo ia kishte krisur gjumit?

Në anën tjetër të globit, në pjesën e errët të tij, flinte e dashura ime bashkë me një plakë të kërrusur. Unë nuk do ta shihja atë derisa toka të bënte një gjysmë rrotullimi rreth vetes, gjysmën e tij të madhe, pasi netët në shkurt janë të gjata. Plaku filloi të gërhiste edhe më gjëmshëm. Përjashta, era u ashpërsua shumë. Një llamarinë në çati kuiste si e egër. Edhe kafshët nëpër stanet e tyre në oborr filluan të shqetësoheshin. Qentë s’pushonin së lehuri. Dëgjoheshin nga larg rënkimet e kënetës. Dikur, drita e llambës së vajgurit dha shpirt. Duke parë vetëm prushin që mbeti mbi fitil edhe për një farë kohe i ndezur, m’u duk se më zuri gjumi. Pashë në ëndërr sikur po i paketoja të dashurës një ëndërr. Dhuratë për Shenjtin Valentin. Pakon me ëndrrën e mbështjellë ia dorëzova flokëhëntit dhe ai më tha se ishte i detyruar që para se t’ia dërgonte të dashurës sime, t’ia jepte nënës së vet. Pastaj pashë plakën, nënën e flokëhëntit, në anën tjetër të globit, plakën që flinte me të dashurën time. Ajo mori nga i biri kutinë e ëndrrës së mbështjellë me kujdes, ndezi një llambë vajguri, të cilën e vuri më pranë vetes dhe filloi ta griste letrën me ngjyra që mbështillte kutinë. Kutia filloi të kërciste nga shtrëngimi i kërcinjëve të saj të thatë, si shtaga. M’u duk se ëndrrës po i zihej fryma nga ata gjunjë kalthadër, po i thernin brinjët e buta. Plaka vonoi shumë ta hapte kutinë. Gishtërinjtë i dridheshin. Së fundi kutia mbeti lakuriq, ajo e hapi dhe prej saj ranë mbi çarçafët e bardhë… disa pika gjaku! Më doli gjumi. Nuk po kuptoja se ku ndodhesha. Qentë po lehnin në oborr. Edhe plaku qe zgjuar, po ndizte oxhakun. Drita e mëngjesit po përbironte përmes perdeve.
-Fli edhe pak, se herët është! Të paktën sa ta ndez zjarrin! – tha plaku kur më pa që qeshë zgjuar. Mbulova edhe njëherë kokën me jorganin e trashë. Kisha fjetur mirë. Ndjehesha i çlodhur. Ëndrra që kisha parë do të duhej të kishte lidhje me zhvirgjërimin e shpresuar të së dashurës sime. Po mendoja meskinitetin dhe vogëlsinë time.
Qeshë larguar nga Tirana, nga hotel Dajti dhe sheshi para Komitetit Qendror, ku tashmë qe vendosur demokracia, dhe kisha ardhur në këtë fshat të fshirë nga hartat moderne për të festuar natën e Shenjtit Valentin, priftit që bekonte fshehurazi martesat mes të rinjve të Romës dhjetëra shekuj më parë, gjë që i kishte kushtuar jetën. Po ta dinte At Marku qëllimin e vizitës sime, a do të më kishte ftuar të shkoja në kishë? Po ta dinin këta njerëz pse kisha shkuar vizitor në shtëpinë e tyre, si do të më gjykonin? Do të lutesha te kisha e At Markut që Zoti të ma falte vogëlsinë, egoizmin dhe mendjelehtësinë time. Po më dukej sikur ajo natë më kishte kthyer në një perandori tjetër, në atë të besimit, të thjeshtësisë, përunjtësisë njerëzore. Nuk e kisha njohur më parë, por, edhe kur kisha parë shfaqje të saj, i kisha shpërfillur, qeshë tallur me to. Kisha frikë të besoja.
Ditën kur humba besimin tek udhëheqësi e partia, u betova të mos i besoja më kujt kurrë, sa të ishte jeta. Ata, edhe komandanti, edhe partia e kishin tradhtuar besimin tim, besimin tonë. Ne i ndoqëm verbërisht drejt humnerës, ku na dërguan. Por vendimi im për të mos besuar askund, atë natë u lëkund.
Ndjeva derën që u hap, zërin e plakës, pastaj edhe të “gruas” sime, që po i thoshte plakut “mirëmëngjesi”.
-Mirëmëngjesi, bija ime! A fjete mirë?
-Mirë, shumë mirë! – u përgjigj ajo. Largova mbulojën nga koka dhe përshëndeta plakën. Ajo ma ktheu me ëmbëlsi. “Gruaja” m’u ul pranë. Plaku me plakën dolën të merrnin dru për zjarrin dhe veglat e kafes.
-Faleminderit për surprizën, i dashur! Do të mbetet Shenjt Valentini më i paharruar në jetën time! – tha ajo me një sinqeritet prekës, duke më puthur. U ngrita dhe u vesha.
Ndihesha më i lehtësuar. Dita qe me diell…!

Vite më vonë, kur zonat ushtarake qenë rrënuar përfundimisht, kur s’kishte më zona të ndaluara e gruaja ime (kësaj radhe e shkruajta pa thonjëza) dhe unë e festonim Shenjtin Valentin herë në Romë, herë në Paris apo Venecia, i jemi kthyer sa herë kujtimit të asaj mbrëmjeje. Flokëhënti akoma nuk e di sa mirënjohës i jemi. Ai iku nga Shqipëria si mbi një milion të tjerë. Nëse ndonjëherë e lexon këtë tregim, ndoshta do të më shkruajë. Me këtë shpresë i kërkova botuesit të mos e heqë e-mailin: arbë[email protected]

Sierrë, shkurt 2000
Hotel “Salina Maris”, Breiten, nëntor 2014

(Shkëputur nga libri “Një natë te Luiza”)

Arbër AHMETAJ: Shenjti Valentin

Të tjera nga ky autor: